Անկեզ մորենին պիտի սնվի Աստծո կրակով

Իվան ԻԼՅԻՆ

Կրոնական անկեղծությունն իր խորքային և ամբողջական իմաստով հենց մարդկային կյանքի իմաստն է։ Մեզնից յուրաքանչյուրը կոչված է լինելու աստվածային կրակե աղբյուր իր կայծերով` ոգու անկեզ մորենի, որտեղից բխում են աղոթական հայեցումը, սերը, հավատը, խիղճը, գեղարվեստական մտապատկերը և բոլոր կենսական հոգևոր ակտերը։ Այդ անկեզ մորենին պիտի սնվի Աստծո կրակով, ստանա նրանից սեփական ուժն ու անհրաժեշտությունները, ընդունի նրա լույսի ներքո համապատասխան որոշումներ և կատարի ճիշտ արարքներ։ Այդ անկեզ մորենուց մարդը ձեռք է բերում ներքուստ կենտրոնացում և ամբողջականություն, իսկ արտաքուստ` հոգևոր հստակություն։ Դա նշանակում է, որ սովորական մարդկային «անկեղծությունն» իր իրական և խորքային իմաստը ստանում է կրոնական անկեղծությունից։
Նա, ով գոնե մեկ անգամ ճաշակել է այդ հոգևոր հստակությունը, հավիտյան պետք է ցանկանա այն և պիտի տանջվի այն անկարգավորվածությունից և անհստակությունից, որի մեջ ընթանում է մարդկային սովորական կյանքը։ Սուզված այդ մթնշաղի մեջ, ընտելացած նրան, մարդիկ չեն նկատում այն ու չեն պատկերացնում, ինչպիսի խորություն, մաքրություն և գեղեցկություն կարող է ու պիտի բերի ներքին «տարածությունների» մեջ հոգու կրոնական սրբացումը։ Այդ սրբացումը կոչված է ազատելու մարդկանց, նախ և առաջ, դավաճանությունից և ստից` նրանց խորքային, կրոնական իմաստով։
Մարդկային հոգիները, որոնք անջրպետված են իրարից սեփական մարմնական բաղադրությամբ և անջատող տարածությամբ, որոնք անհասանելի են իրենք իրենց համար գիտակցության դաշտի սահմանափակության պատճառով, սեփական ոչ կենտրոնացած կենսաձևի պատճառով, իսկապես ապրում են «մթնշաղի», կարճատեսության և կիսակուրության մեջ, և աննկատելիորեն ընտելանում են դրան։ Ամեն մարդ ինքնին ոչ ամբողջական է, ինքն իր համար անորոշ, թաքնված ինքն իրենից և ներքուստ երկատված, չտեսնելով սեփական «հակառակ կողմը», բայց աղոտ կերպով զգալով այն իր մեջ ու չկարողանալով տիրապետել նրան` խաբվում է, ու հավատում է այդ ինքնախաբեությանը, ու այնուամենայնիվ, ոչ ամբողջովին է հավատում նրան, և սկսում է չհավատալ այն բանին, ինչը վերաբերում է հենց իրեն։ Դրանից ավելանում են ներքին անհստակությունն ու երկատվածությունը։ Կորչում են որոշակիությունը, կայունությունն ու ամբողջականությունը. չկա ոչ հաստատուն «այո», ոչ վերջնական «ոչ»։ Հոգևոր ուժերն ապրում են անհամաձայնության մեջ, և անձնավորությունը կորցնում է սեփական միասնությունը` զգացմունքներն առաջ են անցնում կամքից ու մտքից և ներքաշում նրանց պատրանքների և գայթակղությունների մեջ. միտքը պոկվում է սրտից ու կամքից և սկսում «պայմանականորեն» «կոմբինացիաներ կատարել» և «հորինել» անպատասխանատու դատարկության մեջ. երևակայությունը հրապուրվում է անհիմն ցնորքներով և ներքաշում մոլորվածության մեջ և՛ սիրտը, և՛ կամքը, և՛ միտքը։ Ամեն ինչ հոգում դառնում է ոչ իրական, խաբուսիկ, կարճաժամկետ և պայմանական, ու այդ մառախուղի մեջ չեն երևում ոչ Աստծո «կայծը», ոչ էլ մարդկային անկեղծությունը։
Կորցնելով իսկական ճշմարտությունն իրենցում, մարդիկ դառնում են անզոր ստեղծելու այն նաև շփման մեջ։ Դա բավական չէ, նրանք կորցնում են այդ ճշմարտության հակումը` հոգևոր ճաշակը, կորչում է իսկության ձգտումը գոյության և նրա արտացոլման մեջ. հոգևոր «տեսողության» տկարությունը լրացվում է փոքրոգի թողտվությամբ և խաբեբա երկդիմությամբ։ Ինքներն ապրելով խորամանկությամբ, մարդիկ սկսում են խորամանկ համարել և մյուսներին։ Կիսակույր, տագնապահույզ, երկչոտ, նրանք առհասարակ դժվարությամբ են հասկանում ուրիշների դրսևորումները, մի կերպ դեռ ընկալելով բառերը, միմիկան և ժեստը, և համարյա բոլորովին չըմբռնելով ո՛չ դիմագծերը, ո՛չ ձայներանգը, ո՛չ ձեռքի կառուցվածքը կամ ձեռագիրը, ո՛չ քայլվածքը, ո՛չ էլ մարմնի ակամա շարժվածքը։ ՈՒ այդպես թափառելով, նրանք չեն կարողանում նկատել, թե որտեղ է դառը ճշմարտությունը, և որտեղ` «հրապուրիչ» սուտը, որտեղ է խաբում ոչ միտումնավոր ինտոնացիան, ու որտեղ է բերանից թռչում կեղծավոր խոսքը։ Ընտելանալով կեղծավոր վարմունքին, հաշտվելով «կիսաճշտի» և ստի հետ, տրվելով բազմաթիվ հետաքրքրությունների, մարդիկ կա՛մ գիտակցորեն, կա՛մ անգիտակցաբար հյուսում են ստի և խաբեության ցանցը։
Յուրաքանչյուր մարդ, ով ինքնին իսկական չէ, ենթադրում է ուրիշների մեջ նույնը և ավելի վատը։ Թաքնվելով նրանցից, նա տեսնում է և նրանց մեջ պարտակիչներին։ Գցում է մոլորության մեջ ու այդ պատճառով ինքն էլ չի հավատում։ Ձևանում է ու այդ պատճառով պատրաստ է ենթադրելու և ուրիշների մեջ ձևացում ու կեղծիք։ Մի խոսքով, մարդիկ մոռանում են, որ ստել են, ու սկսում են իրենք էլ հավատալ ասած ստին, ու ստում են նորից և հավատում նմանապես և նոր ստին. և հանկարծակի բերանից թռցնելով ճշմարտությունը, չեն հավատում դրան։ Հավատում են այն բանին, ինչին հավատալը օգտակար է ու հաճելի. և առանց փոխհամաձայնության, լռակյաց սքողում են խաբեությունը, թաքցնելով ակնհայտ ճշմարտությունն անուշադրության վարագույրի հետևում։ Ստեղծվում է «խտացված» կեղծավորության յուրօրինակ մթնոլորտը. բոլորը գիտեն, որ բոլորը ստում են կամ կիսաստում, և գիտեն, որ այդ իմացությունը փոխադարձ է, ու պահանջում են վստահել իրենց. և շատ հեշտ վիրավորվում են անվստահության դրսևորումից, որովհետև իրենք էլ գիտեն սեփական կեղծիքի մասին, ու այնքան հեշտ են հանգստանում, հենց որ չհավատացող «վիրավորողը» համաձայնում է առերես հավատալու, նույնիսկ չթաքցնելով սեփական բացահայտ սուտը։
Այս մթնոլորտը, որտեղ ամեն ինչ խաբուսիկ է ու կիսակեղծ, որտեղ ամեն ինչ թվում է խաբող կեղծիքի շինծու արտացոլում` մեղմացվում է ու զսպվում համընդհանուր, խուլ կիսախոստովանությամբ, որ հավատարմությունը, այնուամենայնիվ, դավաճանությունից լավ է, որ ճշմարտությունը ստից բարձր է, որ իրեն կորցրած, խճճված ստախոսը խղճուկ է, ծիծաղելի ու հիմար։ Գոյություն ունի ստի չափ, որի վրայից անցնել, նույնիսկ այդ մթնոլորտում, նշանակում է ի հայտ բերել սեփական անկարողությունը, գուցե և ցինիզմը, որն արհամարհում է և՛ այդ չափը, և՛ այդ անկարողությունը, և թվում է, թե ցինիզմը դեռ երբեք ի հայտ չէր եկել այդպիսի այլանդակ բացորոշությամբ, որքան մեր դարաշրջանում։ Դա բխում է ժամանակակից «թուլամիտ» անաստվածությունից և նույնպիսի կատարյալ անբարոյականությունից։ Հոխորտալով հոգևոր գոյության հիմքերի դեմ, նա չի ամաչում ստից և չի թաքցնում սեփական անամոթությունը. նա ստում է բացեիբաց, մտածված, հանդգնորեն, խոսքով և գործով, չկոչելով սեփական ստախոսությունն իր անունով միայն հենց ստելու պահին, այն էլ միայն գործնական նկատառումներից ելնելով` հանուն հաջողակ խաբեբայության։ Ճշմարտությունն այդ մարդկանց համար ոչ մի հոգևոր առավելություն չունի. մերկացման վտանգը նրանց համար վտանգավոր չէ, և, ի վերջո, նրանք հույս ունեն թաքցնելու ամեն ինչ սպառնալիքով, վախով ու բռնությամբ։ Նրանք կեղծավորությունը դարձնում են սկզբունք և դրանով սուտը հասցնում են կործանարար հասունության, բացահայտելով նրա իսկական էությունը։ Նրանք սուտը կարծես դարձնում են «անկեղծ», այսինքն` ըստ էության, բացահայտ-ցինիկ և դրանով հենց վարկաբեկելով ու կործանելով այն, ի հայտ բերելով նրա հոգեկործան, սատանայական բնությունը։
Շատ նշանավոր է, որ հատկապես քաղքենիական կիսադավաճանությունը և ամենօրյա կիսաճշմարտությունը ստեղծում են այն մթնոլորտը, որի մեջ հաստատվում և հաղթանակում է ցինիկ սուտը. «կիսասուտը» այն գոմաղբն է, որի վրա աճում ու մեծանում է սատանայի թունավոր բույսը։ Եվ կասկած չկա, որ մեր դարաշրջանն ապացուցեց դա լիակատար ակներևությամբ։

Այսպիսով, կրոնական անկեղծությունն այն է, որ մարդը մնում է հավատարիմ իր գլխավոր աստվածային Կենտրոնին, սեփական «Անկեզ մորենուն» կամ «Գեստիային»։ Այդ ժամանակ նրա կայծերը համակում են ամբողջ մարդկային կյանքը, որը դառնում է կենտրոնական կրակի ճիշտ արտացոլումը։ Մարդը կարող է պահպանել այդ հավատարմությունը, քանի որ նա ամբողջական է սեփական նախապատվությունների, արտահայտումների և արարքների մեջ։ Ամենուրեք, որտեղ նա ամբողջական չէ, նրա համար վտանգ է առաջանում դառնալու ոչ անկեղծ, այսինքն, չի թույլատրում, որ սեփական կենտրոնի կայծը հասնի իր կյանքի այն ոլորտը, որը զատվելով` «կհայտարարի ինքնակամությունը»։
Այդ կեղծությունը կարող է ունենալ տարբեր կենսաձևեր։ Նա կարող է կայանալ այն բանում, որ մարդն ապրում է, խոսում է ու գործում ոչ թե Կենտրոնից, այլ սեփական էության ծայրամասից, նրա պատահական, խայտաբղետ, հոգեպես չմշակված բովանդակություններից։ Այդ ճանապարհի վրա մարդը կարող է նմանվել «ասոցիացիաների փնջի», նրա կյանքը կարող է զրկվել սեփական, անհատական հոգևոր միասնությունից և քայքայվել ու փոշիանալ։ Մարդիկ, որոնք ամենևին կենտրոնացած ու ամբողջական չեն, լինում են ոչ անկեղծ, որովհետև նրանք չունեն անկեզ մորենի, որի կայծերը կարող էին և պիտի որ փայլեին նրա կենսական դրսևորումներում. նրանք զրկված են աստվածային կրակից։ Նրանց «հավատարմությունն» ու «ճշմարտախոսությունը» մակերեսային են ու չունեն հոգևոր-կրոնական իմաստ։ Նրանք կարող են «բերանից թռցնել ճշմարտությունը» և «գայթել» ճիշտ արարքով` միայն այդքանը։ Խստորեն ասած, այդ մարդկանց ներհատուկ է ոչ թե ոգեղեն գոյությունը, այլ միայն հոգևոր-մարմնական ապրուստը, և դատել նրանց ոգեղեն դատաստանով` դժվար է։ Նախքան նրանց պատժելն այն բանի համար, որ նրանք «ստախոս» են ու «դավաճան», լավ կլիներ օգնել նրանց` գտնելու սեփական հոգևոր կենտրոնը, նախքան կշտամբելը նրանց հոգիների «ծռության» պատճառով, ավելի ճիշտ կլիներ օգնել նրանց մուտք գործելու գոյության մեջ։ Ստելու համար հարկավոր է գոնե ինչ-որ վերաբերմունք ունենալ իսկական ճշմարտության նկատմամբ. դավաճանելու համար անհրաժեշտ է գոնե կապված լինել ինչ-որ հոգևոր հաղորդակցությամբ ու չպահպանել այն։ Իսկ այդ մարդիկ, ըստ էության, չեն աճել հոգեպես` ո՛չ ստի, ո՛չ էլ դավաճանության համար։
Սկզբում քննենք դավաճանության խնդիրը։ Դավաճանությունն այն է, որ մարդը ներքուստ (իր նվիրական զգացումների, որոշումների մեջ) կամ արտաքնապես (խոսքերով կամ արարքներով) դավաճանում է սեփական հոգևոր կենտրոնին, չունենալով դրա համար առարկայական հիմքեր։
Լինում են անավարտ կենտրոնադրվածությամբ մարդիկ` ոչ ինտենսիվ և ոչ ամբողջական։ Նրանց վերաբերմունքն իրենց Կենտրոնի նկատմամբ, որը չի այրվում պայծառ բոցով, թույլ է և երերուն։ Նրանցից ոմանք հաճախակի դուրս են ընկնում կենտրոնական ճառագայթից, կորցնում և չեն կարողանում նորից գտնել այն։ Մյուսները հակված են ունենալու երկու կամ նույնիսկ մի քանի կենտրոն։ Հենց այդ դժբախտ հատկությունները, որոնք ոչ թե բարոյական թերություն են, այլ ավելի ստույգ` կրոնական արատ, մարդուն տանում են դեպի դավաճանություն։
Դավաճանությունը սովորաբար ընկալվում է որպես հասարակական երևույթ` որպես անհավատարմություն մարդկանց հարաբերությունների մեջ։ Սակայն այդ սովորական հասկացությունը մակերեսային է ու ոչ բավականաչափ լայն, քանզի բաց է թողնում քննարկվող երևույթի կրոնական բնույթը։ Դավաճանությունը կարող է իրականանալ և առանց այն բանի, որ խաբված լինեն ուրիշի վստահությունը, կամ ուրիշի սպասումներն ինձնից։ Եվ հակառակը, կարող է լինել այնպես, որ ինձնից սպասվելիք հույսերն ու հաշվարկները բոլորովին չարդարանան հենց իմ գործելակերպի պատճառով, և սակայն առկա լինի ոչ թե դավաճանությունը, այլ միայն նրա հասարակական երևութականությունը։ Իրականում այդ «դավաճանությունը» կլինի կարծեցյալ, քանզի հիմնավորված կլինի այնպիսի հոգևոր պրոցեսներով, որոնք շատ հեռու կլինեն դավաճանությունից։
Մարդը իսկապես դավաճանում է միայն այն դեպքում, երբ դավաճանում է Աստծուն, ինքն իր մեջ, մեն մենակ, երբ առանց որևէ կրոնական պատճառի, «անառարկայորեն» կամ «հակաառարկայորեն» դավաճանում է սեփական Կենտրոնին, իր սրբազան անկեզ մորենուն։ Իսկական դավաճանությունը ներքին ակտ է, որը չափվում է հոգևոր հավատի և հոգևոր հավատարմության չափանիշներով, և հենց այդ խորքային, միայնակ ինքնադավաճանության մեջ, որը, ըստ էության, փոքրոգի հրաժարում է սեփական սրբությունից, թաքնված են հասարակական դավաճանության էությունը, մեղքն ու անկումը։
Դավաճանելու ընդունակ է միայն նա, ով կատարել է հոգևոր կենտրոնադրում, ով երևակայությամբ իմացավ, սիրով ընդունեց և հավատքով խոստովանեց Աստծո առաջ և ինքն իր առջև սեփական կյանքի գլխավոր սրբությունը կամ, համենայն դեպս, սեփական խոսքերով և արարքներով հիմք տվեց ուրիշներին համարելու նրան որպես սեփական սրբություն ընտրող և արմատավորված նրա մեջ։ Մարդը, ով ապրում է հոգևոր ազատությունից դուրս, ով չունի ինքնուրույն վերաբերմունք բարու ու չարի նկատմամբ, Աստծո և աշխարհի հակաաստվածային ուժերի նկատմամբ, ով զրկված է առարկայական մտապատկերից, անկեղծ սիրուց և հավատքից, իսկն ասած, դավաճանելու բան էլ չունի։ Նա նման է տատանվող փետրախոտի կամ տերևի, որը քամին քշում-տանում է։ Ինքը դատարկ դուդուկ է, որով ամեն մեկը կարող է նվագել իր ուզածը։ Եվ միայն այն ժամանակ, երբ ըմբռնի սեփական հոգևոր դատարկությունը, սեփական հոգևոր անկարողությունը, նա կզգա հոգու խորքում սեփական նվաստացումը ոչ այնքան դավաճանության, որքան այն պատճառով, որ դեռ չի հասունացել հասկանալու, թե ինչ են ոգին, հավատարմությունը և դավաճանությունը։
Սրբությանը դավաճանելու համար հարկավոր է «ունենալ» այն։ Իսկ մարդը, դժբախտաբար, ոչ միշտ գիտի` «ունի՞» այն, թե՞ ոչ։ Մարդիկ հաճախ ընդունում են հազիվ կենդանի ավանդույթը որպես սեփական անձնական «հավատ», և կրիտիկական պահին հիասթափվում են. նրանք ընդունում են հասարակ սովորությունը որպես հոգևոր համոզմունք, և մահվան ժամին, որը պահանջում է խիստ ստուգում և վերջնական որոշում, գալիս են եզրակացության, որ իրենց կարծեցյալ «համոզմունքները» չունեն ո՛չ հոգևոր արմատներ, ո՛չ էլ սրտի «լցվածություն»։ Այդպիսի մարդու համար հեշտ է հրաժարվել այն բանից, ինչը նրա մեջ, ըստ էության, երբեք չէր էլ «ամրապնդված»։ Նա չգիտեր ինքն իր մասին իսկական հոգևոր-կրոնական ճշմարտությունը և իմանում է այդ մասին առաջին անգամ, և հենց այն պատճառով, որ նա երբեք տրված չի եղել որևէ բանի ու հիմա «դավաճանում է» առանց «դավաճանության»։

Տպագրության պատրաստեց

Պավել ԱՆԱՆՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հոգևոր սերը Աստծու բոցն է
• Մեղքը հաղթահարվում է համառ ջանքերով
• «Երանի՜ հոգով աղքատներին»
• Փրկություն տանող ուղին մեկն է` հավատ առ Քրիստոս
• Հարբեցողությունը հոգու հիվանդագին կիրք է
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Ինչքան շատ ենք մենք տառապում, այնքան շատ ենք ոչ այս աշխարհից
• Գաղտնիքի հետքով
• Ստեղծագործողը
• Հայեցող պոետը
• «Գնա՛ տուն և ասա բոլորին, թե ինչ կատարվեց քեզ հետ»

Մեկնաբանություններ