Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

Հա­յաս­տա­նում շա­րու­նա­կում են «հե­ղա­փո­խու­թ­յուն խա­ղալ», թեև աշ­խար­հը տե­ղում կանգ­նած չէ

Հա­յաս­տա­նում շա­րու­նա­կում են «հե­ղա­փո­խու­թ­յուն խա­ղալ», թեև աշ­խար­հը տե­ղում կանգ­նած չէ
04.10.2019 | 00:59
2019-ի սեպ­տեմ­բե­րի երկ­րորդ կե­սին աշ­խարհն ա­կա­նա­տես ե­ղավ եր­կու ան­հա­մա­զոր, բայց փոխ­կա­պակց­ված գոր­ծըն­թա­ցի։ Եվ կր­կին ու­շադ­րու­թյան կետ­րո­նում էր ԱՄՆ-Իս­րա­յել եր­կյա­կի և Ի­րա­նի հա­կա­մար­տու­թյու­նը։ Ի­րա­նին տա­նուլ տա­լով այն ա­մե­նը, ինչ հնա­րա­վոր էր տա­նուլ տալ, իսկ սեպ­տեմ­բե­րի երկ­րորդ կե­սին ա­ռե­րես­վե­լով Մեծ Բրի­տա­նիա­յի դա­տա­րա­նի կող­մից Ի­րա­նի դեմ ԱՄՆ-ի հայ­ցը մեր­ժե­լու ի­րո­ղու­թյան հետ, պաշ­տո­նա­կան Վա­շինգ­տո­նը վե­րա­դար­ձավ ի­րա­նա­կան քա­ղաք­նե­րին ու զին­ված ու­ժե­րին ռազ­մա­կան հար­ված հասց­նե­լու սպառ­նա­լիք­նե­րի մար­տա­վա­րու­թյա­նը։ Այս ան­գամ ա­ռիթ դար­ձավ ե­մեն­ցի­նե­րի կայ­ծակ­նա­յին հար­վա­ծը Սաու­դյան մի շարք նավ­թա­վե­րամ­շակ­ման գոր­ծա­րան­նե­րին (ՆՎԳ)։ Սաու­դյան ՆՎԳ-նե­րի հր­դեհ­ներն օ­րե­րով չէին դա­դա­րում, և դա անդ­րա­դար­ձավ Պար­սից ծո­ցի գո­տուց հա­մաշ­խար­հա­յին շու­կա նավ­թի մա­տա­կա­րար­ման վրա։ Նույ­նիսկ սեպ­տեմ­բե­րի վեր­ջին Էր Ռիա­դը խոս­տո­վա­նեց, որ կա­րո­ղա­ցել է վե­րա­կանգ­նել նավ­թի ար­դյու­նա­հան­ման միայն 75 %-ը։ Սպի­տակ տու­նը, բո­լո­րո­վին ան­հար­մար չզ­գա­լով, այդ հար­ված­նե­րի հա­մար մե­ղադ­րեց... Ի­րա­նին։
Եվ դա ա­ռայժմ վե­րը նշ­ված գոր­ծըն­թաց­նե­րից միայն մեկն է։ Պա­րա­դոք­սը հետևյալն է. Ի­րա­նը կտ­րա­կա­նա­պես ժխ­տում է իր մաս­նակ­ցու­թյու­նը և նույ­նիսկ Շվեյ­ցա­րիա­յի մի­ջո­ցով բո­ղոք է ներ­կա­յաց­րել ա­մե­րի­կյան պետ­դե­պար­տա­մեն­տին։ Ե­մե­նի զին­վո­րա­կան ղե­կա­վա­րու­թյու­նը (ապս­տամ­բած ե­մեն­ցի շիա­նե­րի` հու­սի­նե­րի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը) պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րու­թյուն է տա­րա­ծել, որ հենց ե­մե­նյան ա­նօ­դա­չու թռ­չող սար­քերն են (ԱՕԹՍ) հար­վա­ծել Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի տա­րած­քի թի­րախ­նե­րին։ Հար­ված­նե­րը հասց­վել են սաուդ­ցի­նե­րին սթա­փեց­նե­լու նպա­տա­կով, որ նրանք դա­դա­րեց­նեն Ե­մե­նի տա­րած­քի մի մա­սի օ­կու­պա­ցու­մը։ 2015 թ. ես գրել էի Ե­մե­նում սաուդ­ցի օ­կու­պանտ­նե­րի ֆա­շիզ­մի և օ­տա­րերկ­րյա ագ­րե­սիա­յի պատ­ճա­ռով մար­դա­սի­րա­կան վիթ­խա­րի ա­ղե­տի մա­սին։ Այժմ ար­դեն ՄԱԿ-ն է հրա­պա­րա­կել այն փաս­տը, որ պա­տե­րազ­մի տա­րի­նե­րին Ե­մե­նում վեր­քե­րից ու սո­վից մա­հա­ցել է ա­վե­լի քան 65 հա­զար ե­րե­խա։ Էլ ի՞նչ տվյալ­ներ են պետք, որ հա­վա­տան ե­մեն­ցի­նե­րին ու Ի­րա­նին և հա­մոզ­վեն, որ Ե­մե­նում ար­դեն ոչ թե պար­զա­պես մար­դա­սի­րա­կան ա­ղետ է, այլ ա­մե­նաիս­կա­կան ցե­ղաս­պա­նու­թյուն։
Ընդ ո­րում, ան­գամ Սաու­դյան Ա­րա­բիան է լռում հար­ված­նե­րին Ի­րա­նի մաս­նակ­ցու­թյան կամ չմաս­նակ­ցու­թյան մա­սին։ «Սաու­դյան Ա­րա­բիան դեռ չգի­տի, թե ով է գտն­վում «Saudi Aramco»-ի օ­բյեկտ­նե­րի վրա հար­ձա­կում­նե­րի հետևում։ Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը մի­ջոց­ներ է ձեռ­նար­կում ի­մա­նա­լու հա­մար, թե որ կողմն է պա­տաս­խա­նա­տու հար­ված­նե­րի հա­մար»,- նշել է թա­գա­վո­րու­թյան է­ներ­գե­տի­կա­յի նա­խա­րար, ար­քա­յազն Աբ­դել Ա­զիզ բեն Սալ­մա­նը։ Բայց ԱՄՆ-ին դա չի խան­գա­րում, որ հար­ված­նե­րի մե­ղա­վոր հա­մա­րի հենց Ի­րա­նին։ ԱՄՆ-ի փոխ­նա­խա­գահ Մայք Փեն­սը հայ­տա­րա­րել է, որ սաու­դյան նավ­թա­յին օ­բյեկտ­նե­րի վրա հար­ձակ­ման ֆո­նին «պատ­րաստ է Ի­րա­նի դեմ կռ­վին»։ Իսկ ա­հա ա­րաբ­նե­րի շր­ջա­նում ոչ միայն խու­ճապ է, այլև ե­կել է սթափ­վե­լու պա­հը։ Քու­վեյ­թի խոր­հր­դա­րա­նի նախ­կին ան­դամ և պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րի խոր­հր­դա­կան, շեյխ Նա­սեր ալ Դու­վեյ­լին հայ­տա­րա­րել է. «Թրամ­փը խա­բում է ձեզ։ Նա չի գնա Ի­րա­նի դեմ պա­տե­րազ­մի։ ԱՄՆ-ը պարտ­վել է նույ­նիսկ Աֆ­ղանս­տա­նում։ Այն­պես որ Թրամ­փին պետք են միայն փո­ղե­րը։ Ո­մանք իմ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը հա­մա­րում են դա­վա­ճա­նու­թյուն։ Նրանք ա­տում են ճշ­մար­տու­թյու­նը, ո­րով­հետև այն դառն է։ Մի հա­վա­տա­ցեք Թրամ­փին։ Ե­թե պա­տե­րազմ սկս­վի, ոչ մի ա­րա­բա­կան նավթ չի մնա, և մենք կվե­րա­դառ­նանք նախ­նա­դար»։ Բայց ար­դեն սեպ­տեմ­բե­րի 20-21-ին Ի­րա­նի հաս­ցեին մե­ղադ­րանք­նե­րում Սաու­դյան Ա­րա­բիան միա­ցավ ԱՄՆ-ին։ Դրա «գի­նը» ե­ղավ այն, որ Վա­շինգ­տոնն ու Էր Ռիա­դը պայ­մա­նա­վոր­վե­ցին Թուր­քիա­յում սաուդ­ցի ընդ­դի­մա­դիր լրագ­րող Ջե­մալ Խա­շո­գիի սպա­նու­թյա­նը թա­գա­ժա­ռանգ Մու­հա­մեդ բին Սալ­մա­նի (այ­սինքն` պե­տու­թյան) մաս­նակ­ցու­թյան հար­ցում։ Թե ինչ­պես են պայ­մա­նա­վոր­վել ԱՄՆ-ը և Սաու­դյան Ա­րա­բիան, ընդ ո­րում, մինչև այն աս­տի­ճան, որ Խա­շո­գիի սպա­նու­թյու­նից մեկ տա­րի անց բին Սալ­մանն ըն­դու­նել է հան­ցա­գոր­ծու­թյան մեջ պե­տու­թյան մաս­նակ­ցու­թյու­նը, դժ­վար է ա­սել։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, տվյալ­ներ ներ­կա­յաց­նեմ, և ըն­թեր­ցող­ներն ի­րենք կա­րող են սե­փա­կան վար­կած­նե­րը կա­ռու­ցել, թե ինչ­պի­սին կա­րող էր լի­նել աս Սաուդ­նե­րի թա­գա­վո­րա­կան ըն­տա­նի­քի և Վա­շինգ­տո­նի «սա­կար­կու­թյան գի­նը»։ «Այդ ա­մե­նը կա­տար­վել է իմ վե­րահս­կո­ղու­թյամբ, այդ պատ­ճա­ռով ես եմ կրում ողջ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը»,- հայ­տա­րա­րել է ար­քա­յազ­նը ռե­ժի­սոր Մար­տին Սմի­թին, ո­րը ֆիլմ է ստեղ­ծել լրագ­րո­ղի սպա­նու­թյան մա­սին։ Բայց պա­րա­դոքս է. միևնույն ժա­մա­նակ պն­դում է, որ տե­ղյակ չի ե­ղել Խա­շո­գիի դեմ գոր­ծո­ղու­թյա­նը։- Մեր երկ­րում 20 մլն մարդ կա։ Նրան­ցից 3 մի­լիո­նը պե­տա­կան ծա­ռա­յող է։ Հնա­րա­վոր չէ ի­մա­նալ, թե ինչ է ա­նում նրան­ցից յու­րա­քան­չյու­րը»։ Այ­սինքն, ա­յո, ես վե­րահս­կել եմ, բայց «չեմ ի­մա­ցել»։ Այն­պես որ, այս­տեղ միայն մի բան է հնա­րա­վոր. ԱՄՆ-ն այն բա­նի հա­մար է «բար­կա­ցել» ար­քա­յազն Մու­հա­մե­դի վրա, որ նա սպա­նել է... ԱՄՆ-ի հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի գոր­ծա­կա­լին, ոչ թե սո­վո­րա­կան լրագ­րո­ղի։ Իսկ թե Վա­շինգ­տոնն ինչ է խոս­տա­ցել ար­քա­յազն Մու­հա­մե­դին այդ սպա­նու­թյանն իր մաս­նակ­ցու­թյունն ըն­դու­նե­լու փո­խա­րեն, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա։
Ո­մանց կա­րող է թվալ, թե հա­կաի­րա­նա­կան հռե­տո­րա­բա­նու­թյան Վա­շինգ­տո­նի հեր­թա­կան դի­մու­մը կապ­ված է այն բա­նի հետ, որ Ջոն Բոլ­թո­նի պաշ­տո­նան­կու­թյու­նից հե­տո ԱՄՆ-ն Ի­րա­նի ղե­կա­վա­րու­թյա­նը կր­կին ա­ռա­ջար­կել է «նոր բա­նակ­ցու­թյուն­ներ»։ Դա ա­նի­մաստ է, բա­ցի այդ, սեպ­տեմ­բե­րի 18-ին Ի­րա­նա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան գե­րա­գույն ա­ռաջ­նորդ, ա­յա­թո­լահ Խա­մե­նեին կոշտ կեր­պով հայ­տա­րա­րել է. «Թեհ­րա­նը չի բա­նակ­ցե­լու ԱՄՆ-ի հետ»։ Նշե­լով, որ ա­մե­րի­կա­ցի պաշ­տո­նյա­նե­րը տար­բեր հա­յացք­ներ ու­նեն բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի շուրջ, Խա­մե­նեին ա­վե­լաց­րել է. «Եր­բեմն նրանք հայ­տա­րա­րում են ան­վե­րա­պահ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մա­սին, եր­բեմն 12 պայ­ման են ա­ռաջ քա­շում։ Դա կամ նրանց շփո­թա­հար քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հետևանք է, կամ էլ հա­կա­ռակ կող­մին շփո­թեց­նե­լու պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն։ Ի­րա­նը, ան­շուշտ, չի շփոթ­վի այդ հար­ցում, ո­րով­հետև մեր ու­ղին ճիշտ է և ար­դա­րա­ցի»։ Ա­վե­լի ուշ և՛ Ի­րա­նի արտ­գործ­նա­խա­րար Ջա­վադ Զա­րի­ֆը, և՛ նա­խա­գահ Ռո­հա­նին, և՛ ի­րան­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րը բազ­միցս պն­դել են, որ ԱՄՆ-ի հետ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ չեն լի­նի, քա­նի դեռ Արևմուտ­քը չի վե­րա­դար­ձել 2015-ին կնք­ված «մի­ջու­կա­յին գոր­ծար­քի» շր­ջա­նա­կում իր ստանձ­նած պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րի կա­տար­մա­նը։
Իսկ ա­հա երկ­րորդ գոր­ծըն­թա­ցը զար­մա­նա­լի ու բազ­մա­շերտ է։ Արևմտյան մի շարք ԶԼՄ-ներ նշել են, որ սաու­դյան ՆՎԳ-նե­րի վրա ե­մե­նյան ԱՕԹՍ-նե­րի հար­ձա­կու­մից հե­տո նավ­թի գնե­րը կտ­րուկ բարձ­րա­ցել են, ու նավ­թի հա­մաշ­խար­հա­յին շու­կա­յում սաուդ­ցի­նե­րին ա­րա­գո­րեն փո­խա­րի­նել են ԱՄՆ-ը, Ռու­սաս­տա­նը և Ի­րա­նը։ Ա­յո, ԱՄՆ-ը նույն­պես։ Սեպ­տեմ­բե­րի 18-ին ոմն ռուս գրող-գաղտ­նա­բան Մաք­սիմ Կա­լաշ­նի­կով գրել է, որ և՛ Ի­րա­նը, և՛ Ռու­սաս­տա­նը կա­րող էին ի­մա­նալ Ե­մե­նի կող­մից պա­տաստ­վող հար­ձակ­ման մա­սին։ Եվ որ­պես ա­նուղ­ղա­կի ա­պա­ցույց է բե­րում «Կաս­կա­ծե­լի գոր­ծարք­ներ նավ­թի առ­քու­վա­ճառ­քում։ Մոս­կո­վյան սա­կա­րա­նում մար­գա­րե՞ է հայ­տն­վել» տե­ղե­կու­թյա­նը հղու­մը, ո­րում կան այս­պի­սի տո­ղեր. «Առևտրա­կան­նե­րը լր­ջո­րեն խո­սում են ոմն սպե­կու­լյանտ մի­լիար­դա­տի­րոջ մա­սին, ո­րը կաս­կա­ծե­լիո­րեն հա­ջող է խա­ղա­ցել նավ­թի վրա ԱՕԹՍ-նե­րի հար­ձա­կու­մից մի քա­նի օր ա­ռաջ»։ Այն­պես որ հու­սի­նե­րի հար­ձա­կու­մը Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի վրա, ինչ­պես նաև Ի­րա­նի հաս­ցեին ԱՄՆ-ի սպառ­նա­լիք­ներն ա­ռայժմ միայն նոր հար­ցեր են ծնում։
Այ­նու­հետև Ե­մե­նի և Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի պա­տե­րազ­մի թա­տե­րա­բե­մի ոչ վա­ղուց­վա ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հե­տաքր­քիր բա­ցատ­րու­թյուն­ներ սկ­սե­ցին գալ Ռու­սաս­տա­նից։ Մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րի էու­թյունն այս է. Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի նավ­թա­յին են­թա­կա­ռուց­ված­քի վրա ե­մեն­ցի հու­սի­նե­րի հար­ձակ­ման մեջ առ­կա է «չի­նա­կան հետք»։ Ռուս փոր­ձա­գետ­նե­րը հա­մոզ­ված են, որ ԱՄՆ-ի և Մեր­ձա­վոր Արևել­քում նրա դաշ­նա­կից­նե­րի դեմ Ի­րա­նի ան­հա­մա­չափ հա­կա­մի­ջոց­նե­րի ակ­տի­վա­ցումն ան­մի­ջա­կա­նո­րեն կապ­ված է Չի­նաս­տա­նի հետ Ի­րա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րու­թյան մա­սին պայ­մա­նագ­րի կնք­մա­ն հետ։ ԱՄՆ-ի, Իս­րա­յե­լի ու Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի դա­շին­քին հաս­կաց­րել են, որ Թեհ­րա­նի ու նրա դաշ­նա­կից­նե­րի վրա «ա­ռա­վե­լա­գույն ճնշ­ման» շա­րու­նա­կու­մը կա­րող է զգա­լի վնաս­նե­րի, ա­վե­լին, ա­ղե­տա­լի կո­րուստ­նե­րի հան­գեց­նել։ Ռուս փոր­ձա­գետ­նե­րի հրա­պա­րա­կած տե­ղե­կու­թյու­նում ան­ձամբ ինձ գրա­վեց մի նր­բա­գույն հան­գա­մանք, ո­րի մա­սին լռել էին Եվ­րո­պա­յի, ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի ԶԼՄ-նե­րը։ Պարզ­վում է, որ ե­մեն­ցի հու­սի­նե­րը, բա­ցի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյունն ստան­ձնե­լուց, նաև հայ­տա­րա­րել են, որ հար­ձա­կում­նե­րը կա­տար­վել են 10 ա­նօ­դա­չու ինք­նա­թիռ­նե­րով (Արևմուտ­քը և Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի ԶԼՄ-նե­րը խոս­տո­վա­նել էին միայն եր­կու ԱՕԹՍ-ի հար­ձա­կու­մը)` «թա­գա­վո­րու­թյան ներ­սի մարդ­կանց հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լով»։
Այ­սինքն, կա՛մ Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի ներ­սում, այն էլ ՀՕՊ-ի ու­ժե­րում, ոչ այն է` Ե­մե­նի, ոչ այն է` Ի­րա­նի, լր­տե­սա­կան հզոր ցանց կա, կա՛մ էլ ի­րենց ռազ­մա­կան հա­կա­ռա­կորդ­նե­րին օգ­նել են այն սաուդ­ցի­նե­րը, ո­րոնք դժ­գոհ են պա­տե­րազ­մից և ցան­կա­նում են տա­պա­լել աս Սաուդ­նե­րի կա­ռա­վա­րող ար­քա­յա­տոհ­մը։ Պարզ­վել է նաև, որ հու­սի­նե­րը, բա­ցի ԱՕԹՍ-նե­րից, օգ­տա­գոր­ծել են նաև թևա­վոր հր­թիռ­ներ։ Աշ­խար­հում շատ չեն թևա­վոր հր­թիռ­ներ ու­նե­ցող եր­կր­նե­րը։ Ա­վե­լի քիչ են թևա­վոր հր­թիռ­ներ ու­նե­ցող այն եր­կր­նե­րը, ո­րոնք կա­րող էին Ե­մե­նին մա­տա­կա­րա­րել դրանք։ Բայց ան­վի­ճե­լի է, որ շատ բարձ­րո­րակ հր­թիռ­ներ ու­նեն Ռու­սաս­տա­նը, Չի­նաս­տանն ու Ի­րա­նը։ Սա­կայն չշ­տա­պենք վերջ­նա­կան եզ­րա­կա­ցու­թյուն­նե­րում. ստորև բեր­վող տեքս­տից Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը կհաս­կա­նան, թե ին­չու։
Վե­րա­դառ­նանք ե­մեն­ցի­նե­րի հար­ձա­կում­նե­րում «չի­նա­կան հետ­քի» հար­ցին։ Մենք ար­դեն հայտ­նել ենք Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րին, որ Չի­նաս­տանն ու Ի­րա­նը մի շարք երկ­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րե­րով աշ­խար­հով մեկ «գա­զա­յին մար­տահ­րա­վեր» են նե­տել ԱՄՆ-ին։ Նո­րից ըն­դգ­ծենք. Պե­կի­նում օ­գոս­տո­սի վեր­ջին Ի­րա­նի ԱԳ նա­խա­րար Ջա­վադ Զա­րի­ֆի ու նրա չին գոր­ծըն­կեր Վան Իի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը և Ի­րա­նի ու Չի­նաս­տա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րու­թյան մա­սին 2016 թ. 25 տա­րով կնք­ված հա­մա­պար­փակ հա­մա­ձայ­նագ­րի ճա­նա­պար­հա­յին քար­տե­զը դար­ձան «սեյս­միկ բե­կում ած­խաջ­րա­ծին­նե­րի հա­մաշ­խար­հա­յին հատ­վա­ծում»։ Դա իմ գնա­հա­տա­կա­նը չէ. ի­րա­նա-չի­նա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի նոր փուլն այդ­պես բնու­թագ­րե­ցին Արևմուտ­քի, Իս­րա­յե­լի, Ա­ՄԷ-ի և Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի փոր­ձա­գետ­նե­րը։
Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի վրա ե­մեն­ցի­նե­րի հար­ձա­կում­նե­րում «չի­նա­կան հետ­քի» փնտր­տու­քում բո­լո­րից հե­ռու գնաց ռուս փոր­ձա­գետ Վլա­դի­միր Վա­սիլևը։ Նա կար­ծում է, որ Ի­րա­նի և ԱՄՆ-ի ուղ­ղա­կի ռազ­մա­կան հա­կա­մար­տու­թյու­նը հա­զիվ թե հնա­րա­վոր է, իսկ ա­հա «միջ­նոր­դա­վոր­ված պա­տե­րազ­մը» կա­րող է տե­ղա­փոխ­վել նաև ա­մե­րի­կյան աշ­խար­հա­մաս, քա­նի որ Լա­տի­նա­կան Ա­մե­րի­կա­յում բա­վա­կա­նա­չափ ի­րա­նա­մետ «քնած» խմ­բա­վո­րում­ներ կան։ Ես ա­վե­լաց­նեմ` չի­նա­կան խմ­բա­վո­րում­ներ նույն­պես, ե­թե հի­շենք չի­նա­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րի «այ­ցե­րը» Վե­նե­սուե­լա կամ լա­տի­նաա­մե­րի­կա­ցի մաոիստ­նե­րի ընդ­հա­տա­կյա զին­ված խմ­բե­րը Ան­դյան լեռ­նե­րի գո­տում (Պե­րուի «Սեն­դե­րո լու­մի­նո­սո» շարժ­ման տի­պի)։ Այս­տեղ ինչ­պես չվեր­հի­շես չի­նա­կան հնա­գույն «Պա­տե­րազ­մի ար­վես­տը» աշ­խա­տու­թյու­նը. «Եր­բեք չի ե­ղել, որ պա­տե­րազ­մը եր­կար շա­րու­նակ­վի, և դա պե­տու­թյա­նը շա­հա­վետ լի­նի։ Ե­թե պա­տե­րազմ են մղում, իսկ հաղ­թա­նա­կը ձգձգ­վում է, ա­պա զեն­քը բթա­նում է, սրե­րը՝ կոտր­վում»։ Աշ­խա­տու­թյան հե­ղի­նա­կը չին լե­գեն­դար զո­րա­վար և փի­լի­սո­փա Սուն Ցզին է (մ.թ.ա. VI-V դդ.), ո­րը մշա­կել է և՛ տե­ղե­կատ­վա­կան քա­րոզ­չու­թյան, և՛ այն բա­նի, որն այժմ կո­չում են PR (փիար), այդ թվում՝ հա­կա­ռա­կորդ երկ­րի թի­կուն­քի ու հան­րու­թյան կազ­մա­քանդ­ման մե­թո­դա­բա­նու­թյու­նը։ Իմ կող­մից Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին ու քա­ղա­քա­ցի­նե­րին կա­ռա­ջար­կեմ մտա­ծող-զո­րա­վար Սուն Ցզիի ևս մեկ խոր­հուրդ. «Ան­կար­գու­թյու­նը ծն­վում է կար­գից, վախ­կո­տու­թյու­նը՝ քա­ջու­թյու­նից, թու­լու­թյու­նը՝ ու­ժից։ Կարգն ու ան­կար­գու­թյու­նը թիվ են, քա­ջու­թյունն ու վախ­կո­տու­թյու­նը՝ զո­րու­թյուն, ու­ժը և թու­լու­թյու­նը՝ ձև»։
Ժա­մա­նա­կա­կից Չի­նաս­տանն ու Ի­րա­նը ի­րենց թշ­նա­մի­նե­րի դեմ գոր­ծում են հենց այդ կա­նո­նով։ Հա­մե­նայն դեպս, սեպ­տեմ­բե­րի 19-ին հա­ղորդ­վեց, որ ԱՄՆ-ը պատ­րաստ է վեր­սկ­սե­լու բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը Չի­նաս­տա­նի հետ` թու­լաց­նե­լու հա­մար` երկ­կողմ «առևտրա­յին պա­տե­րազ­մի» բա­ցա­սա­կան հետևանք­նե­րը»։ Վա­շինգ­տո­նում, այդ թվում՝ բա­նա­կում, նույն­պես հիա­նա­լի գի­տեն Սուն Ցզիի բո­լոր խոր­հուրդ­նե­րը «Պա­տե­րազ­մի ար­վես­տը» աշ­խա­տու­թյու­նից։
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Դիտվել է՝ 4606

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ