Հեղափոխությունից 40 տարի անց Իսլամական Հանրապետությունը կայուն դիմադրում է

Ընդդիմադիրների վրա համբերատար ու շատ արդյունավետ որսի գնով Իրանի կառավարությունը դիմակայեց 2009-ի բողոքի գործողություններին, իսկ հիմա բախվում է ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հակաիրանական քաղաքականության հետ` գրում է Ժորժ Մալբրյունոն Le Figaro-ում: Իսլամական հեղափոխության և հեղափոխական վարչակարգի, որի հայտնությունը ցնցեց Մերձավոր Արևելքը, 40-ամյա պատմությունը նման է ամերիկյան բլրակներին: Բարձր մակարդակում վարչակարգը միշտ իսլամական է ու միշտ հեղափոխական, ստորին մակարդակում` ավելի ու ավելի քիչ է այդպիսին:

«Իշխանության ու հասարակության նման բաժանումը վարչակարգի գլխավոր խնդիրն է առաջիկա տարիներին»` ընդգծում է Point-ի լրագրող Արմեն Արեֆին «Գարունը Թեհրանում» գրքում: «Քանի դեռ Իրանը գտնվում է իր հզորության գագաթնակետին տարածաշրջանային առումով, Սիրիայում իր հաղթանակից ու Իրաքում իր դիրքերն ամրապնդելուց հետո, սեփական սահմանների ներսում Իրանը կավե ոտքերով հսկա է, որովհետև վարչակարգին մարտահրավեր է նետում սեփական բնակչությունը տնտեսության ոչ ճիշտ կառավարման պատճառով, նաև Իրաքում ու հատկապես Սիրիայում ներդրումների: Ցույցերի ժաանակ պարբերաբար լսվում են կոչեր` «Ոչ մի Գազա, ոչ մի Լիբանան, մեզ պետք է ունենալ Իրան»` գրում է Արեֆին: Վարչակարգի իշխանության սկզբում մարդիկ 4 կարգախոս ունեին` անկախություն, ազատություն, հանրապետություն, իսլամ: Ի՞նչ է մնացել հիմա: «Իրանցիները հակված են հանրապետության սկզբունքին,-ասում է Իրանում 2000-2005-ին Ֆրանսիայի դեսպան Ֆրանսուա Նիկուլոն: -Նրանք չեն պատկերացնում շահի վերադարձը: Նրանք երդվել են ու պահում են երդումը: Նրանք գնահատում են, որ գործող վարչակարգւ առաջինն էր Սեֆեիդների դինաստիայից և բազում դարեր Ռուսաաստանին, հետո Մեծ Բրիտանիային ու ԱՄՆ-ին ենթարկվելուց հետո, որ Իրանին լիակատար անկախություն տվեց: Չմոռանանք իսլամական հեղափոխության ամենատարածված կարգախոսը` «Ոչ Արևելք, ոչ Արևմուտք»: Այսօր իրանցիները, իհարկե, առանց տատանվելու կընտրեն Արևմուտքը, բայց ժողովուրդը չի ցանկանում վերադառնալ գերտերություններին ենթարկվածությանը»: 40 տարում Իրանը խիստ փոխվել է:

«Խնդիրն այն է, որ մեր երեխաները չեն ցանկանում ապրել ինչպես մենք»` անցյալ տարի ասաց Հասան Ռուհանին: Չափավորական նախագահը, որ վարչակարգի ծնունդն է, դրանով ամեն ինչ ասել է: Ինչպե՞ս հավաքել պազլը: Հասարակությունը տարանջատվել է հոգևորականներից ու հիմա առանց վախի ծիծաղում է կնգուղներով մոլլաների վրա: Նրանք Մեջլիսում ընդամենը 6% են, 1950-ի` առաջին խորհրդարանական ընտրությունների 61%-ի համեմատ և նույնիսկ կին պատգամավորները հիմա ավելի շատ են մոլլա պատգամավորներից: Շատ իրանցիներ հեռացել են գյուղերից, որտեղ պահպանվում է պահպանողական ոգին: 78 միլիոն իրանցիների 80% -ն ապրում է քաղաքներում և 95% -ը գրագետ է: «Հակառակ տարածված կարծիքի` Իրանը ոչ այնքան երիտասարդ երկիր է»` հիշեցնում է աշխարհագրագետ ու Իրանի հարցերով փորձագետ Բեռնադ Ուրկադը: Ամենամեծ տարիքային խումբը 25-50 տարեկաններն են: Նրանք ակտիվ են: Նրանք ուզում են ամուսնանալ, Նրանք ուզում են, որ իրավիճակ փոխվի, բայց ոչ ցանկացած գնով: Այդ լիովին չափահաս մարդիկ իրերի բերումով դարձել են ռեալիստ` և դա է իրանական հասարակության պահանջներն ընկալելու բանալին: Նույնիսկ միջնաժամկետ հեռանկարում վերապրելու հավանական այլընտրանքի բացակայությամբ վարչակարգը պետք է գտնի հասարակությունը համախմբելու հնարավորություններ` գտնում է մի ձեռներեց Թեհրանից: Ռուհանին շեշտը դնում է միջուկային պայմանագրի վրա, բայց դա չաշխատեց: Զարմանալի է, որ երբ հարցեր ենք տալիս իրանցիներին, շատերը մեղադրում են իրենց իշխանություններին, բայց ոչ Դոնալդ Թրամփին, որ նրանց խոսքով «զբաղվում է քաղաքականությամբ իր ընտողների շահերից ելնելով, իսկ մեր ղեկավարները ձգտում են պահել իրենց իշխանությունը»: Տնտեսությունը խեղդվում է պատժամիջոցների երկու ալիքներից, որ 2018-ին սահմանեց ԱՄՆ նախագահը: Ամբողջ երկրում կանոնավոր հանրահավաքներ են: Առաջին հերթին` հանուն աշխատավորների վիճակի բարելավման, սակայն կարող են արագ վերաճել վարչակարգի դեմ, որ հենվում է անցողիկի վրա հոգևորի գերակայության, «վելայաթ է ֆակիհի» սրբազան սկզբունքի վրա, որի համաձայն իսլամական ու հեղափոխական անբիծություն ունեցող ղեկավարը լուծում է բոլոր հիմնական հարցերը օրենսդիր, գործադիր ու դատական իշխանության մեջ, հատկապես անվտանգության հետ կապված: Այստեղից էլ Իսլամական հեղափոխության պահնորդների կորպուսի (Պասդարան) դերը: Այդ էլիտար զորախումբը պատասխանատու է իսլամական հեղափոխության պաշտպանության համար և շատ ավելի լավ է զինված, քան կանոնավոր բանակը:

«Իրանը պետք է լուծի ևս մեկ հակասություն,-հիշեցնում է Բահրեյնում ապրող փորձագետ Կլեման Թերմը,-կկարողանա՞ վարչակարգը երկար համատեղել հակաամերիկյան հեղափոխական գաղափարախոսությունը տնտեսական գլոբալացման գործընթացում ինտեգրման ռազմավարության հետ, որտեղ գերակայում է ԱՄՆ-ը»: Կարճաժամկետ հեռանկարում Իրանն այլ ընտրություն չունի` բացի պատասխանել իր հասցեին հնչող մեղադրանքներին ու սպասել Դոնալդ Թրամփի ձախողմանը, որպեսզի ԱՄՆ-ի հաջորդ նախագահը վերադառնա Թեհրանի հետ ավելի չափավոր հարաբերությունների:
Ժորժ Մալբրյունո, Le Figaro

Հ.Գ. Կարճաժամկետ հեռանկարում Եվրամիությունը ևս կանգնում է Իրանի կողքին` ԱՄՆ պատժամիջոցները շրջանցելով, Իրանի հետ առևտուր անելու համար, հեռանկարում` պահպանելու Իրանի հետ միջուկային համաձայնագիրը: Ոչ միայն Ֆրանսիան, ԵՄ-ն էլ, Չինաստանն էլ, ԱՄՆ-ում դեմոկրատներն էլ սպասում են, որ 2020-ին Թրամփը չի վերընտրվի և աշխարհը կվերադառնա իր նախաթրամփյան խաղաղ կարգին: Բայց ոչ ոք երաշխիք չունի, որ Դոնալդ Թրամփը չի վերընտրվի:
Հայաստանի խնդիրները շատ ավելի լոկալ են` համագործակցել Իրանի հետ անվտանգության ու էներգետիկ ոլորտներում` առաջին հերթին և խուսափել պատժամիջոցներից: Մնացածը կերևա:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ