Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Իմ եր­կու գր­քե­րում էլ մե­կու­սաց­ման թե­ման այն­քան ակն­հայտ է ու մեծ, որ նրա կող­քին այս նոր մե­կու­սա­ցու­մը ծի­ծա­ղե­լի է»

«Իմ եր­կու գր­քե­րում էլ մե­կու­սաց­ման թե­ման այն­քան ակն­հայտ է ու մեծ, որ նրա կող­քին այս նոր մե­կու­սա­ցու­մը ծի­ծա­ղե­լի է»
02.06.2020 | 01:14

Արձա­կա­գիր Ա­ՐԱՄ Ա­ՎԵ­ՏԻ­ՍԻ հետ զրու­ցել ենք Covid 19-ի պար­տադ­րած կա­նոն­նե­րի, գրո­ղա­կան կան­խա­տե­սում­նե­րի, ա­րա­մա­վե­տի­ս­յա­նա­կան բա­նաձևում­նե­րի, ինչ­պես նաև նրա նոր՝ դեռևս ան­տիպ գր­քի մա­սին։

-Զգու՞մ ես հա­կա­սու­թյու­նը. մինչև հի­մա մարդ­կանց ա­սում էին՝ պոկ­վեք տնից, հա­մա­կարգ­չի էկ­րա­նից, խրա­խու­սում՝ բնու­թյու­նը, կեն­դա­նի շփում­նե­րը, ա­ռողջ ապ­րե­լա­կեր­պը, հի­մա պաշ­տո­նա­պես պար­տադր­վում է՝ սահ­մա­նա­փա­կել կամ բա­ցա­ռել նշ­ված­նե­րը։ Ինքդ հետևու՞մ ես պա­րե­տի ո­րո­շում­նե­րին։ Մնա­ցի՞ր տա­նը։
-Ես միշտ մնա­ցել եմ տա­նը՝ ան­կախ այն բա­նից՝ պա­րետն ինչ է ո­րո­շել: Ան­կախ ա­մե­նից, ինչ իր հետ բե­րեց այս գե­ղե­ցիկ վի­րու­սը: Ին­չու՞ գե­ղե­ցիկ: Մե­նա­կու­թյան, ա­ռանձ­նա­նա­լու մեջ է այն ճա­նա­պար­հը, ո­րը տա­նում է մար­դուն դե­պի ինք­նա­ճա­նա­չո­ղու­թյուն: Ինք­նա­ճա­նա­չու­մը այն է, երբ ա­ղիք­ներդ թափ­ված քայ­լում ես հա­յե­լու դի­մա­ցով: Երբ ոչ թե մեր­կա­նում ես, այլ հեր­ձում ինքդ քեզ: Երբ տրե­պա­նա­ցիա­յի ես են­թար­կում գանգդ, հե­տո ու­ղեղդ թա­փում ես դի­մացդ, որ նո­րից հետ հա­վա­քես ու ի­րեն տաս նոր ձև: Այս ա­մե­նը պա­րե­տը նկա­տի չու­նի՝ ա­սե­լով՝ մնա­ցե՛ք տա­նը: Նա ուղ­ղա­կի չի ու­զում, որ հի­վան­դու­թյու­նը տա­րած­վի: Իսկ հի­վան­դու­թյու­նը ար­դեն վա­ղուց կար: Մենք չենք կա­րո­ղա­նում հեր­ձել մեզ: Դա է հի­վան­դու­թյու­նը: Ես նույ­նիսկ մտա­ծում եմ, որ դպ­րոց­նե­րում պետք է դա­սա­ժամ տրա­մադ­րել դրա հա­մար: ՀԵՐ­ՁԵ­ԼՈՒ ԴԱՍ:
Մենք այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցանք մնալ տա­նը: Ա­յո՛, ո­մանք փող չու­նեն և դրա հա­մար պի­տի աշ­խա­տեն: Ես դա հաս­կա­նում եմ: «Տա­նը մնա­ցած» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը մեր երկ­րում միշտ բա­ցա­սա­կան ի­մաստ է ու­նե­ցել: Այդ­պես բնո­րո­շում են ան­պի­տան մար­դուն։ Բայց ինքն իր հետ մնա­լը մար­դուն տա­նում է դե­պի աս­կե­տիզմ՝ ճգ­նա­կե­ցու­թյուն, ո­րը իր հեր­թին նշա­նա­կում է վար­ժե­ցում: Մենք այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցանք վար­ժեց­նել մեր ներ­քին կա­պի­կին: Եվ շա­տե­րի դեպ­քում կա­պի­կը այդ­պես էլ մարդ չդար­ձավ:
-Ա­սում էին՝ լավ ա­ռիթ է գիրք կար­դա­լու, բայց դու կար­ծես ա­ռանց մե­կու­սաց­ման էլ գիր­քը ձեռ­քիցդ ցած չես դրել։
-Տխուր է, որ հենց հրա­տա­րա­կիչ­նե­րը, գրա­կա­նա­գետ­նե­րը, գրող­նե­րը (ի­հար­կե, մեր դեպ­քում բո­լո­րը չա­կերտ­նե­րում) սկ­սե­ցին խո­սել, որ կա­րե­լի է այս օ­րե­րին գիրք կար­դալ: Ինչ­պես մեր հայ Սե­լի­նը՝ Խա­չա­տուր Ա­բո­վյա­նը, կա­սեր ՝ «Պա­րապ վախ­տի խա­ղա­լիք»: Գիր­քը մեր պա­րապ վախ­տի հա­մար է: Ոչ թե պա­րապ ժա­մա­նա­կի, այլ հենց վախ­տի: Մենք այդ­պես էլ ժա­մա­նակ չու­նե­ցանք կար­դա­լու. մենք գր­քի հետ ա­մե­նա­շա­տը կա­րող ենք խա­ղալ, դարձ­նել գրա­կա­նու­թյու­նը խա­ղա­լիք: ՈՒ հենց դրա­նով էլ զբաղ­ված են մեր ար­վես­տա­գետ­նե­րը: Ո­րով­հետև մեր սերն­դի մեջ ծն­վե­ցին այն մար­դիկ, ո­րոնք գրա­կա­նու­թյու­նը խա­ղա­լիք դարձ­րին, իսկ ժա­մա­նա­կը՝ վախտ:
Խո­նարհ­վե՛ք այս վի­րու­սի դի­մաց. նա շա­տե­րի հա­մար դար­ձավ Ա­ռա­ջին ու­սու­ցիչ։
-Իսկ քո գիր­քը՝ նոր գիր­քը, գրու՞մ ես։
-Ար­դեն վեր­ջաց­րել եմ: Մի քա­նի բան պետք է ա­վե­լաց­նեմ և հանձ­նեմ մարդ­կանց: Ե­թե կար­դա­լուց հե­տո սկ­սում են հայ­հո­յել, ու­րեմն ա­մեն ինչ ճիշտ է: Այս նոր գիր­քը հայ­հո­յե­լու ար­ժա­նի է: Այս գր­քի հա­մար նոր հայ­հո­յանք­ներ պետք է ստեղ­ծել:
-Մե­կու­սաց­ման մղ­ձա­վան­ջը ինչ-որ բա­ներ թե­լադ­րե՞ց՝ թե­մա, մտ­քեր, շեշ­տադ­րում։ Ի դեպ, երբ գրում էիր նա­խորդ գիրքդ՝ «Ճար­տա­րա­պե­տա­կան մու­տա­ցիան», թավ­շյա հե­ղա­փո­խու­թյու­նը ծայր ա­ռավ, և է­լի հարց­րել եմ՝ այդ ա­մե­նը ար­տա­ցոլ­վե՞ց գր­քիդ մեջ։
-Ես նա­խոր­դը գրել էի հե­ղա­փո­խու­թյու­նից ա­ռաջ, ուղ­ղա­կի մար­դիկ տե­սան այն հո­գե­վի­ճա­կը, ո­րը հա­սու­նա­ցել էր, և կա­պե­ցին հե­ղա­փո­խու­թյան հետ: Իմ սիր­տը խառ­նում է քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նից, և ես չեմ ու­զում կա­պել ինձ հա­մար ա­մե­նա­թանկ բա­նը՝ Գրա­կա­նու­թյու­նը, քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հետ: Իմ գր­քե­րը ա­պա­քա­ղա­քա­կան են: Իմ եր­կու գր­քե­րում էլ մե­կու­սաց­ման թե­ման այն­քան ակն­հայտ է ու մեծ, որ նրա կող­քին այս նոր մե­կու­սա­ցու­մը ծի­ծա­ղե­լի է:
-Ի դեպ, ին­չի՞ մա­սին ես գրում այս ան­գամ։
-Բո­լոր լավ գրող­նե­րը միշտ մահ­վան մա­սին են գրում:
-Նոր գր­քիցդ մի հատ­ված կա­ռանձ­նաց­նե՞ս, փոքր հատ­ված, որ գու­ցե այ­սօրն է հի­շեց­նում։
-Ինչ­պես ա­սում էր Ժան Ժե­նեն, ար­վես­տը ստեղծ­վում է ոչ թե ա­պա­գա­յի կամ այ­սօր­վա հա­մար, այլ մե­ռյալ­նե­րի։ Այն մե­ռյալ­նե­րի, ո­րոնք ե­ղել են մե­զա­նից ա­ռաջ: Մի­լիոն­նե­րով: Այ­սօր­վա օ­րը չկա իմ նոր գր­քում: Կա ե­րեկ­վա­նը: Իմ գր­քե­րը, ի դեպ, շատ են սի­րում կար­դալ վե­րա­ցած ազ­գե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, հատ­կա­պես նրանք, ո­րոնք լավ տի­րա­պե­տում են ա­րա­մե­րե­նին:
-Նա­խորդ գիրքդ՝ «Ճար­տա­րա­պե­տա­կան մու­տա­ցիան», կար­ծես ի­րա­կա­նու­թյուն է դառ­նում։ Կան­խա­տե­սու՞մ էիր որ­պես գրող, թե՞ զու­գա­դի­պեց։ Դեռ այլ կար­ծիք էլ կա, որ գի­րը ի­րա­կա­նու­թյուն է դառ­նում, գու­ցե քո գր­քով ինչ-որ կերպ նպաս­տե՞լ ես մեր այս մու­տաց­ված ի­րա­կա­նու­թյա­նը։
-Պա­տա­հա­կան չէ, որ ես ա­սա­ցի մե­ռած­նե­րի հա­մար գրե­լու մա­սին: Միայն հետ նա­յե­լով կա­րող ես տես­նել առջևդ: Եվս մի հի­մա­րու­թյուն, որ կա մեր մեջ. եր­բեք հե՛տ մի նա­յիր: Ես բո­լո­րին խոր­հուրդ եմ տա­լիս նա­յել հետ: Մի տե­սակ այն­պի­սի տպա­վո­րու­թյուն է, որ մեր դժ­բախ­տու­թյու­նը հենց այդ հետ չնա­յե­լու մեջ է: Ինչ­պե՞ս կա­րե­լի է ու­նե­նալ այս­պի­սի պատ­մու­թյուն, բայց 21-րդ դա­րում թույլ տալ միջ­նա­դա­րյան սխալ­ներ: Մենք այդ­պես էլ ո­չինչ չենք սո­վո­րի: Ի՞նչ է ա­պա­գան, ե­թե ոչ ան­հաս­կա­նա­լի, լղոզ­ված, ան­հայտ մի գա­լիք: Այն դեպ­քում երբ ան­ցյա­լը հս­տակ է:
Իմ գր­քե­րը նա­խազ­գու­շաց­նում էին: Բայց, ինչ­պես տե­սաք, չկա­յին կար­դա­ցող­ներ: Դուք բո­լորդ իմ գր­քի ի­րա­կա­նու­թյու­նում եք ապ­րում, բայց դրա մա­սին չգի­տեք:
-Ա­րամ, քո գր­քե­րը բա­վա­կա­նին լավ վա­ճառ­վում են, կարճ ժա­մա­նա­կում վե­րահ­րա­տա­րակ­վում մեկ ու ա­վե­լի ան­գամ և, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, բա­վա­րա­րու՞մ է քեզ գրա­դաշտն իր բո­լոր կող­մե­րով։
-Ինձ չի հե­տաք­րք­րում գրա­դաշ­տը: Ես իմ գործն եմ ա­նում՝ ա­մեն ին­չից ան­կախ:
-Նաև քեզ հետ զրույց­նե­րից ( ոչ միայն գր­քե­րիցդ) գի­տեմ, որ դու «ա­տում» ես քա­ղա­քի ներսն ու դուր­սը։ Կա­րե­լի՞ է ա­սել, որ քո մե­կու­սա­ցու­մը սկս­վել է ա­վե­լի վաղ, քան պար­տադր­ված այս մե­կու­սա­ցու­մը։
-Դե ի­հար­կե: Հե­տաքր­քիր բառ է ՄԵ­ԿՈՒ­ՍԱ­ՑՈՒՄ: ԿՈՒ­ՍԱ­ՑՈՒՄ: Մե­կու­սա­նա­լով մարդ մաքր­վում է: Մե­կու­սա­նա­լով վե­րա­դառ­նում ես քո ներ­քին ե­րե­խա­յին, ո­րը չու­ներ ոչ մի սահ­ման և՛ բա­ռի մեջ, և՛ նյու­թի: Խա­ղա­լիք­նե­րը կոտ­րում էիր, որ տես­նեիր ներ­սը, որ ջար­դե­լով հաս­կա­նա­յիր շարժ­ման մե­խա­նիզ­մը: Այն ե­րե­խան, որ ծն­վել էր որ­պես հեր­ձող, ո­րով­հետև ու­զում էր հաս­կա­նալ: Ե­րե­խան, որ թքած ու­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թյան, չի­նով­նիկ­նե­րի, չի­նով­նիկ գրող­նե­րի և հրա­տա­րա­կող­նե­րի, հե­ղա­փո­խու­թյան, հա­կա­հե­ղա­փո­խու­թյան, նախ­կին ե­րեք և ա­պա­գա ե­րեք նա­խա­գահ, վար­չա­պետ, ազ­գա­յին ժո­ղով և է­լի այս­պի­սի տգեղ երևույթ­նե­րի վրա: Ո­րով­հետև ներ­քին մե­խա­նիզ­մը, ո­րը սահ­ման­ներ է կոտ­րում, ա­վե­լի կարևոր է: Հա­վերժ շար­ժի­չը, որ մեր մեջ ի սկզ­բա­նե դր­ված էր, վա­ղուց ար­դեն ժան­գո­տել է ու փտել:
-Իսկ գու­ցե հա­կա­ռա՞կն է. մինչ բո­լո­րը մե­կու­սա­նում են, դու գտ­նում ես քեզ ու քա­ղա­քը։
-Ես ա­մեն օր տես­նում եմ ոչ թե խցան­ված աչ­քեր, ա­կանջ­ներ, ես ա­մեն օր տես­նում եմ խցան­ված մար­դիկ: Խցան­ված սր­տեր ու մտ­քեր: Նրանք չեն մե­կու­սա­նում, ո­րով­հետև մե­կու­սա­ցու­մը միայն կա­րող է ինք­նա­կամ լի­նել: Այս­տեղ մար­դիկ ի­րենց տնե­րում խցան­վում են: Խցան­ված մար­դը ո­չինչ չգի­տի ՄԵ­ԿՈՒ­ՍԱ­ՆԱ­ԼՈՒ մա­սին:
Մե­կու­սա­նալ: Մեկ ՈՒ­սա­նալ։ Մե­նակ ինքդ քեզ հետ ու­սա­նել: Սո­վո­րել: 21-րդ դա­րի մար­դու հա­մար սա գրե­թե անհ­նար է:
-Ի՞նչ ելք ես կան­խա­տե­սում Covid 19-ով պայ­մա­նա­վոր­ված ի­րա­վի­ճա­կից։ Ի՞նչ ես մտա­ծում, ի՞նչ կա­սեիր ըն­թեր­ցո­ղին զրույ­ցի վեր­ջում։
-Ես ո­չինչ չու­նեմ նրան՝ ըն­թեր­ցո­ղին ա­սե­լու: Իմ բա­ռե­րը չեն կա­րող նրան հաս­նել:
Իմ գր­քե­րը մե­կու­սաց­ման գովքն են, և քո­վի­դը ինձ օգ­նում է այդ գոր­ծում: ՈՒ­րեմն՝ կա­րե­լի է են­թադ­րել՝ ես իմ գր­քե­րով նրան էլ եմ մե­ծա­րում՝ այդ գե­ղե­ցիկ Վի­րու­սին:

Մե­կՈՒ­Սա­ցում և վի­րՈՒՍ: Եր­կուսն էլ սի­րում են մեզ և կողմ են մեր ա­ռա­ջըն­թա­ցին:

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ
Լուսանկարը՝ Միսակ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 9401

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ