Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » «Վա­խե­նամ՝ այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի»

«Վա­խե­նամ՝ այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի»

«Վա­խե­նամ՝ այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի»
27.09.2019 | 00:24

Երկ­րում ար­ժե­հա­մա­կար­գի, բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան մթ­նո­լոր­տի փո­փո­խու­թյունն ա­ռա­ջի­նը զգում են ի­րա­կան մտա­վո­րա­կան­նե­րը, ո­րոնք քա­ղա­քա­կան վայ­րի­վե­րում­նե­րի ժա­մա­նակ եր­բեք չեն կորց­նում մարդ­կա­յին դեմ­քը, չեն քծ­նում օր­վա իշ­խա­նու­թյա­նը։ Այս իշ­խա­նու­թյուն­ներն ի­րենց ա­մե­նա­մեծ ձեռք­բե­րու­մը հա­մա­րում են մարդ­կանց բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կի փո­փո­խու­թյու­նը, իսկ ի՞նչ կար­ծի­քի է մտա­վո­րա­կա­նը։ Գրող-հրա­պա­րա­կա­խոս ԴԱ­ՎԻԹ ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ հետ է մեր զրույ­ցը։

-Մեր հո­գե­բա­նու­թյու­նը, մտա­ծե­լա­կեր­պը փոխ­վե՞ց իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից հե­տո։
-Ա­վե­լի դժ­վար է վե­րա­կանգ­նել բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան տրավ­մա­նե­րը, քան տն­տե­սու­թյուն ոտ­քի հա­նելն ու զար­գաց­նե­լը։ «Ա­ղե­տի գո­տի» հաս­կա­ցու­թյան ժա­մա­նակ գրե­ցի, որ այս ա­մե­նը կվե­րա­կան­գն­վի, նոր սե­րունդ կգա, բայց հար­ված­նե­րի ազ­դե­ցու­թյու­նը շատ եր­կար է մնա­լու։ Միշտ մտա­ծել եմ մարդ­կանց բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կի մա­սին, երբ հե­ղաշր­ջում­ներ, իշ­խա­նա­փո­խու­թյուն­ներ են լի­նում։ Հի­մա էլ սա է ինձ ան­հան­գս­տաց­նում։ Իսկ «Նաի­րի­տը» փա­կե­ցին, ին­չու՞ փա­կե­ցին, կբա­ցե՞ն, թե՞ ոչ, սրանք վե­րա­կան­գն­վող բա­ներ են, դրա հա­մար կամք, մի քիչ էլ խելք ու հայ­րե­նի­քը սի­րել է պետք։ Խն­դի­րը հս­տակ է՝ դու գա­լիս ես իշ­խա­նու­թյան օգ­նե­լու՞ քո ժո­ղովր­դին, կյան­քը բա­րե­լա­վե­լու՞, թե՞ կոր­ծա­նե­լու։ Ի՞նչ ծրագ­րով ես գա­լիս։ Իշ­խա­նա­փո­խու­թյան ժա­մա­նակ սա է շատ կարևոր։ Երբ այս փո­փո­խու­թյուն­նե­րը ե­ղան, և ե­րի­տա­սար­դու­թյու­նը ե­կավ իշ­խա­նու­թյան, ես մի մտա­վա­խու­թյուն ու­նեի. «դու­խով» բա­ռի փո­խա­րեն կու­զեի, որ լի­ներ խել­քով, խո­հե­մա­բար, գի­տա­կից, բա­նի­մաց։ Ե­թե «դու­խով» մար­դը խելք չու­նի, շատ վտան­գա­վոր է, գա­զա­նի նման մի բան է։ Նա կա­րող է միայն ա­վե­րել, ոչ թե ստեղ­ծել։ Այս նոր իշ­խա­նու­թյան ե­րի­տա­սարդ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ որ­քան հան­դի­պել եմ, ցա­վոք, հաս­կա­ցել եմ, որ նրանք մեր­ժում են նաև ա­վագ­նե­րին։ Պա­ռակտ­ման տրա­մա­բա­նու­թյու­նը վատ տեղ է տա­նում։ Այդ հան­դի­պում­նե­րի ժա­մա­նակ նրանց ա­սել եմ, որ պատ­րաստ ենք մեր գի­տե­լիք­նե­րը, փոր­ձա­ռու­թյու­նը ներդ­նել, որ­պես­զի դուք չձա­խող­վեք։ Իմ խն­դի­րը չի ե­ղել կոնկ­րետ ան­ձանց ձա­խո­ղու­մը, այլ այն, որ այս ժո­ղովր­դին այլևս խա­բել, հու­սա­հա­տեց­նել չի կա­րե­լի, ո­րով­հետև հա­վա­տը դժ­վար է վե­րա­կան­գն­վում։ Սա­կայն այն ակն­կա­լիք­նե­րը, որ կա­յին այս իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից, չար­դա­րա­ցան։
-«Դու­խո­վը» մնաց «դու­խո՞վ», խելքն ու խո­հե­մու­թյու­նը չփո­խա­րի­նե­ցի՞ն դրան։
-«Դու­խովն» էլ շատ հա­րա­բե­րա­կան հաս­կա­ցու­թյուն է։ Չեմ էլ ու­զում այդ բա­ռը կի­րա­ռենք, հա­մար­ձակ և խի­զախ մար­դը եր­բեք չի ա­սում, որ ինքն այդ­պի­սին է։ Այդ խի­զա­խու­թյունն էլ պի­տի նպա­տակ ու­նե­նա, ոչ թե գնաս փշա­լա­րե­րի վրա ընկ­նես՝ լավ ի­մա­նա­լով, որ այն քեզ ծա­կե­լու է, բայց դու «դու­խով» գնում ես, որ ի՞նչ։ Սա սցե­նա՞ր է։ Չգի­տեմ։ Մի­ջազ­գա­յին լրատ­վու­թյան, վեր­լու­ծու­թյուն­նե­րին ենք հետևում ու հաս­կա­նում, թե զանգ­վա­ծա­յին մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ժա­մա­նակ ինչ մա­նի­պու­լյա­ցիա­նե­րով կա­րե­լի է ժո­ղովր­դին ամ­բո­խի վե­րա­ծել, ո­րը հլու հնա­զանդ, հիպ­նոս­ված կա­րող է հետևել ցան­կա­ցած ան­հե­թեթ նա­խա­ձեռ­նու­թյան։
-Փաս­տո­րեն, այս իշ­խա­նու­թյա­նը չհա­ջող­վեց մարդ­կանց մտա­ծե­լա­կեր­պը ո­րա­կա­պես փո­խել, իսկ տն­տե­սա­կան, սո­ցիա­լա­կան, մշա­կու­թա­յին ո­լորտ­նե­րի մա­սին ի՞նչ կա­սեք։
-Ես, օ­րի­նակ, չգի­տեմ, թե ինչ մշա­կու­թա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է վա­րում մեր այ­սօր­վա կա­ռա­վա­րու­թյու­նը։ Մենք մշա­կույ­թով աշ­խար­հին ներ­կա­յա­նա­լի ենք, ե­զա­կի ժո­ղո­վուրդ­նե­րից ենք, որ հին աշ­խար­հից ենք գա­լիս։ Փա­կել մշա­կույ­թի նա­խա­րա­րու­թյու­նը, պար­զա­պես ան­հաս­կա­նա­լի է։ Գի­տեմ, որ նախ­կին նա­խա­րա­րու­թյան աշ­խա­տող­նե­րի ար­տա­հոսք կա։ Մենք այլևս չու­նենք պրո­ֆե­սիո­նալ մաս­նա­գետ­ներ այդ միա­վոր­ված հս­կա­յա­կան նա­խա­րա­րու­թյու­նում, որն ան­կա­ռա­վա­րե­լի է։ Ի՞նչ ենք ա­նում մենք մշա­կույ­թի հետ, օ­րի­նակ ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ում ո՞վ է ներ­կա­յաց­նե­լու մեր մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թյան խն­դիր­նե­րը։ Էլ­չի­բե­յը ցան­կա­ցած ամ­բիո­նից ոռ­նում էր, որ Հա­յաս­տա­նի և սփյուռ­քի միջև կա­պե­րը պետք է ար­գե­լա­փա­կել, իբր սփյուռ­քից են Հա­յաս­տան ներ­մուծ­վում Հայ դա­տի, ցե­ղաս­պա­նու­թյան, պա­հան­ջա­տի­րու­թյան հար­ցե­րը։ ՈՒ՞ր է մեր սփյուռ­քի նա­խա­րա­րու­թյու­նը։ Ո՞վ է ո­րո­շել, որ սփյուռ­քը պետք է կոոր­դի­նաց­նի մի հո­գի, երբ հայ ժո­ղովր­դի ե­ռա­կին ու քա­ռա­կին դր­սում է։ Այ­սօր­վա կա­ռա­վա­րու­թյա­նը հա­մա­զոր մի կա­ռա­վա­րու­թյուն է պետք, որ բազ­մա­շերտ սփյուռ­քի աշ­խա­տանք­նե­րը հա­մա­կար­գի։ Սփյուռ­քը բարդ օր­գա­նիզմ է` իր կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րով, հա­մայ­նք­նե­րով, լեզ­վա­կան խն­դիր­նե­րով։ Ժա­մա­նա­կին Հա­յաս­տա­նում վա­ճառ­վեց ա­մեն ինչ, մեր ողջ ար­դյու­նա­բե­րու­թյու­նը։ Ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հի թեթև ձեռ­քով մենք նետ­վե­ցինք ագ­րա­րա­յին, առևտրա­յին պե­տու­թյուն­նե­րի շար­քը։ Լավ, ագ­րա­րա­յին ենք, ու՞ր է մեր գյուղ­նա­խա­րա­րու­թյու­նը, ո՞վ է զբաղ­վե­լու գյու­ղա­ցու խն­դիր­նե­րով։ Մենք ար­դեն գյուղն ենք կորց­նում, Ա­րա­րա­տյան դաշ­տի գյու­ղա­ցին վար­կե­րի տակ կքած է։ Աշ­խա­տում են նաև այդ ուղ­ղու­թյամբ, որ գյուղն էլ չլի­նի։
-Դուք այս փո­փո­խու­թյուն­նե­րում նպա­տա­կաուղղ­ված քա­ղա­քա­կա­նու­թյու՞ն եք տես­նում։
-Օր օ­րի դրա­նում հա­մոզ­վում եմ, պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րի փլու­զում, մաս­նա­գետ­նե­րի նկատ­մամբ բա­ցա­սա­կան վե­րա­բեր­մունք։ Այս իշ­խա­նու­թյան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյու­նը պետք է լի­ներ այն, որ հա­վա­քեր գո­նե հայ տն­տե­սա­գետ­նե­րին, ֆի­նան­սիստ­նե­րին, գոր­ծա­րար­նե­րին և տն­տե­սու­թյան փր­կու­թյան, աշ­խա­տա­տե­ղե­րի ստեղծ­ման հա­մար ծրա­գիր ներ­կա­յաց­նե­լու ժա­մա­նակ տար, այ­սինքն, Հա­յաս­տա­նում հայ­տա­րա­րեր ար­տա­կարգ տն­տե­սա­կան, սո­ցիա­լա­կան դրու­թյուն։ Դրա փո­խա­րեն ի՞նչ են ա­նում. ի­րենց թույլ են տա­լիս 5 մլն դրա­մով փո­ղոց փա­կել ու գորգ լվա­նալ։ Սա նոր­մա՞լ է։ Այդ 5 մլն դրա­մի հա­մար, որ­պես պե­տա­կան հափշ­տա­կու­թյուն, պետք է դա­տի տա­յին ԱԺ նա­խա­գա­հին ու այդ պատ­գա­մա­վոր­նե­րին։ Բայց աբ­սուրդն այն է, որ ի­րենք են հենց այդ գու­մար­նե­րը բյու­ջեից դուրս գրում։ Նոր­մա՞լ է, երբ պաշ­տո­նյան հայ­տա­րա­րում է, թե 1 մլն դրամն ինչ աշ­խա­տա­վարձ է այն դեպ­քում, որ գի­տաշ­խա­տո­ղը, մտա­վո­րա­կա­նը ստա­նում է 60-70 հա­զար դրամ։ Սա բա­րո­յա­կա՞ն է իշ­խա­նա­վոր­նե­րի կող­մից։ ՈՒ­րեմն կա՛մ տգետ են, կա՛մ կույր են, կա՛մ հա­տուկ ծրա­գիր կա։ Չգի­տես ին­չու՛, այս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը խն­դիր­նե­րը դի­տար­կում են ոչ թե 30, այլ 20 տար­վա հե­ռա­վո­րու­թյու­նից՝ մո­ռա­նա­լով, թե այդ ա­մե­նի հիմ­քե­րը երբ են դր­վել, ու ով է դրել, ինչ­պես մաս­նա­գետ­նե­րը թո­ղե­ցին հե­ռա­ցան Հա­յաս­տա­նից, սկս­վեց ար­տա­գաղ­թը։ Հի­շե­ցի Ե­ղի­շեի հայտ­նի միտ­քը. «Լավ է կույր ա­չոք, քան կույր մտոք»։ Բայց քիչ-քիչ հա­մոզ­վում եմ, որ մտոք կույ­րի խն­դիր չկա, հա­կա­ռա­կը շատ տրա­մա­բան­ված, մշակ­ված գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հա­ջոր­դա­կա­նու­թյուն է, ո­րը լավ տեղ չի տա­նում։ Այս տրա­մա­բա­նու­թյան մեջ է մտ­նում նաև մտա­վո­րա­կա­նու­թյան հան­դեպ վե­րա­բեր­մուն­քը։
-Ար­ժե­հա­մա­կար­գի խեղ­ման խն­դի՞ր է դր­ված։ Ի դեպ, մեծ ջա­նա­սի­րու­թյամբ փոր­ձում են նաև Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիան վա­վե­րաց­նել։
-Այդ կոն­վեն­ցիա­նե­րը խարխ­լում են ոչ միայն մար­դու հո­գե­բա­նու­թյու­նը։ Ես կողմ­նա­կից եմ այն բա­նի, որ ե­թե դի­մացդ չար ուժ է, պետք է պահ­պա­նո­ղա­կան, ե­թե հար­կա­վոր է հե­տա­դեմ էլ լի­նել։ Կու­րո­րեն գնում ենք այն­պի­սի «ար­ժեք­նե­րի» հետևից՝, ինչ­պի­սիք են՝ միա­սե­ռա­կա­նու­թյու­նը, մա­րի­խուա­նա ծխե­լը, կար­ծե­լով, թե դա է եվ­րո­պա­կա­նը։ Մյուս կող­մից էլ պայ­քա­րում ենք ծխա­խոտ ծխե­լու դեմ։ Այս ան­հե­թե­թու­թյուն­նե­րը պետք է դի­տար­կել կոնկ­րետ ծրագ­րի շր­ջա­նա­կում։ Մենք այ­սօր տե­սա­կի լուրջ խն­դիր ու­նենք։ Ե­թե մենք կորց­նենք մեր տե­սա­կը, մեր ինք­նու­թյունն ենք կորց­նե­լու։ Չգի­տեմ՝ դա դե­մոկ­րա­տիա, գլո­բա­լի­զա­ցիա, սիո­նիզմ, պան­թուր­քի՞զմ է կոչ­վում, թե՞ այս բո­լո­րը միա­սին են մեկ ափ­սեում։ Վեր­ջին 100 տար­վա ըն­թաց­քում մտա­վո­րա­կան­նե­րին վե­րաց­րել են ե­րիտ­թուր­քե­րը, որ­պես­զի ազգն ա­նու­ղեղ մնա, ապ­րի քաո­սում։ Մտա­վո­րա­կան­նե­րին վե­րաց­րել է Լե­նին պա­պի­կը՝ Տրոց­կու հրա­մա­նա­տա­րու­թյամբ, ո­րը սիո­նիզ­մի մե­ծա­գույն ներ­կա­յա­ցու­ցիչն էր։ Ան­հա­տի պաշ­տա­մուն­քի ժա­մա­նակ են նաև վե­րաց­րել մտա­վո­րա­կա­նու­թյա­նը։ Խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին փոր­ձել են մտա­վո­րա­կան­նե­րին փա­ղաք­շե­լով ի­րենց ծա­ռա­յեց­նել, բայց մա­քուր մտա­վո­րա­կան­նե­րը պայ­քա­րել են ու գտել են սո­ղան­ցք­ներ՝ ի­րենց ա­սե­լիքն ա­սե­լու հա­մար։ Ես մտա­վո­րա­կան չեմ հա­մա­րում դոկ­տոր-պրո­ֆե­սոր­նե­րին, ո­րոնք Օքս­ֆորդն են ա­վար­տել, մտա­վո­րա­կանն այն մարդն է, ով անձ­նա­կանն ու ա­նանձ­նա­կա­նը կշեռ­քի նժար­նե­րին դնե­լուց պատ­րաստ է անձ­նա­զո­հու­թյան՝ հա­նուն հա­սա­րա­կա­կան շա­հի, հա­մայ­նի։ Այ­սօր աչ­քի ընկ­նող մտա­վո­րա­կանն­նե­րի մեջ տես­նում եմ գետ­նա­քար­շու­թյան վառվ­ռուն օ­րի­նակ­ներ, ո­րոն­ցից եր­բեմն ինքս եմ ա­մա­չում, տղա­մար­դը չպետք է այդ­քան նվաս­տա­նա։ Մտա­վո­րա­կա­նը միշտ պետք է ընդ­դի­մա­դիր լի­նի։ Ե­թե այդ­պի­սին չե­ղավ, ա­ռա­ջըն­թա­ցը կխա­թար­վի։ Հենց այդ դժ­գո­հու­թյունն է իշ­խա­նա­վո­րին զգո­նաց­նում։ Այ­սօր մեկ կենտ­րո­նից կա­ռա­վար­վող ԱԺ և կա­ռա­վա­րու­թյուն ու­նենք, ին­չը շատ վտան­գա­վոր է։ Այդ­պես չպետք է լի­նի, պի­տի հա­կակ­շիռ­նե­րի մե­խա­նիզմն աշ­խա­տի։ Կա նաև ան­պատ­ժե­լիու­թյան մթ­նո­լորտ, կա­րե­լի է շր­ջան­ցել ցան­կա­ցած օ­րենք։ Սա ինձ հի­շեց­նում է 90-ա­կան­նե­րը, երբ ա­սում էին` պո­լի փետ էլ լի­նի, ՀՀՇ-ա­կան լի­նի։ Բայց սրի­կան նույն սրի­կան է, չէի ու­զե­նա, որ վե­րա­դառ­նանք 90-ա­կան­ներ, ա­ռա­վել ևս, որ դրա մի­տու­մը տես­նում եմ, քա­նի որ ա­նընդ­հատ ա­սում են՝ վեր­ջին 20 տա­րին։ Այս ի­րա­վի­ճա­կում պետք է նոր ուժ ստեղ­ծել, ո­րը կհա­մախմ­բի ազ­գին։ Ես հա­րում եմ դաշ­նակ­ցու­թյան գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը, ո­րը կա­րող է սոսն­ձել հա­յու­թյա­նը։ Դաշ­նակ­ցու­թյունն այ­սօր ա­մեն ինչ պետք է ա­նի, որ հա­սա­րա­կու­թյունն ըն­դու­նի ի­րեն, այդ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան կա­րի­քը մենք ու­նենք։ Այն­պես չէ, որ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը կեղծ կա­տե­գո­րիա է։
-Բայց այ­սօր մենք ա­ռանց «իզմ»-ե­րի իշ­խա­նու­թյուն ու­նենք։ Սա նոր­մալ չէ՞։
-Այդ­պի­սի բան գո­յու­թյուն չու­նի։ Դա նշա­նա­կում է ա­ռա­վո­տյան արթ­նա­նալ, տրա­մադ­րու­թյու­նը ինչ­պես լի­նի, այդ­պես էլ իշ­խա­նու­թյուն ղե­կա­վա­րել։ Սա ա­նար­խիզմ է, բայց այս­տեղ է­լի «իզմ» կա։ Ան­կա­խու­թյան ըն­թաց­քում մենք մի թշ­նա­մի ենք ու­նե­ցել, իսկ այ­սօր բո­լորս դար­ձել ենք ի­րար թշ­նա­մի, չա­րա­ցած ենք ի­րար նկատ­մամբ, մե­կը մյու­սին չի հան­դուր­ժում։ Ես շատ վա­խե­նում եմ այ­սօր­վա մեր բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան նկա­րագ­րից, հա­ճախ նաև ա­նա­մո­թու­թյան հա­մար։ Երբ ե­րի­տա­սարդ էի, ա­սում էին, թե այս մար­դը միա­սե­ռա­կան է, ա­սում էինք՝ մի հատ տես­նեմ, կյան­քումս չեմ տե­սել։ Բայց հի­մա ի՞նչ է կա­տար­վում։
-Նրանք ար­դեն ԱԺ ամ­բիո­նից են խո­սում։
-Ա­յո, ցա­վոք, նրանք նաև թե­լադ­րող են, փո­խա­նակ ա­մո­թից գե­տի­նը մտ­նեին։ Ոչ մե­կի ննջա­րա­նը ոչ մե­կին հե­տաքր­քիր չէ, ապ­րեք, ինչ­պես ու­զում եք, բայց դա մի քա­րո­զեք, դա­սագր­քեր մի կազ­մեք դրա մա­սին։ Ե­րե­խա­յի հե­քիա­թը մի սպա­նեք, ե­րե­խան պի­տի ման­կու­թյուն ու­նե­նա, պի­տի այդ հա­վա­տա­լիք­նե­րի մեջ ապ­րի։ Անգ­լիա­յում մի ու­սուց­չու­հու աշ­խա­տան­քից հե­ռաց­րել էին, ո­րը ե­րե­խա­յին ա­սել էր, թե Ձմեռ պապ գո­յու­թյուն չու­նի։ Այ, սա ար­ժեք է, թող նման բա­ներ ներկ­րեն։
-Միայն հե­քիա­թը չեն վե­րաց­նում, վար­կա­բեկ­ման ար­շավ է սկս­ված ե­կե­ղե­ցու, կռ­ված տղա­ների, մեր հե­րոս­նե­րի դեմ, ան­գամ ա­զա­տա­մար­տը «հե­ղա­փո­խու­թյա­նը» ստո­րա­դաս­վեց։ Այ­սինքն, այն, ինչ ազ­գի հիմքն է, խար­խլ­վում է, Փա­շի­նյա­նը կա­սեր` ծն­կի է բեր­վում։ Ին­չու՞։
-«Դե­մոկ­րա­տիա» կոչ­վա­ծի դեմ ա­ռա­ջին ան­գամ հին Հու­նաս­տա­նում խո­սել են Ա­րիս­տո­տելն ու Պլա­տո­նը։ Նրանք իշ­խա­նու­թյունն իս­կա­պես տվել են ժո­ղովր­դին ու հաս­կա­ցել, որ բան դուրս չի գա, իշ­խա­նա­վոր պետք է լի­նի։ Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյու­նը շատ նենգ, քո­ղարկ­ված բռ­նա­պե­տու­թյունն է։ Այ­սօր ես դրա տար­րե­րը տես­նում եմ։ Ա­սում են՝ ժո­ղո­վուր­դը ցան­կա­ցավ, որ այս­պես լի­նի։ Այդ ո՞ր ժո­ղովր­դի մա­սին է խոս­քը՝ իշ­խա­նու­թյան կողմ­նա­կից­նե­րի՞, քծ­նող­նե­րի՞, թի­մա­կից­նե­րի՞։ Բայց նրանք չեն ժո­ղո­վուր­դը։ Ինձ հարց­րե՞լ եք, օ­րի­նակ, Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի մա­սին, ո­րը վա­ղը վա­վե­րաց­նե­լու եք։ Գա­ղա­փար­ներ են գցում ժո­ղովր­դի մեջ ու ա­սում են՝ դու ա­րե­ցիր, ժո­ղո­վուրդ։ Բայց ո՞վ է դա ու­զել, ու՞մ ես հարց­րել։ Այս ա­մե­նին գու­մար­վում է կադ­րա­յին խայ­տա­ռակ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։ Ե­թե կար­դաք հենց ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյան գրագ­րու­թյու­նը, բա­ներ կան, որ չեք հաս­կա­նա, թե ինչ լեզ­վով են գր­ված։ Ինչ վե­րա­բե­րում է վար­կա­բեկ­ման գոր­ծըն­թա­ցին, նախ` հե­րոս­նե­րին չեն դա­տում, սա միան­շա­նակ է։ Պետք է դաս­տիա­րա­կել ու ժա­մա­նա­կին կա­սեց­նել նրանց չափ ու սահ­մանն անց­նե­լը։ Կա­րե­լի էր նրանց կան­չել, ա­սել, որ ա­նազ­նիվ ճա­նա­պար­հով այս­քան գու­մար ես աշ­խա­տել, մի գյու­ղում կա­ռու­ցիր տո­մա­տի կամ գի­նու գոր­ծա­րան, մարդ­կանց աշ­խա­տա­տե­ղե­րով ա­պա­հո­վիր։ Ձևեր միշտ կա­րե­լի է գտ­նել, բայց հաղ­թող­նե­րին չեն դա­տում, ա­ռա­վել ևս, որ նրանք բարձր կո­չում­ներ ու­նեն։ Բա­նը հա­սել է այն­տեղ, որ պղ­ծում են ապ­րի­լյան պա­տե­րազ­մին մաս­նակ­ցած տղա­նե­րի շի­րիմ­նե­րը և այն­քան ցի­նիկ են, որ հայ­տա­րա­րում են, թե մեղ­քե­րի թո­ղու­թյուն են ա­րել։ Ո՞րն է այդ մատ­ղաշ տղեր­քի մեղ­քը, որ զե՞նք են վերց­րել ու հայ­րե­նի՞ք պաշտ­պա­նել։
-Վար­չա­պե­տի տիկ­նոջ մա­կար­դա­կով մենք խա­ղա­ղու­թյուն ենք քա­րո­զում։
-Հայ­րե­նի­քը պաշտ­պա­նելն ար­դեն դառ­նում է մեղք։ Այս­տեղ մեծ վտանգ­ներ կան։ Ա­նուն­նե­րով գի­տենք, չէ՞, թե ով­քեր են միա­սե­ռա­կան­նե­րը, ա­ղան­դա­վոր­նե­րը։ Սրանք ինչ­պե՞ս կա­րող էին գալ իշ­խա­նու­թյան։ Սրանք երկ­րում ե­ղա­նակ են փո­խում, մար­դու մտա­ծո­ղու­թյուն են փո­խում։ Եվ այս ա­մե­նի մեջ ագ­րե­սիա կա։ Սե­ռա­կան խն­դիր­ներն ար­դեն դառ­նում են քա­ղա­քա­կան-հա­սա­րա­կա­կան քն­նու­թյան ա­ռար­կա։ Իսկ ին­չու՞ երկ­րի ղե­կա­վա­րու­թյունն ա­ռա­ջին դեմ­քե­րի մա­կար­դա­կով չի հայ­տա­րա­րում, որ մեզ պետք է ա­ռողջ հա­սա­րա­կու­թյուն՝ ա­ռողջ մարդ­կան­ցով, կողմ­նա­կից ենք դա­սա­կան, ա­վան­դա­կան ճշ­մար­տու­թյուն­նե­րով ապ­րե­լուն, ա­վան­դա­կան ըն­տա­նի­քը պահ­պա­նե­լուն։ Կանգ առ­նել է պետք, հա­կա­ռակ դեպ­քում ար­ժա­նա­նա­լու են հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան պար­սա­վան­քին։
-Այս ի­րա­վի­ճա­կում ի՞նչ ել­քեր եք տես­նում։
-Ե­թե կտ­րուկ փո­փո­խու­թյուն­ներ չլի­նեն, հետևանք­նե­րը ծանր են լին­լու։
-Ի՞նչ ա­սել է` կտ­րուկ փո­փո­խու­թյուն։
-Ի­րենց խոս­տում­նե­րի առն­վազն կե­սը ի­րա­գոր­ծեն՝ սկ­սած հան­քա­յին ար­դյու­նա­բե­րու­թյան հան­դեպ վե­րա­բեր­մուն­քից։ Մենք պայ­քա­րում էինք, որ ի­րենք գան ու նախ­կին խն­դիր­նե­րը լու­ծեն, իսկ այս թի­մով դա ա­նելն անհ­նար է։ Նոր ու­ժեր են պետք։
-Թիմն էլ է հի­մա ներ­սից պայ­թում։
-Ժա­մա­նա­կին գրել եմ, որ երբ «Ղա­րա­բաղ» կո­մի­տեի ժա­մա­նակ լի­դեր­նե­րից մե­կը ե­լույթ էր ու­նե­նում, իմ ըն­կեր­նե­րից մե­կը՝ հին, լավ երևան­ցի, ա­սաց, որ սրանք Ղա­րա­բա­ղը չեն ու­զում, իշ­խա­նու­թյունն են ու­զում, սրանք Ղա­րա­բա­ղը կծա­խեն։ Ա­սաց, որ դրանց հի­մա պի­տի «գյուլ­լել», բայց ե­թե հի­մա դա ա­նենք, կդառ­նան ազ­գա­յին հե­րոս, իսկ մենք՝ դա­վա­ճան։ Պետք է մնան, ի­րենց ծրա­գիրն ա­նեն, մինչև ժո­ղո­վուր­դը հիաս­թափ­վի։ Բայց նույն ժո­ղո­վուր­դը 2008-ի մար­տի 1-ից ա­ռաջ 200 հա­զա­րա­նոց երթ կազ­մա­կեր­պեց այդ լի­դե­րի ա­ռաջ­նոր­դու­թյամբ։
-Մեր պատ­մա­կան հի­շո­ղու­թյու՞նն է կարճ, թե՞ խոս­տում­նե­րին շուտ ենք հա­վա­տում։
-Հով­նա­նյա­նը մի շատ հե­տաքր­քիր բան է ա­սում. «Հա­յերն ա­կան­ջով են հա­վա­տում»։ Փաս­տը դնում ես աչ­քի ա­ռաջ, ա­սում է, չէ, նա այս­պի­սի բան է ա­սել։ ՈՒ գա­լիս է հա­յի վեր­ջին խել­քի հրա­մա­յա­կա­նը։ Վա­խե­նամ` այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի։ Չեմ ու­զում` մեր երկ­րում ցն­ցում­ներ լի­նեն, բայց ե­թե այս­պես շա­րու­նակ­վի, կլի­նեն։ Մեր ժո­ղո­վուր­դը ի­մաս­տուն է, բայց համ­բե­րա­տա­րու­թյու­նը բնավ չի նշա­նա­կում, որ թույլ ենք։ Սա էլ ենք հաղ­թա­հա­րե­լու։
Զրույ­ցը՝ Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 5705

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.