«Մեզ համար շատ կարևոր է, որ մարզաբնակ ընթերցասերն անմասն չմնա մշակութային միջոցառումներից»

Երևանում՝ «Էլիտ Պլազա» բիզնես կենտրոնի Քըրք Քըրքորյանի անվան դահլիճում տեղի կունենա ամերիկահայ գործարար, միլիարդատեր, բարերար, «Տրասինդա Քորփորեյշնի» գործադիր տնօրեն, Հայաստանի ազգային հերոս Քըրք Քըրքորյանի մասին պատմող գրքի շնորհանդեսը: ԱՄՆ-ում լույս տեսած և արդեն բեսթսելլեր դարձած «Խաղացողը» գրքի հեղինակը ՈՒիլյամ Չ. Ռեմփելն է: Գիրքը լույս է ընծայել «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունը: Թարգմանիչներն են Ալինա և Աննա Միրզոյանները: «Էդիթ Պրինտը» ձեռք է բերել նաև գիրքը ռուսերեն թարգմանելու, հրատարակելու բացառիկ իրավունքը:

Մինչև երևանյան շնորհանդեսը «Խաղացողը» շրջեց հայաստանյան մարզերում. առաջին կանգառը Գյումրին էր: Բացօթյա շնորհանդեսը տեղի ունեցավ Քըրք Քըրքորյանի` վերջերս տեղադրված արձանի հարևանությամբ: Նախաձեռնությունը ստացավ «Քըրքարշավ» անվանումը: «Իրատեսը» մասնակցեց դեպի Վանաձոր արշավին: Հանդիպման վայրը Լոռու մարզային գրադարանն էր: Հրատարակչության մարքեթինգի տնօրենի և տեղի մտավորականների հետ զրուցեցինք «Խաղացողի», «Քըրքարշավի», մարզային իրականության, ընթերցողների պակասի, գրադարանների դերի ու գրահրատարակչական ոլորտում առկա խնդիրների մասին:

«ՔԸՐՔՈՐՅԱՆԻՆ ԿԱՐԵԼԻ Է ԵՐԿՈՒ ՏԵՍԱՆԿՅՈՒՆԻՑ ԴԻՏԱՐԿԵԼ՝ ՄԵԾԱՆՈՒՆ ՀԱՅ ԵՎ ԲԻԶՆԵՍ ՀԱՆՃԱՐ»
ՇԱՎԱՐՇ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ («Էդիթ Պրինտ» հրատարակչության մարքեթինգի տնօրեն)

-Գրքային այս արշավը իրականացնելու համար համագործակցու՞մ եք մարզային պետական կառույցների հետ:
-Գյումրիում քաղաքապետարանի հետ ենք համագործակցել, Վանաձորում` պարզապես Լոռու մարզային գրադարանի: Հատուկ նպատակ չունենք պետական կառույցների հետ համագործակցելու, ում գիտենք, ճանաչում ենք, կապ ենք հաստատում, փորձում համատեղ կազմակերպել: Այդպիսով նաև ստեղծում ենք երկկողմ կամուրջ: Վերջերս էլ Կապանում ենք շնորհանդես անցկացրել, միջոցառումն իրականացրել ենք «Սյուն» գրախանութների ցանցի հետ համատեղ: Այնպես որ, կարող ենք ասել, որ «Քըրքարշավի» շրջանակում եղել են համագործակցություններ ոչ միայն պետական կառույցների, այլև մասնավոր սեկտորի հետ:
-Կարելի՞ է ասել, որ թիրախային խումբը երիտասարդներն են:
-Ոչ միայն: Կարծում ենք` գրքի թիրախային խումբը հայերն են: Ինձ թվում է՝ յուրաքանչյուր հայ պետք է իմանա Քըրքորյանի մասին: Քըրք Քըրքորյանը երբեք չէր տալիս հարցազրույցներ: Գրքում դուք կգտնեք այնպիսի ինֆորմացիա, որը նախկինում չգիտեիք: Դոնալդ Թրամփը՝ ԱՄՆ-ի ներկայիս նախագահը, Քըրքորյանին «արքա» էր անվանում: Դուք կկարդաք, որ Էլվիս Փրեսլին, Ջոն Քենեդին, Բարբարա Սթրեյզանդը և այլք առնչություններ են ունեցել մեծանուն հայի հետ հետ, կիմանաք, թե Քըրքորյանն ինչ է արել Հայաստանի համար: Քըրքորյանն իսկապես մեծ ավանդ է ունեցել մեր երկրի զարգացման ու կայացման գործում, և այդ մասին պետք է իմանա յուրաքանչյուրը: Քըրքորյանին կարելի է երկու տեսանկյունից դիտարկել՝ մեծանուն հայ և բիզնես հանճար: Որ ոլորտում էլ Քըրքորյանը գործունեություն ծավալեր, առաջինն էր: Մեծանուն հայը մի առիթով ասել է, որ բարեգործությունը բարեգործություն չէ, երբ ինչ-որ բան է ակնկալվում դրա դիմաց: Եվ այդպես էլ ապրել է ողջ կյանքը՝ բազմիցս աջակցելով իր հայրենակիցներին:
-Գրքարշավները շարունակակա՞ն են լինելու, հետագայում այլ գրքերի շնորհանդեսներ կլինե՞ն մարզերում:
-Ինչու՞ ոչ: Մեզ համար շատ կարևոր է, որ մարզաբնակ ընթերցասերն անմասն չմնա մշակութային միջոցառումներից: Մարզային գրքարշավների նպատակը ոչ միայն գիրքը ներկայացնելն է, այլև մարզաբնակների առօրյան հետաքրքիր դարձնելը, ինչը, կարծում եմ, պակաս կարևոր չէ, քանի որ մարզերում ապրողները փոքր-ինչ կտրված են մշակութային կյանքից:
-Ի՞նչ արձագանք են գտնում նման միջոցառումները մարզերում:
-Շատ ավելի թույլ արձագանք, քան Երևանում: Գուցե պատճառներից մեկն այն է, որ տեղեկատվությունն ինչպես հարկն է չի հասնում մարդկանց: Իհարկե, սա չի նշանակում, որ պետք է անտեսենք մարզերը, պետք է փորձենք աշխուժացնել մարզերի մշակութային կյանքը նմանատիպ և այլ միջոցառումներով:
-Գրադարանները, գրախանութները ի՞նչ հետաքրքրություն են ցուցաբերում անվանի հայի մասին գրքի լույսընծայման առիթով:
-Հետաքրքրությունը շատ մեծ է, գրախանութները սպասում էին, զանգահարում, հարցնում, նախապես խնդրում, որ իրենց որոշակի քանակությամբ գիրք հատկացնենք: Ինչ վերաբերում է գրադարաններին, պետք է նշեմ, որ այն գրադարանը, որը գնողունակ է, գնում է գիրքը, իսկ մարզային այցելությունների ժամանակ ինքներս նվիրում ենք գրադարանին, քաղաքապետարաններին:
-Բավարա՞ր է կապը գրադարանների հետ:
-Ոչ, բացարձակապես, որովհետև գրադարանները գրեթե չեն ֆինանսավորվում և ի վիճակի չեն գրքեր գնելու:
-Որքան գիտեմ, պետությունը որոշակի համալրման գումար է տրամադրում գրադարաններին:
-Կարծում եմ՝ այդ գումարը շատ աննշան է, որովհետև բոլորը բողոքում են, որ չեն կարողանում ինչպես հարկն է համալրել իրենց ֆոնդերը: Կան գրադարաններ, որ տասնյակ տարիներ չեն համալրվել նոր գրականությամբ: Դա ամենամեծ խնդիրն է գրահրատարակչության ոլորտում:
-Անդրադառնանք «Խաղացողին». ե՞րբ է հրատարակվելու գրքի ռուսերեն տարբերակը և արդյո՞ք միայն ներսի շուկայի համար է նախատեսվում:
-Այն թարգմանական փուլում է, հուսով եմ, շուտով կհանձնվի ընթերցողների դատին: Բնականաբար, երբ լույս ընծայվի, ռուսական շուկա ևս կարտահանենք:
-Իսկ ռուսերեն գրականությունը ներսի շուկայում պահանջարկ ունի՞:
-Կան գրքեր, որոնց հայերեն տարբերակները բացակայում են, ըստ այդմ, պահանջված է տվյալ գրքի ռուսերեն տարբերակը: Բայց այնպես չէ, որ հայալեզու գրականությունը պահանջարկ չունի: Այս ուղղությամբ պետք է լուրջ աշխատել և այնպես անել, որ հայալեզու գրականության ծավալը տարեցտարի ավելի մեծանա:

«ԽՈՍՔՆ ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ Է, ՔԱՆ ԳՈՐԾԸ Ե՛Վ ՄՇԱԿՈՒՅԹՈՒՄ, Ե՛Վ ԸՆԴՀԱՆՐԱՊԵՍ»
ՍԱՄՎԵԼ ԽԱԼԱԹՅԱՆ (դրամատուրգ, երգիծաբան)

-Որքա՞ն հաճախ են անցկացվում նման միջոցառումներ ու ի՞նչ արձագանք են գտնում:
-Ի պատիվ Վանաձորի մարզային գրադարանի, պետք է ասել, որ հատկապես վերջին շրջանում բավականին հաճախ են կազմակերպվում գրական հանդիպումներ, շնորհանդեսներ, հայ և օտարազգի դասականներին նվիրված միոջոցառումներ: Երբեմն «Հայաստան» հրատարակչության տնօրենն է գրքեր նվիրում գրադարանին, մասնակցում իրենց հրատարակած այս կամ այն տեղացի գրողի գրքի շնորհանդեսին: Բայց առաջին անգամ է, որ հրատարակչությունն է կազմակերպում միջոցառումը Վանաձորի հետ կոնկրետ առնչություններ չունեցող հեղինակի և տվյալ գրքի հերոսի մասին:
-Կարելի՞ է ասել, որ մարզերն անտեսված են կամ այնքան էլ ամուր չէ կապը մարզերի ու մայրաքաղաքի միջև՝ մշակութային երկխոսության առումով:
-Մարզերն անտեսված են ԽՍՀՄ-ից սկսած: Այսօր էլ դա կա: Օրերս Վանաձորում էր մշակույթի նախարարը, բավականին գրագետ օրիորդ է և լավ է պատկերացնում խնդիրները, բայց գիտե՞ք, թե ես ինչ եմ զգում. խոսքն ավելի շատ է, քան գործը և՛ մշակույթում, և՛ ընդհանրապես: Նոր իշխանությունների մասին է խոսքը, որոնց հետ մեծ հույսեր ենք կապում: Իմ հայացքն ուզում եմ շրջանից հառել. երբ մարդը թոհուբոհի մեջ չէ, քուրային մոտ չէ, մի քիչ ավելի սառն է դատում, ավելի օբյեկտիվ է նայում իրերին: Այդ առումով պետք է ասեմ, որ Նիկոլի թիմն իրեն չի հասնում, հեռավորություն կա, թույլ է: Գալով մարզերի խնդրին, կառավարությունը, ի վերջո, պետք է գործնականորեն ուշադրություն դարձնի մարզերին: Ինչու՞: Ախր, հանրահայտ է` հանճարեղ մարդիկ ծնվում են գյուղերում, թաղվում՝ պանթեոններում: Ես անչափ սիրում եմ Երևանը, մենք բոլորս ենք սիրում, պաշտում եմ Աբովյան փողոցը, բայց պինդ ասֆալտի վրա քարափի ծնունդ Սահյան չի կարող ծնվել, շրջանը, գյուղն է տալիս այդ մարդկանց: Ինչու՞ է այդպես, որովհետև գյուղերում են հիմնականում պահպանվում ազգային ավանդույթները, ազգագրությունը: Հայրենասիրությունն այստեղ որոշակիորեն այլ է: Ինչու՞ եմ դա ասում (կարող են ինձ հետ վիճել). այն երեխան, պատանին, որ հոր հետ տարիներ շարունակ հող է փորել, կարտոֆիլ է աճեցրել և գիտի՝ այդ կարտոֆիլը վաճառելու է, կոշիկ գնի, որ գնա դպրոց, նա այդ հողի գինն ավելի լավ գիտի, քան սիզամարգը տրորող երիտասարդը:
Մշակութային տեսակետից հովանավորության, օժանդակության կարիք ունենք: Մենք ունենք երգի թատրոն, տիկնիկային թատրոն, «Բոհեմ» թատրոն, «Հորովել» անսամբլ՝ 40 տարվա կենսագրությամբ, որ տարբեր երկրներում ելույթներ է ունեցել, վերջապես, ունենք պետական դրամատիկական թատրոն, որը դարձյալ հայտնի է միջազգային մասշտաբով, բայց սրանք բոլորը անտերուդուրս վիճակում են՝ իրենց հիմնախնդիրները լուծելու առումով: էլ չեմ խոսում մեր «Թատերական Լոռի» միջազգային փառատոնի մասին, 24-րդ փառատոնն է անցկացվելու, սեպտեմբերի 24-ին կմեկնարկի, 30-ից ավելի երկրից մասնակիցներ ունենք, վրացին, ճապոնացին, ռուսը գալու են իրենց լեզվով Թումանյան խաղան, բայց, տեսեք, փառատոնի տնօրեն Հրաչյա Պապինյանն իր ֆեյսբուքյան էջում գրել էր, որ ոչ մի կերպ չի կարողանում հանդիպել մշակույթի նախարարին՝ ասելու, որ փառատոն է տեղի ունենում, օժանդակեք: Երևի, ի վերջո, հաջողվել էր, փառատոնը որոշակի աջակցություն է ստացել, ինչի համար շնորհակալ ենք: Բայց ինչու՞ պետք է ամեն բան այդքան դժվարությամբ լինի, երբ լավ գործ ես անում: Կամ ինչու՞ պետք է այսօր տաղանդավոր գրողը ձեռագիրը ձեռքին դռներ թակի, հովանավոր փնտրի:
-Դրամատուրգների պարագայում ավելանում է նաև չբեմադրված լինելու խնդիրը: Ձեր պիեսները, սակայն, բեմադրվում են:
-Ես բողոքավոր չեմ, ես այն դրամատուրգներից եմ, և միակը չեմ անշուշտ, որոնց պիեսները բեմադրվում են և շատ են բեմադրվում:
-«Բեմադրվող» դրամատուրգներն ասում են, որ անհամեմատ լավ պիեսներ ունեն, որոնք մնում են դարակներում: Դուք նու՞յնպես այդ կարծիքին եք:
-Այո: Գիտե՞ք, հնուց եկող վախ կա, ասում են՝ ժամանակակից պիես, ժամանակակից թեմա: Ես էլ ունեմ նման պիեսներ: Թատրոնները վախենում են բեմադրել: Այլ կերպ չեմ կարող ձևակերպել: Ասում են՝ շատ լավն է, բայց այս մասը հանենք, այն մասը խմբագրենք: Եղբա՛յր, ես չեմ ուզում խմբագրել:
-Նկատի ունեք քաղաքական շեշտադրումնե՞րը:
-Այո, քաղաքական շեշտադրումները մեր թատրոնները շրջանցում են: Բայց չէ՞ որ դրանք իրողություններ են, մեր կյանքն են: Եվ հետո, ժամանակակից ազգային դրամատուրգիայի զարգացումն ամենևին չպետք է դիտարկել այդ տեսակետից՝ բեմադրվու՞մ են, թե՞ ոչ: Թատերական մթնոլորտ ու թատերագիտական աշխատանք պետք է լինի: Մի օրինակ բերեմ` մեջբերում անելով «Գրական թերթում» տպագրված իմ հոդվածից: Վերջերս մեծ աղմուկ հանեց Գյումրու թատրոնի «Հարսանիք թիկունքում» ներկայացումը: Ինչքա՞ն ժամանակ է անցել բեմադրությունից, միակ գնահատականը եղել է այն (լրագրողի կողմից, ոչ թե թատերագետի), որ այդ ներկայացման ժամանակ արտասվեցին Նիկոլ Փաշինյանի տիկինը՝ Աննան, և մշակույթի նախարարը: Դա արդեն չափանի՞շ է, որ ներկայացումը լավն էր: Այդպես չի՛ լինում, թատերագիտորեն պետք է վերլուծել և՛ պիեսը, և՛ բեմադրությունը, և՛ նկարչական, երաժշտական աշխատանքն ու դերակատարումները: Խոսքը, իհարկե, կոնկրետ այդ պիեսի մասին չէ, այլ չափանիշների, մոտեցման:
Ես սեպտեմբերին գնալու եմ Կապան, այնտեղ իմ չորրորդ պիեսն է բեմադրվելու: Նայելով Կապանի դրամատիկական թատրոնի խաղացանկին, ես զգում եմ, որ այդ մարդիկ սահմանապահ են և՛ բառիս բուն իմաստով՝ (թատերախմբում կռված տղաներ կան), և՛ իրենց խաղացանկով: Կապանից պետք է օրինակ վերցնեն մեր բոլոր թատրոնները: Թող չթվա, որ եթե Վանաձորը սահմանի բերանում չէ, մենք բոլորս չպետք է սահմանապահ լինենք՝ մեր արժեքները փրկելու համար «եվրառեմոնտից», «ալաֆրանկաներից»: Չի կարելի համաշխարհային գործեր ստեղծել՝ կապկելով ուրիշներին, դրանց բնօրինակն արդեն կա, դու քո փայաբաժնով պետք է ներկայանաս, այնպես, ինչպես Նարեկացին, Ռոսլինը, Արամ Խաչատրյանը: Հիմա մենք խաբկանքի մեջ ենք. եթե ես մի պիես գրեմ, նկարագրեմ մի իրադրություն, որը պարզ չէ՝ Շվեյցարիայու՞մ է, Անգլիայու՞մ, թե՞ Մարսելում (հաստատ Հայաստանում չէ, մանավանդ հերոսներից մեկը Ջոն է, Իդա կամ Անժելա), գրեմ մի աբսուրդային ախմախություն, դա կդիտվի որպես առաջադիմությու՞ն: Երբ մենք դրամատուրգներով խոսում էինք հերոսների անունների ընտրության մասին, պարզվեց, որ բոլորս խուսափում ենք հայկական անուններից, կամ անուններ կան, որոնք շատ են կրկնվում՝ Սոնա, Լևոն, Կարեն, Արամ… Մենք վախենում ենք ասել, որ Երվանդներ ունենք, Արտավազդներ, Եպրաքսյաներ, Ալվարդներ…
-Գիրքը լույս ընծայելու խնդիր ունի՞ մարզային գրողը:
-Հակոբ Պարոնյանն ասում էր՝ գիրք գրելու համար տաղանդ է պետք, տպագրվելու համար՝ հանճար: Հիմա մենք գիրք գրելու համար տաղանդավոր ենք, բայց տպագրության հանճարեղություն չունենք:
-Ինչպե՞ս տարբերակել լավ գրողին, որն արժանի է տպագրության, և որին ընթերցողը պետք է առաջնություն տա:
-Լավ գրքեր կան ամեն տեղ, բայց նրանց հետ շատ է աղբը, ընտրության մշակույթ չկա, որ որոմը սերմից, լավը վատից անջատի: Այսօր ով ուզի, կարող է գիրք տպագրել, շրջաններում մենք էլ ունենք, չասեմ՝ տգիտություն, ասեմ՝ մարտնչող միջակություններ, բայց ո՞վ պետք է, ի վերջո, ամեն մեկին իր տեղը ցույց տա: Մենք գրականագիտությունն ու գրականությունը պետք է զարգացնենք ներքին գրաքննությամբ, ներքի՛ն և ո՛չ թե պետական-գլավլիտային: Ի դեպ, նկատե՞լ եք, որ գրքի քննարկում հասկացությունն արդեն վերանում է, բոլորը միայն շնորհանդես են անում, շնորհանդեսն էլ, գիտեք, նորածնի բարձին գնալու պես մի բան է: Ո՞վ է տեսել գնան երեխու բարձին, ասեն՝ քիթը ծուռ է, ինքը՝ գեշ է, բոլորը գնում ու գովում են: Մի անգամ գրքի խելքը գլխին քննարկում չեղավ, որ ես գնամ, քննարկում լսեմ, լավն ու վատն ասեն: Օբյեկտիվ գնահատական տալու մթնոլորտ պետք է ստեղծվի: Ամեն ինչ չի կարելի գցել մշակույթի նախարարության վրա, նախարարությունը մշակույթ ստեղծող չէ, մշակութային քաղաքականություն ստեղծողն է: Նա ինձ հետ նստում, պիե՞ս է գրում, նկարչի հետ նկարու՞մ է… Մշակութային առողջ մթնոլորտը պետք է ստեղծի նախարարությունը, իսկ մենք՝ մշակույթը: Հենց սա է «իրար հետ պետք է աշխատենք»-ի մեխը:

«ՉՊԵՏՔ Է ԹՈՂՆԵԼ ՄԻԱՅՆ ԸՆԹԵՐՑՈՂԻ ՀԱՅԵՑՈՂՈՒԹՅԱՆԸ, ՊԵՏՔ Է ԱՌԱՋԱՐԿԵԼ»
ՄԱՆՎԵԼ ՄԻԿՈՅԱՆ (ՀԳՄ նախագահության անդամ, Լոռու մարզային բաժանմունքի նախագահ, բանաստեղծ)

-Ինչո՞վ է առանձնանում «Խաղացողը» գրքի մուտքը Վանաձոր:
-«Խաղացողը» վեպի շնորհանդեսը բացառիկ է նրանով, որ խոսքը վերաբերում է մեր ազգային հերոսին, բացառիկ հայասեր մարդուն, որը համընդհանուր սեր է վայելում: Նրա հիմնադրած «Լինսի հիմնադրամի» միջոցներով ռազմավարական նշանակություն ունեցող աշխատանքներ են կատարվել, կառուցվել է Հայաստանը Արցախին կապող մայրուղին, բնակարանաշինության մեծ աշխատանք է արվել աղետի գոտու համար: Այդպիսի մարդու մասին նման բարձր որակով տպագրված գիրքը չէր կարող կարևոր իրադարձություն չլինել նաև մեր մարզում:
-Չնայած այդ ամենին՝ միշտ խոսվում է ընթերցանության պակասի մասին: Ինչու՞ են մարդիկ քիչ կարդում:
-Հայաստանում բնակչությունը խիստ բևեռացված է. իմ մոտավոր հաշվարկներով՝ 10-15 հազար մարդ կարող է գնել ամսական 3-4 գիրք: Հայաստանում կա 40 հազար տնտեսավարող սուբյեկտ, գոնե դրանց տնօրենների 20 տոկոսը կարող է գիրք գնել: Բայց կա մի հակասություն. բնակչության այն մասը, որը հետաքրքրված է գրականությամբ, արվեստով, անվճարունակ է, իսկ վճարունակ մասին գիրքը չի հետաքրքրում: Դրա համար էլ վաճառքի համար անհրաժեշտ գործոնները պետք է օգտագործել, առաջին հերթին՝ գովազդը: Նրանց, ովքեր ի վիճակի են գնելու, հարկ է կողմնորոշել գովազդով, տեղյակ պահել Հայաստանում հրատարակվող արժեքավոր գրքերի մասին:
-Ինչպե՞ս են նոր հրատարակվող գրքերը հասնում վանաձորցի ընթերցողին, գրախանութները ձե՞ռք են բերում նոր հրատարակվող գրքերը:
-Ցավոք, գրախանութներ Վանաձորում չկան, գրքերը վաճառվում են գրենական պիտույքների խանութներում:
-Ի՞նչ կասեք գրադարանների դերի մասին:
-Գրադարանների հետ համագործակցությունը ժամանակակից գրականությունը տարածելու ամենաարդյունավետ միջոցներից է: Մշակույթի նախարարը Վանաձորում էր, այդ հարցը նույնպես քննարկվեց: Պետությունը գումար պետք է հատկացնի հայաստանյան գրադարաններին գրքեր ձեռք բերելու համար, այդ թվում՝ ժամանակակից գրականություն: Արդյունքում և՛ գրադարանները կհամալրվեն, և՛ հրատարակչությունները ֆինանսական կորուստներ չեն ունենա: Երբեմն լավ հեղինակին են տպագրում, բայց դա ռիսկային է: Այդ ռիսկն էլ մի քիչ կարդարացվի: Բայց գրադարանի աշխատողները պետք է ուղղորդեն ընթերցողներին, դա էլ է շատ կարևոր: Չպետք է թողնել միայն ընթերցողի հայեցողությանը, պետք է առաջարկել:

Հարցազրույցները`
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ