«Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում ստեղծված իրավիճակը լավատեսություն չի ներշնչում՝ պայմանավորված Հայաստանի ղեկավարության դիրքորոշմամբ, որը միտումնավոր փլուզում է հարաբերությունները Ռուսաստանի Դաշնության հետ։ Այժմ Հայաստան են ուղարկվում զինվորականներ Նորվեգիայից, Կանադայից և ԱՄՆ-ից՝ ԵՄ առաքելությունը վերածելով ՆԱՏՕ-ի առաքելության»,- «Известия»-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը։                
 

«Ինձ ավելի շատ մտահոգում է խունացած, մաշված հոգով մարդը»

«Ինձ ավելի շատ մտահոգում է խունացած, մաշված հոգով մարդը»
20.02.2018 | 02:28

«Իրատեսի» հյուրը «Լևոն Թրավլ» ընկերության երևանյան գրասենյակի պատասխանատու, տնտեսագիտության դոկտոր, Ռուսաստանի միջազգային տուրիզմի ակադեմիայի պատվավոր պրոֆեսոր, արձակագիր, դրամատուրգ ԴԱՎԻԹ ԽԱՉԻՅԱՆՆ է: Զրույցի թեման գրականությունն է, մենք և մեր երկիրը: Դավիթ Խաչիյանը 6 գրքի հեղինակ է՝ («Զրադաշտի անտիպներից», «12», «Յոթ քար», «Исповедь Турагента», LIBER SOMNIA VLIXI (Երազահան ըստ Ոդիսևսի), «Գալուայի վերջին գիշերը»):

-Ի տարբերություն Ձեր մյուս գրքերի՝ «Յոթ քարում» գերակայում է սոցիալական թեման: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված, և ո՞ր տարիներին են գրվել պատմվածքները:
-Ես ազատ գրող եմ, վերամբարձ չհնչի, նաև ազատ փիլիսոփա և կարող եմ ինձ թույլ տալ գրել այն, ինչ ուզում եմ: Որևէ պարտադրվածություն, պատվեր չկա: «Յոթ քար» ժողովածուն գրվել է բավականին արագ, բայց պատմվածքների խորքում կա երկար խորհելու, զգալու, ապրելու ընթացք, որը տևել է տասնամյակներ: Ես ապրել եմ Հայաստանում, ապրել եմ իմ ազգի ցավերով և ուրախություններով, այդ ամենը կուտակվել էր, ու մի օր ուղղակի ցանկություն առաջացավ իմ միջից հանելու: Այդ ցավերը համընդհանուր ցավեր են, դրանով «Յոթ քարը» տարբերվում է իմ մյուս գրքերից:
-Ինչու՞ «Յոթ քար»:
-Գրքում տեղ գտած գործերից մեկը կոչվում է «Յոթ քար», որ պատմում է Աշտարակի հին գերեզմանոցում գտնվող յոթ տապանաքարերի մասին:
-Այդ գործում Դուք ասում եք. «Գիտնականների հաշվարկով՝ եթե միայն 1915 թ. ողբերգությունը չլիներ, ապա այսօր Հայաստանը 35-40-միլիոնանոց պետություն կլիներ և, իհարկե, այլ սահմաններում: Եվ դա երկիր կլիներ, որի հետ հնարավոր չէր լինի հաշվի չնստել… Մեկնաբանությունները թողնում եմ ընթերցողին»: Հայաստանը դատարկվում է նաև այսօր, դա Ձեզ նու՞յնպես մտահոգում է:
-Ինչպե՞ս կարող է գրողը, ստեղծագործողը, ընդհանրապես, մտածող մարդը մտահոգություն չունենալ: Իհարկե, կա մտահոգություն: Ես պրագմատիկ եմ, լավատես, բայց տվյալ հարցում բավականին ծանր զգացում ունեմ, լավ բաներ չեմ տեսնում: Շարունակվելու է արտագաղթը, մեր երկիրն արդեն մեր ուզած երկիրը չի դառնալու: Գիտեք, ֆիզիկայում հասկացություն կա, երբ ինչ-որ պրոցես մի պահի փոխվում է, դրանից հետո վերադառնալ հին պահին այլևս հնարավոր չէ: Ապակին ջարդեցիր, դու չես կարող էլ ապակին դարձնել ամբողջական, սա կոչվում է շրջման կետ, և անփոխելի շրջելիության մասին է խոսքը: Վախենամ, որ մեր երկիրն այդ կետն անցել է, չգիտեմ ինչ պետք է լինի, որ մենք նորից վերադառնանք մի վիճակի, որ մեզ համար հոգեպարար լինի: Ես արդեն չգիտեմ:
-Ինչո՞վ եք բացատրում շարունակական արտագաղթը:
-Ես հակված եմ իմ խնդիրները տեսնելու միայն իմ մեջ և լուծման բանալիները ինքնուրույն գտնելու: Նույնը կարող եմ ասել մեր երկրի մասին. և՛ խնդիրները, և՛ լուծման բանալիները մեր մեջ են: Որտեղի՞ց է սկսում արտագաղթը: Արտագաղթը սկսվում է փողոցում աղբ նետելուց: Ոչ մի բան պատահական չի լինում: Դրա պատճառահետևանքային կապը շատ պարզ տեսնում եմ: Եթե դու փողոցում աղբ ես նետում, դու չես սիրում այդ փողոցը, եթե չես սիրում այդ փողոցը, դու վաղը չես պաշտպանի այդ փողոցը, եթե չես պաշտպանի փողոցը, նաև չես պաշտպանի քաղաքը, որտեղ գտնվում է այդ փողոցը: Եթե չես սիրում քո քաղաքը, քո մեծ տունը, քո երկիրը, դա համազգային դժբախտություն է: Այնպես որ, խնդիրը մեր մեջ է:
-Նույն գործում խորհրդային բռնատիրության մասին եք ակնարկում: Երբ արգելվում են քաղաքական ինչ-ինչ ենթատեքստ ունեցող միջոցառումները, մենք զուգահեռ ենք տանում 37 թվականի հետ: Կարծում եք՝ այսօր և՞ս ոտնահարվում է մարդու ազատությունը:
-Զուգահեռ անցկացնելու մտքից շատ հեռու եմ: Իդեալական վիճակ երբեք չի եղել, չկա ու չի լինելու: Մենք, իհարկե, ձգտում ենք ազատության, արդարության, դեմոկրատիայի, բայց դրանք բոլորը ուտոպիստական մտքեր են: Ինչ-որ բան անելու համար պետք է պարզապես անել, ինչպես ասում են՝ լողալու համար պետք է պարզապես մտնել ջուրը և լողալ, ոչ թե խոսել, գրքեր կարդալ դրա մասին, այլ լողալ: Զուգահեռ չեմ անցկացնի խորհրդային շրջանի հետ, բայց ցավ կա, կարելի էր շատ ավելին անել, իրոք դարձնել երկիր-դրախտավայր անգամ այս 30 հազար քկմ-ի վրա կամ Արցախի հետ 46 հազար քկմ-ի վրա: Բայց ի՜նչ լավ է, չպայքարել, թողնել-փախչել ուրիշների կառուցած երկիր ու ասել, այ սա երկիր է: Պիտի կրկնեմ մեր մեծերից մեկի խոսքերը, որ հայերը սիրում են իրենց պատմական հայրենիքը, ժամանակակից հայրենիքը չեն սիրում, որի համար պետք է կռվել, աշխատել, ջանք թափել:
-Ձեր «Պոնչիկը» պատմվածքը անկախության տարիների մասին է: Մաշված շորերով ու խունացած հոգով մարդիկ հաճա՞խ են հանդիպում մեր օրերում:
-Շա՜տ շատ են, բայց ինձ ավելի շատ մտահոգում է խունացած, մաշված հոգով մարդը: Դա շատ ավելի վատ է, քան մաշված շորեր հագնելը: Ես տեսնում եմ վերջին մոդայով հագնված երիտասարդների, բայց դա երկրորդային է դառնում, եթե բացակայում են հոգևոր արժեքները, հոգու փայլը: Այո, հոգու քաղց է տիրում Հայաստանում: Թեև սա գլոբալ պրոցես է, ամբողջ աշխարհում է այդպես: Գիտեք, հնարավոր չէ ջուրը մտնել ու չթրջվել: Եթե աշխարհի մի մասն ենք, բնականաբար, պետք է թրջվենք աշխարհի վրա տեղացող և՛ լավ, և՛ վատ անձրևներից:
-«Պոնչիկը» պատմվածքը կարդալուց հետո վերանայում ես 100-200 դրամը խնայելու համար ոտքով քայլող, երբեմն նաև ուղեվարձը չվճարող մարդկանց նկատմամբ վերաբերմունքդ: Մի դեպք հիշեցի, վերջերս էր, միջին տարիքի մի մարդ վարորդին ասաց՝ ինձ կտանե՞ս Ռադիոմաչտ: Վարորդը մի պահ տատանվեց ու ասաց՝ չէ, բայց զգում էի, որ զղջման պես մի բան մնաց: Դրսում անձրև էր: Իբրև գրող ինչպե՞ս եք նայում այս ամենին:
-Պապիկի դեպքը ես շատ միանշանակ չէի ընդունի: Փողոցով անցնում ես, համատարած մուրացկաններ են, ու չգիտես` փող տա՞ս, թե՞ չտաս: Դուք տալի՞ս եք:
-Եթե ծեր տատիկ է լինում՝ այո:
-Ես գիտեմ մի քանի տատիկի, որոնք պարզապես լավ բիզնեսմեններ են: Շատ նուրբ հարց է, փող տալով օգնու՞մ ես մուրացիկին, թե՞ ոչ: Միանշանակ դժվար է պատասխանել: Եթե իրոք այդ պահին կարիքի մեջ է, գումար չունի երեխային հաց գնելու համար, օգնում ես, սակայն մի վատ բան է կատարվել մեր հասարակության հետ. մարդիկ չեն սիրում աշխատել, բայց ուզում են շքեղ ապրել: Ես երբեմն զուգահեռներ եմ անցկացնում ուրիշ երկրների հետ, ինչի համար ինձ մեղադրում են, բայց ես տեսել եմ վերածնված Գերմանիան, տեսել եմ Իսրայելը, որ անապատից դարձավ դրախտավայր: Ես նորից եմ ասում՝ մեր ողբերգությունը մեր մեջ է, պետք է արմատները գտնել ու վառել, ինչպես մոլախոտի արմատներն են վառում:
-Ձեր պատմվածքներում կա՞ն իրական կերպարներ:
-Կան և՛ իրական կերպարներ, և՛ հավաքական, և՛ մտացածին կերպարներ, բայց վստահ եմ, որ նրանց մասին կարդալով կասեք, որ նման մարդկանց տեսել եք ձեր շրջապատում: Նույն պոնչիկ վաճառող պապիկը մտացածին կերպար է, ես չեմ տեսել նման մարդու, բայց, կարծում եմ, շատ ռեալիստական պատմվածք է, կարող էր լինել նման բան:
-Ձեր գրքերը հասանելի են առցանց տարբերակով, մտավախություն չունե՞ք, որ տպագիր գրքերը չեն վաճառվի:
-Վերջին գիրքս չեմ դնում առցանց տարբերակով, իսկ մնացածը թող կարդան մարդիկ, ինչու՞ ոչ: Մենք ընթերցողի կարիք ունենք: Հայաստանում շատ փոքր է գրական շուկան: Դու փորձում ես մտնել դաշտ՝ գրեթե ընթերցող չունենալով: Սա խնդիր է, իհարկե: Թեև վերջին տարիներին մի թեթև հույսի շող է նկատվում:
-Գովազդի խնդիր չե՞ք տեսնում:
-Ես չեմ ցանկանում գովազդային հեղինակ դառնալ:
-Բայց ընթերցողը գոնե պե՞տք է իմանա հեղինակի մասին, նոր գրքի: Ի՞նչ է արվում, որ գիրքն ընթերցողին հասնի:
-Տեսեք, այսօր մենք խնդիր ունենք, գրողը դիմում է հրատարակչին, ինչ-որ ձևով գումար է հայթայթվում, գիրքը տպագրվում է: Հրատարակիչը որոշակիորեն աջակցում է, շնորհանդեսը կայանում է, գիրքը դրվում է գրախանութներում, և վերջ: Մնացածն արդեն՝ ինչպես կստացվի: Շնորհանդեսից հետո, կարծես, կապը կտրվում է: Ինձ թվում է՝ այստեղ հրատարակչի ֆունկցիան չպետք է վերջանա, պետք է շարունակվի, պետք է զբաղվի գրքի հետագա գովազդով, առաջխաղացմամբ, գրական հանդիպումներ կազմակերպելով և այլն:
-Իսկ գրախանութները գրողին ու նրա գիրքը ներկայացնելու պարտավորություն չունե՞ն:
-Գրախանութի ֆունկցիան մի քիչ շուկայական է, գրքի վաճառքից որոշակի գումար է ստանում` այսքանը: Համենայն դեպս, ավելին չեմ տեսել:
-Եթե դրսի օրինակի՞ն հետևենք:
-Եվրոպայում, զարգացած երկրներում կան գրական գործակալներ, որոնք զբաղվում են այդ հարցերով, իհարկե, որոշ վարձատրության դիմաց՝ ապագա գումարներից ակնկալվող: Հայաստանում այդ ինստիտուտը կայացած չէ, ու չգիտեմ՝ կկայանա՞, որովհետև, կրկնում եմ, շուկան շատ փոքր է:
-Իսկ ի՞նչ է պետք գիրքը դուրս հանելու համար:
-Շատ դժվար է Հայաստանում ապրող-ստեղծագործող մարդուն գտնել գործակալների, թարգմանել, ուղարկել, որ նրանք ծանոթանան ու հետո ասեն՝ այո, կամ ոչ: Դաշտը ողողված է, աշխարհում շատ են ստեղծագործողները, ինչը ևս գլոբալացման հետևանքներից է, շատ հեշտացել են գրելը, հրատարակելը և այլն: Մտնել այդ դաշտ հնարավոր է, չեմ բացառում, բայց մեծ բարդությունների հետ է կապված:
-Ընթերցողին Ձեր գործերից ո՞րը խորհուրդ կտայիք կարդալ: Ինքներդ ո՞ր գործն եք ավելի շատ սիրում:
-Բոլոր գործերը սիրում եմ, պատահականության սկզբունքով թող կարդան, կհետաքրքրի, թող անցնեն մյուսներին:
-Եթե, այնուամենայնիվ, առանձնացնեիք…
-Կարող են կարդալ դրամաներս (dnovelist.com): Տպագրվել են «Դրամատուրգիա» ամսագրում:
-Չե՞ն բեմադրվել:
-Ոչ, մեր ռեժիսորները բացարձակապես չեն հետաքրքրվում:
-Ռեժիսորներն ասում են, որ մեր գրողները թատերական մտածողություն չունեն:
-Ի՞նչ է նշանակում` թատերային մտածողություն չկա: Ասում են՝ այ, դու գրել ես՝ առաջին գործողություն, բայց գործողություն չկա: Սիրելի բեմադրիչ, իսկ ո՞րն է քո աշխատանքը, գործողության վերածիր դա, և վերջացրեք 100 տարի նույն գործերը բեմադրելը, ծանոթներին բեմադրելը: «Դրամատուրգիա» հանդեսը տարին երկու անգամ է տպագրվում և անվճար բաժանվում է բոլոր թատրոններին: Արդյոք կարդացե՞լ են: Եթե՝ այո, թող զանգեն ինձ և ասեն` կարդացինք, շատ հիասթափված ենք, ես ուրախ կլինեմ, որ կա հետաքրքրություն, որ կարդացել են: ՈՒրեմն, մտածելու նյութ ունեմ, թե ինչն եմ սխալ անում: Նույնիսկ ես որոշել էի, որ եթե որևէ բեմադրիչ զանգահարի, ես կաջակցեմ բեմադրությանը: Ես Չեխով շատ եմ սիրում, բայց ինչքա՞ն կարելի է «Քեռի Վանյա», «Երեք քույր» կամ «Բալենու այգին» բեմադրել: Հոգնեցնում է: Սիրելի բեմադրիչներ, կապը իրականության հետ մի կորցրեք, դասականությունը շատ կարևոր է, պահպանեք, բայց գոնե մի քիչ առաջ գնացեք:

Զրույցը՝
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 4821

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ