«Եթե համարենք, որ անճաշակ է, տգեղ է, ուրեմն ոչ մի հուշարձան չպետք է վերականգնենք»

Օձունի Հոռոմայրի Սուրբ Նշան վանական համալիրի վերանորոգումը միանշանակ չի ընդունվել: «Պահպանենք մեր մշակութային արժեքները» քաղաքացիական նախաձեռնությունը հայտարարություն է տարածել, ըստ որի` Լոռու մարզում Հոռոմայրի վանքի խոնարհված հնադարյան պատերի վրա նոր անճաշակ եկեղեցի է կառուցված: Վանական համալիրը վերանորոգվել է Լոռու մարզպետ Արթուր Նալբանդյանի և ՀՀ ԷՑ Թումանյանի շրջանի պետ Աշոտ Շաքարյանի մեկենասությամբ: Վերականգնման նախագծի հեղինակ, ճարտարապետ Սուրեն Աբովյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ վերանորոգման առաջնահերթությունը տրվել է Հոռոմայրին, որովհետև ճանապարհի վրա է, մատչելի տեղում, սակայն բարձիթողի, խոնարհված վիճակում է եղել, անասուններ են մտել, և փլուզման վտանգ է եղել: Ինչ վերաբերում է վերոնշյալ հայտարարությանը, Սուրեն Աբովյանն ասաց, որ չի հասկանում, թե այդ ինչ քաղաքացիական նախաձեռնություն է. ոչ հասցե կա, ոչ անուն. «Վերանորոգված հուշարձանն էլ լուսանկարով են տեսել: Ո՞նց կարելի է դատողություններ անել լուսանկարով: Ոնց որ պատվիրված լինի, ուղղակի չգիտեմ ում դեմ է,` ի՞մ դեմ, եկեղեցու՞, թե՞ մարզպետի»:

Ոլորտի մասնագետների շրջանում նույնպես դժգոհություն կա, ասում են, որ նախագծին հավանություն չեն տվել, դիտողություններ են արել, որոնք անտեսվել են, հետո նախարարությունը, չգիտես ինչ հիմքով, հաստատել է նախագիծը: Սուրեն Աբովյանը վստահեցրեց, որ նախագիծը երկու անգամ քննարկվել է գիտամեթոդական խորհրդում և արժանացել համապատասխան մասնագետների հավանությանը. «Արև Սամուելյանի գլխավորությամբ եկել, նայել են, ոչ մի բացասական կարծիք չի եղել, կամ եթե այդքան բացասական է, պետք է դադարեցնեին աշխատանքը: Դիտողություններ եղել են, հաշվի են առնվել: Բացասական կարծիք չեմ լսել: Անկեղծ ասած` անձամբ ինձ ոչ մի մասնագետ չի ասել, որ լավը չէ, սխալ է, չի ստացվել, ընդհակառակը, դրական կարծիք են հայտնել, օրինակ` վերականգնող ճարտարապետ Հրաչյա Գասպարյանը»:

«Ըստ Ձեզ` որքանո՞վ է հաջողված վերականգնումը, պահպանվե՞լ է հուշարձանի նախնական տեսքը»,- հարցրինք ճարտարապետին։ «800 տարի առաջ շարված քարը, բնական է, որ պետք է տարբերվեր,- ասաց։- Եթե համարենք, որ անճաշակ է, տգեղ է, ուրեմն ոչ մի հուշարձան չպետք է վերականգնենք: Քարերը նույն հանքից են բերվել, բայց բաց երկնքի` անձրևի, ձյան, արևի տակ այդքան մնալուց հետո բնական է, որ վանական համալիրի քարերը գույնը փոխել են, իսկ նոր հանած քարն ավելի թարմ տեսք ունի, մի քիչ ժամանակ կանցնի, արդեն կձուլվի: Դեղին քարով հատվածը, որ տեսնում եք, ներքևի մասում մուգ դարչնագույնին է խփում, դա պահպանված պատն է, որի հիման վրա է վերականգնումն արվել: Բաց գույնը նոր շարվածն է. փլված է եղել, քարերը պահպանված չեն, նոր քարերով է շարվել: Իսկ մուգ հատվածը համարյա ամբողջությամբ պահպանվել է, տանիքը չկար, միայն տանիքն ենք կառուցել»:

Օձունի և ենթաշրջանի հոգևոր հովիվ տեր Վրթանես քահանա Բաղալյանը վերանորոգումը որակում է գերազանց. «Մաքրվել են վանդալիզմի հետքերը` պատի վրայի գրությունները: Մաքուր պատը տեսնում են, նախկին յուղաներկով ներկած պատի համեմատ տարբերություն են տեսնում: Պահվել են բոլոր քարերը, արվել է գերազանց վերականգնում, սա ոչ միայն իմ, այլև տասնյակ մասնագետների կարծիքն է` և տեղացի, և օտարերկրացի»:

Հոռոմայրի վանական համալիրը միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր ճարտարապետական հուշարձաններից է: Գտնվում է Օձուն գյուղից 1,5 կմ հարավ-արևելք: Բաղկացած է երկու հուշարձանախմբից՝ Ներքին և Վերին: Ներքին հուշարձանախումբը տեղադրված է ժայռի տակ` Դեբեդ գետի ձախափնյա ձորալանջին, Վերինը՝ ձորաեզրին, բարձր սարահարթի վրա և տեղադրությանը համապատասխան կոչվել է նաև Ձորաեզրի վանք: Հուշարձանախմբերի՝ իրարից բավական հեռու տեղադրությամբ հանդերձ, Հոռոմայրը եղել է միասնական կրոնական և մշակութային նշանավոր կենտրոն, որի մասին վկայում են բազմաթիվ ձեռագիր հիշատակարաններ: Հիմնադրման ստույգ թվականը հայտնի չէ, մատենագրության մեջ հիշատակվում է VIII դարը:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ