Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­ներն ԱՄՆ-Ի­րան հա­կա­մար­տու­թ­յան տար­բեր սցե­նար­նե­րի հա­մար նա­խօ­րոք մշակ­ված պլան­ներ պետք է ու­նե­նան»

«ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­ներն ԱՄՆ-Ի­րան հա­կա­մար­տու­թ­յան տար­բեր սցե­նար­նե­րի հա­մար նա­խօ­րոք մշակ­ված պլան­ներ պետք է ու­նե­նան»
10.01.2020 | 00:13
«Ի­րա­տե­սի» զրու­ցա­կիցն է ի­րա­նա­գետ ԱՐ­ՏՅՈՄ ՏՈ­ՆՈ­ՅԱ­ՆԸ:
-Ի­րա­նի իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սը (ԻՀՊԿ) ստանձ­նել է Ի­րա­քում ա­մե­րի­կյան ա­վիա­բա­զա­յին հասց­ված հր­թի­ռա­յին հար­վա­ծի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը, ին­չը, ըստ երևույ­թին, պա­տաս­խանն է հուն­վա­րի 3-ին Բաղ­դա­դում սպան­վա­ծ Իրա­նի ԻՀՊԿ-ի գե­նե­րալ Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյան: Ի­րա­վի­ճակն ինչ­պի­սի՞ն է այժմ Ի­րա­նում։
-Ի­րա­քում գտն­վող Այն ալ-Ա­սա­դի ռազ­մա­բա­զա­յի խո­ցու­մը որ­պես պա­տաս­խան գոր­ծո­ղու­թյուն Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյան, Ի­րա­նում, ի­րա­նա­կան հա­սա­րա­կու­թյան շր­ջա­նում ըն­դուն­վեց մեծ ոգևո­րու­թյամբ։ Հատ­կան­շա­կան է, որ գոր­ծո­ղու­թյու­նը ժա­մա­նա­կա­յին ա­ռու­մով տե­ղի է ու­նե­ցել ճիշտ այն ժա­մին, երբ Քեր­ման քա­ղա­քում թա­ղում էին Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիին։ Ինչ­քան էլ մեծ էր կո­րուս­տը ի­րա­նա­կան հա­սա­րա­կու­թյան հա­մար, ի­րան­ցի հրա­մա­նա­տարն իր նա­հա­տա­կու­թյամբ նոր լիցք հա­ղոր­դեց ի­րա­նա­կան հա­սա­րա­կու­թյան հա­մախ­մբ­ման և միա­վոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին։
-ԻՀՊԿ-ն սպառ­նա­ցել է հար­ձակ­վել Ա­ՄԷ-ի Դու­բայ և իս­րա­յե­լա­կան Հայ­ֆա քա­ղաք­նե­րի վրա «Նա­հա­տակ Սո­լեյ­մա­նի» օ­պե­րա­ցիա­յի եր­րորդ փու­լի շր­ջա­նա­կում։ Սա Սո­լեյ­մա­նիի վրեժխ­նդ­րու­թյան «օ­պե­րա­ցիա­յի» մա՞ս է կազ­մում, թե՞ փաս­տա­ցի պա­տե­րազ­մի հետ գործ ու­նենք ար­դեն։
-Ի­րա­նում հայ­տա­րա­րել են, որ կհար­վա­ծեն այդ քա­ղաք­նե­րին, ե­թե ԱՄՆ-ը ո­րո­շի հա­կա­հար­ված տալ Ի­րա­քում ա­մե­րի­կյան ռազ­մա­բա­զա­նե­րի վրա հր­թի­ռա­կո­ծու­թյան դի­մաց։ Բա­ցի Դու­բայ և Հայ­ֆա քա­ղաք­նե­րից, շր­ջա­նառ­վում է նաև Թել Ա­վի­վը, ին­չը նշա­նա­կում է, որ Ի­րա­նում Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյան մեջ մե­ղադ­րում են նաև Իս­րա­յե­լին։ Վեր­ջին օ­րե­րի ըն­թաց­քում Ի­րա­նում բազ­միցս են հայ­տա­րա­րել՝ ե­թե պարզ­վի, որ Իս­րա­յե­լը որևէ կապ է ու­նե­ցել Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյան հետ, ա­պա «ա­հեղ վրե­ժը» կտա­րա­ծեն նաև այդ երկ­րի վրա։ Իսկ Իս­րա­յե­լին կաս­կա­ծում են այն պարզ պատ­ճա­ռով, որ Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի մե­քե­նան խոց­վել է ԱԹՍ-ով, ո­րը կա­րող է լի­նել իս­րա­յե­լա­կան ար­տադ­րու­թյան և կա­ռա­վար­ված լի­նել հենց Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քից։ Այս հա­մա­տեքս­տում հատ­կա­պես հե­տաքր­քիր է Ի­րա­նի կող­մից հո­վա­նա­վոր­վող Ալ Հաշդ ալ-Շա­բի ի­րա­քյան ժո­ղովր­դա­կան շիա աշ­խար­հա­զո­րա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյան ու­ժե­րի փոխհ­րա­մա­նա­տար և Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի հետ նա­հա­տակ­ված Ա­բու Մահ­դի Մու­հան­դե­սիի՝ ա­միս­ներ ա­ռաջ կա­տա­րած այն հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, հա­մա­ձայն ո­րի՝ Ի­րա­քի տա­րած­քում հար­վա­ծել են ԱԹՍ-նե­րի, ո­րոնց շարժ­ման հե­տագ­ծի ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը ցույց է տվել Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քից դրանց ար­ձակ­ված լի­նե­լը։
-Փոր­ձա­գետ­ներն ա­սում են, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նում կա­րող են նաև տն­տե­սա­կան խն­դիր­ներ ա­ռա­ջա­նալ։ Մաս­նա­վո­րա­պես՝ հր­թի­ռա­յին հար­ձա­կու­մից ժա­մեր անց նավ­թի գնե­րը բարձ­րա­ցել են, մի­ջազ­գա­յին բոր­սա­նե­րում խն­դիր­ներ են ա­ռա­ջա­ցել։
-Նավ­թը ո­րո­շա­կիո­րեն թան­կա­ցել է, ին­չը բնա­կան է նմա­նա­տիպ ի­րա­վի­ճակ­նե­րի հա­մար։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ԱՄՆ-ի նա­խա­գահ Դո­նալդ Թրամ­փի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը հու­շեց, որ ի­րա­վի­ճակն առ­ժա­մա­նակ չի սր­վե­լու, և սպաս­վող կա­յու­նու­թյու­նը, կար­ծում եմ, դրա­կա­նո­րեն կազ­դի նաև տն­տե­սա­կան ո­լոր­տի վրա՝ թույլ չտա­լով կտ­րուկ տա­տա­նում­ներ։ Ա­վե­լին, հե­տաքր­քիրն այն է, որ Թրամ­փի ե­լույ­թից ան­մի­ջա­պես հե­տո նկատ­վեց ի­րա­նա­կան ազ­գա­յին ար­ժույ­թի՝ դո­լա­րի նկատ­մամբ մոտ 10 %-ոց արժևո­րում, ին­չը դրա­կա­նո­րեն կանդ­րա­դառ­նա ի­րա­նա­կան տն­տե­սա­կան շու­կա­յի վրա։ Միա­ժա­մա­նակ պետք է փաս­տել, որ Դո­նալդ Թրամ­փը հուն­վա­րի 8-ի ե­լույ­թում խո­սեց Ի­րա­նի դեմ տն­տե­սա­կան պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րի խս­տաց­ման և նոր պատ­ժա­մի­ջոց­ներ կի­րա­ռե­լու մա­սին, սա­կայն թե կոնկ­րետ որ ո­լորտ­նե­րին կա­րող է դա վե­րա­բե­րել, այս պա­հին հայտ­նի չէ։
-Օ­րեր ա­ռաջ ԱՄՆ-ի նա­խա­գահ Դո­նալդ Թրամ­փը թվի­թե­րյան իր է­ջում գրել էր, որ Ի­րա­նը եր­բեք պա­տե­րազմ չի շա­հել, բայց բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում էլ չի պարտ­վել: Դա կա­րո՞ղ է ակ­նարկ լի­նել Ի­րա­նի հետ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ սկ­սե­լու մա­սին:
-Դա­տե­լով և՛ այդ, և՛ Դո­նալդ Թրամ­փի հայ­տա­րա­րու­թյու­նից, ո­րում կոչ էր ար­վում Ի­րա­նին մտա­ծել ԱՄՆ-ի հետ միա­սին «Իս­լա­մա­կան պե­տու­թյան» և առ­հա­սա­րակ ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ պայ­քա­րե­լու մա­սին, ԱՄՆ-ում կա ցան­կու­թյուն բա­նակ­ցե­լու Ի­րա­նի հետ։ Ընդ ո­րում, այդ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մա­սին ԱՄՆ-ում պար­բե­րա­բար նշել են նաև վեր­ջին մեկ տար­վա ըն­թաց­քում։ Այլ խն­դիր է, որ այն պայ­ման­նե­րը, ո­րոնք ա­ռաջ է քա­շում ա­մե­րի­կյան կող­մը բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սկս­ման հա­մար, մաս­նա­վո­րա­պես՝ Ի­րա­նում հր­թի­ռա­շի­նու­թյան դա­դա­րե­ցում, ա­նըն­դու­նե­լի է ի­րա­նա­կան կող­մի հա­մար։ Ի­րա­վի­ճա­կը ա­վե­լի է բար­դա­նում նրա­նով, որ ԱՄՆ-ը դուրս է ե­կել մի­ջու­կա­յին հա­մա­ձայ­նագ­րից, իսկ Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյու­նից հե­տո նաև Ի­րա­նը հայ­տա­րա­րեց մի­ջու­կա­յին հա­մա­ձայ­նագ­րից ամ­բող­ջու­թյամբ դուրս գա­լու մա­սին։
-ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հի այս տար­վա ընտ­րու­թյուն­նե­րից ա­ռաջ Թրամ­փը փոր­ձում է կոշ­տաց­նել իր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը՝ շա­հե­լով ընտ­րող­նե­րի հա­մակ­րան­քը հնա­րա­վոր իմ­պիչ­մեն­տի ֆո­նին: Ընդ ո­րում, նույն բա­նի մեջ Թրամ­փը ժա­մա­նա­կին մե­ղադ­րում էր Օ­բա­մա­յին:
-Պարզ է մի բան, որ ԱՄՆ-ի նա­խընտ­րա­կան քա­րո­զար­շա­վում վեր­ջին ան­գամ քն­նարկ­վող խն­դիր­նե­րից մե­կը ե­ղել է ի­րա­նա­կան խն­դի­րը, և այս ան­գամ ևս դա ա­ռանց­քա­յին տեղ է ու­նե­նա­լու թեկ­նա­ծու­նե­րի նա­խընտ­րա­կան ե­լույթ­նե­րում։ Շատ բան կախ­ված է նրա­նից, թե ինչ­պի­սին կլի­նեն Թրամ­փի՝ ի­րա­նա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան վերջ­նա­կան ար­դյունք­նե­րը մինչև նա­խընտ­րա­կան քա­րո­զար­շա­վի մեկ­նար­կը։ Ակն­հայտ է, որ ԻԻՀ հան­դեպ կոշտ դիր­քո­րո­շու­մը դեռևս չի տվել այն ցան­կա­լի ար­դյուն­քը, որն ակն­կա­լում էր ա­մե­րի­կյան կող­մը՝ ի դեմս Թրամ­փի և իր կա­ռա­վա­րու­թյան։
-Վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյանն ա­սում է, որ Հա­յաս­տա­նը չի ներ­քաշ­վի հա­կաա­մե­րի­կյան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի մեջ: ՈՒ­ժա­յին կա­ռույց­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հետ ու­նե­ցած խոր­հր­դակ­ցու­թյու­նից հե­տո նա նաև հայ­տա­րա­րել է, որ ի­րա­վի­ճա­կի զար­գա­ցու­մը տա­րա­ծաշր­ջա­նում ան­հան­գս­տաց­նող է: Ի՞նչ պետք է ա­նեն իշ­խա­նու­թյուն­ներն այս ի­րա­վի­ճա­կում։
-Պետք է ակն­դետ հետևեն ի­րա­վի­ճա­կի զար­գաց­մա­նը, կան­խա­տե­սեն, թե ինչ­պի­սի հնա­րա­վոր զար­գա­ցում­ներ կա­րող են լի­նել, և տար­բեր սցե­նար­նե­րի հա­մար ու­նե­նան ար­ձա­գանք­ման նա­խօ­րոք մշակ­ված պլան­ներ։ Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, պետք է հաս­կա­նալ, թե սցե­նար­նե­րից յու­րա­քան­չյուրն ինչ­պի­սի վտանգ­ներ ու հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ է պա­րու­նա­կում ՀՀ ազ­գա­յին շա­հե­րի ա­ռու­մով և գոր­ծել՝ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյու­նը տա­լով ՀՀ ազ­գա­յին շա­հին։
-Տա­րա­ծաշր­ջա­նում, պար­զից էլ պարզ է, լար­ված ի­րա­վի­ճակ է, տե­սա­կետ կա ան­գամ, թե այս ա­մե­նը կա­րող է հան­գեց­նել հա­մաշ­խար­հա­յին եր­րորդ պա­տե­րազ­մի։ Ի՞նչ զար­գա­ցում եք տես­նում տա­րա­ծաշր­ջա­նում ու աշ­խար­հում առ­հա­սա­րակ։
-Մեր­ձա­վո­րարևե­լյան տա­րա­ծաշր­ջա­նում գրե­թե միշտ է լար­ված։ Այդ­պես է նաև այ­սօր։ Մո­լո­րա­կի այս հատ­վա­ծը նման է կրա­կի վրա դր­ված ե­ռա­ցող կաթ­սա­յի։ Դժ­վար է գնա­հա­տել, թե ինչ­պի­սի փո­փո­խու­թյուն­ներ են սպաս­վում այս­տեղ, բայց 2020-ը կարևոր տա­րի է լի­նե­լու հատ­կա­պես Ի­րա­նի հա­մար։ Այս տա­րի Ի­րա­նում տե­ղի են ու­նե­նա­լու խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյուն­ներ, մյուս կող­մից, ընտ­րու­թյուն­ներ են սպաս­վում նաև ԱՄՆ-ում: Հատ­կա­պես վեր­ջին եր­կու տա­րի­նե­րին Ի­րա­նում ո­րոշ հար­ցեր, ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան և տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին զար­գա­ցում­նե­րի ա­ռու­մով, հաշ­վարկ­վել են ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րում Թրամ­փի չվե­րըն­տր­վե­լու հե­ռան­կա­րով:
Զրույ­ցը՝
Սևակ ՎԱՐ­ԴՈՒ­ՄՅԱ­ՆԻ
Դիտվել է՝ 5192

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ