Թուրք-սիրիական պատերա՞զմ Սիրիայում

Որքան էլ տարօրինակ է, ԻՊ-ի դեմ պատերազմն ավարտելու և Սիրիայում կայունացում սկսելու մեծագույն խոչընդոտը ԱՄՆ-ի ենթադրյալ բարեկամ ու ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան է` The Washington Post-ում գրում է Դևիդ Իգնատիուսը: Պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը վերջին փորձն արեց խաղաղեցնելու Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին Անկարայում երեքժամյա հանդիպման ժամանակ: «ԱՄՆ-ի նպատակը Էրդողանի «այո»-ն ստանալն է»` ասում է վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյան:

Այդ նպատակով ԱՄՆ-ը ստեղծել է թուրքերին խաղաղեցնելու փորձարարական փաթեթ` առաջարկելով նրանց բուֆերային գոտի դեպի Աֆրինի քրդական անկլավ, համատեղ թուրք-ամերիկյան պարեկություն Մանբիջի շրջանում, որտեղ Էրդողանը սպառնում է «օսմանական հարված» հասցնել, եթե ԱՄՆ-ի զորքերը այնտեղից դուրս չգան և ԱՄՆ-ի կապերի աստիճանական խզում քրդական աշխարհազորի հետ, որին Էրդողանն ատում է: Սիրիայում ստեղծվել է քաոտիկ ռազմական վիճակ: Ելքը աստիճանական, համբերատար առաջընթացն է անվճռական ժնևյան բանակցություններում` նպատակ ունենալով ընդլայնել իշխանությունն ու ազդեցությունը, կուլ տալ դառը հաբը և համագործակցել Ռուսաստանի ու սիրիական վարչակարգի հետ: Ռուսաստանը այս ամիս քայլ առաջ արեց` ստեղծելով սիրիական նոր սահմանադրության նախագիծ, որը սահմանափակ ինքնավարություն է տալիս քրդական շրջաններին ապակենտրոնացած սիրիական պետությունում: Ռուսական նախագիծը կտաներ քրդական ու արաբական պահանջների հաշտեցման, և ԱՄՆ-ի որոշ պաշտոնյաներ այդտեղ տեսնում են լուրջ բանակցությունների հիմք: Սակայն մյուսները գտնում են, որ Ռուսաստանը միայն օգտագործում է դա սեփական շահերն ու Իրանի շահերը առաջ մղելու համար: Սիրիական քաոսի վերջին փուլի առանցքային խնդիրը` ԱՄՆ-ը ունի ուժեղագույն բանակ, բայց չգիտի` ի՞նչ է ուզում քաղաքական առումով: Թուրքիան իրեն կոտորում է, ԱՄՆ աջակցությունն է պահանջում, բայց նրա ուժերը չեն բավականացնում կայունացնելու շրջանները, որ ուզում է վերահսկել: Ռուսաստանը դիվանագիտական ղեկը ձեռքին է պահում, բայց չունի ուղևորների վստահությունը և բավարար վառելիք` տեղ հասցնելու համար: Կարելի է մտովի պատկերացնել` ի՞նչ կլինի, եթե ազատ արձակվեն քրդերի ղեկավարած «Սիրիական դեմոկրատական ուժերը», ինչպես Թուրքիան է ուզում: Ոչ: Դա կստեղծի իշխանության վակուում և ավելի մեծ անկայություն: Փախարենը նրանք պետք է դառնան սիրիական նոր ազգային բանակի մաս` համագործակցելով Դամասկոսի, Վաշինգտոնի, Մոսկվայի ու նույնիսկ Անկարայի հետ:
Դևիդ Իգնատիուս, The Washington Post

Հ.Գ. Երբ Դևիդ Իգնատիուսը գրում էր այս տողերը, չէր սպասում երևի, որ Սիրիայում կսկսվի նոր պատերազմ` թուրք-սիրիական: Փաստացի` Թուրքիան համարում է, որ Աֆրինն իրենն է ու Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն հայտարարում է, որ Անկարան դեմ չէ սիրիական կառավարության զորքերի Աֆրին մուտք գործելուն, եթե նրանք պայքարեն ահաբեկչության դեմ: Ստացվում է` Անկարան է վճռում, թե իր երկրում Ասադն ի՞նչ անի: «Եթե Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության դեմ պայքարի համար են սիրիական ուժերը Աֆրին մտնում, մենք որևէ խնդիր չենք տեսնում: Բայց եթե Սիրիայի ազգային ինքնապաշտպանական զորքերի պաշտպանության համար են, թուրքական զորքերին ոչ ոք չի կարող կանգնեցնել»` հայտարարել է Չավուշօղլուն: Թեպետ ռուսական աղբյուրները լռեցին, թուրքական NTV հեռուստաալիքը տեղեկացրեց, որ Էրդողանը Պուտինի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ շեշտել է, որ սիրիական բանակը չպետք է մտնի Աֆրին, հակառակ դեպքում՝ ոչ ցանկալի հետևանքներ կլինեն: NTV-ն պնդում է, Պուտինը ըմբռնումով է մոտենում նրա պահանջին: Էրդողանը հեռախոսել է և Իրանի նախագահ Հասան Ռուհանիի հետ` հայտնում է «Անադոլուն»: Նրանք քննարկել են իրադրությունը Սիրիայում, Աֆրինի և Իդլիբի շրջաններում, անդրադարձել են սիրիական խնդրի լուծման ջանքերին: Էրդողանն ընդգծել է ահաբեկչության դեմ համատեղ պայքարելու անհրաժեշտությունը: Ակնհայտորեն այս երկու զրույցները ցանկալի արդյունքը չեն ունեցել, և Էրդողանը հեռախոսել է Սաուդյան Արաբիայի թագավոր Սալման Բին Աբդուլ Ազիզ ալ-Սաուդի հետ` հայտնում է «Անադոլուն»: Կողմերն անդրադարձել Սիրիայի զարգացումներին, թուրքական զինուժի «Ձիթենու ճյուղ» գործողությանը Աֆրինում: Էրդողանն ու Սալմանը կարևորել են սիրիական ճգնաժամի հաղթահարման գործում համատեղ ջանքերի անհրաժեշտությունը:

Այսինքն` Էրդողանը Սաուդյան Արաբիային է փորձում կռվի մեջ ներքաշել: Թուրքիայի փոխվարչապետ և կառավարության խոսնակ Բեքիր Բոզդաղը հերքել է լուրերը, թե սիրիական բանակը կմտնի Աֆրինի շրջան՝ աջակցելու քրդական զինված ջոկատներին. «Եթե սիրիական բանակը մուտք գործի Աֆրին՝ հետևանքը ծանր կլինի և Սիրիայի, և Թուրքիայի, և տարածաշրջանի համար»:

Աֆրինի քրդական ջոկատները, որ նախկինում պայքարել են Ասադի դեմ, համաձայնության են եկել իշխանությունների հետ և սիրիական բանակը պատրաստվում է մտնել Աֆրին: Հունվարի 20-ին թուրքական ԶՈւ-ն սկսել է «Ձիթենու ճյուղ» ռազմական գործողությունը Սիրիայի հյուսիսում գտնվող քրդական զինված ջոկատների դեմ: Օդային առաջին հարձակումներից հետո, հունվարի 21-ին թուրքական ԶՈւ-ի զինվորականներն անցել են լայնամասշտաբ հարձակման ցամաքում: Թուրքական ԶՈւ-ին աջակցում է «Սիրիական ազատ բանակ» ընդդիմադիր խմբավորումը: Կային տեղեկություններ, որ Ասադը համաձայնել է թուրքերի Աֆրին մտնելուն, որովհետև Էրդողանը խոստացել է «Ձիթենու ճյուղի» ավարտին հեռանալ Սիրիայի տարածքից: Ակնհայտորեն` Էրդողանը կամ ստել է սկզբում, կամ` փոխել է միտքը: Գուցե Անկարայում Ռեքս Թիլերսոնի հետ հանդիպումից հետո: Եվ հիմա Ասադին մնում է իր զորքերը ուղղել Աֆրին` թուրքերից ազատագրելու համար` օգտագործելով քրդերին: Սա հերթական, ոչ անսպասելի շրջադարձն է սիրիական պատերազմում, որտեղ բոլորը կռվում են բոլորի դեմ և ոչ ոք չի կարող ստույգ ասել` ո՞վ է իր դաշնակիցը, ո՞վ` հակառակորդը: Լուծումները իրավիճակային են ու արագ փոփոխվող: Ու՞մ հետ է բանակցել Բաշար Ասադը նման որոշում ընդունելուց առաջ` հրապարակային տեղեկություններ չկան:

Պարզ է, որ առանց դաշնակիցներ ապահովելու` Սիրիայի նախագահը թուրքերի դեմ պատերազմի չէր գնա: Փետրվարի 21-ին հաղորդվեց, որ Սիրիայի կառավարամետ ուժերը մտել են քրդաբնակ Աֆրինի շրջան: Քրդերի «Ժողովրդական պաշտպանության ուժերը» երեկ հայտարարել էին, որ Սիրիայի կառավարությունը զինվորական ստորաբաժանումներ է ուղարկել Աֆրին, որ պետք է տեղակայվեն Թուրքիայի հետ սահմանին և հետ մղեն թուրքական բանակի հարձակումը: Թուրքական ուժերն ի պատասխան ռմբակոծել են Սիրիայի կառավարամետ ուժերին Աֆրինում: «Անադոլուի» հաղորդմամբ, սիրիական ուժերը հետ են քաշվել նախազգուշացնող կրակոցներից հետո: Ըստ սիրիացի ակտիվիստների, թուրքական բանակը և Անկարայի աջակցությունը վայելող ապստամբները 40 գյուղ են գրավել Աֆրինում: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի պաշտոնական ներկայացուցիչ Ստեֆան Դյուժարիկը կոչ է արել Թուրքիային դադարեցնել Սիրիայի հյուսիսի Աֆրին շրջանում շարունակվող ռազմական գործողությունը: «Պետք է անհապաղ դադարեցնել այդ ռազմական գործողությունները: Որքան շատ զինված բախում, այդքան նվազում է օգնության կարիք ունեցող մարդկանց հասանելիության հնարավորությունը: Աֆրինում կամ Արևելյան Դուտայում այդ ռազմական գործողությունների պատճառով մարդիկ լքում են իրենց տները, ամեն անցնող օր իր հետ նոր ցավ է բերում»,- ասել է Դյուժարիկը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ