«Նախագահական ընտրություններից հետո ունենալու ենք ծավալուն, արմատական բարեփոխումների հինգ արդյունավետ տարիներ»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԱԺ 5-րդ գումարման նորընտիր փոխնախագահ ՀԵՐՄԻՆԵ ՆԱՂԴԱԼՅԱՆԸ:

-Ինչպե՞ս եք Ձեզ զգում ԱԺ փոխնախագահի պաշտոնում, տիկին Նաղդալյան:
-Ես երկար տարիներ եմ խորհրդարանում, և խորհրդարանականի մտածելակերպը երկրորդ բնավորություն է դարձել: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ ես սիրում եմ իմ աշխատանքը և, գուցե զարմանալի հնչի, բայց չեմ կորցրել ընկալումների սրությունը տարիների ընթացքում: Այսօր ընդամենը 4-5 պատգամավորներ կան, որ հինգ գումարումներում էլ պատիվ են ունեցել ընտրվել և աշխատել: ՈՒ ես անսահման պարտավորված եմ զգում ինձ և պատասխանատվության խոր զգացողություն ունեմ:
-Ավանդաբար ՀՀԿ-ն տղամարդկանց կուսակցություն է, ինչպե՞ս բացատրել, որ վերջապես ՀՀԿ տղամարդիկ սկսել են գնահատել իրենց կուսակից կանանց հնարավորությունները:
-Ես շնորհակալ եմ իմ կուսակցության ղեկավարությանը և իմ կուսակցական ընկերներին, որ ինձ առաջադրեցին և՛ պատգամավոր, և՛ խորհրդարանի փոխնախագահ, շնորհակալ եմ Հայաստանի Հանրապետության ընտրողներին, որովհետև եթե նրանց բարյացակամությունն ու ցանկությունը չլինեին ինձ խորհրդարանում տեսնելու, վաղուց այդպես կլիներ:
-Ո՞րն եք համարում Ձեր խնդիրը փոխնախագահի պաշտոնում:
-Նորընտիր խորհրդարանի առաջին նիստում իմ խոսքի մեջ էլ ասացի, որ, ըստ իս, տարիների ընթացքում նորանկախ Հայաստանի խորհրդարանն ունեցել է նվաճումներ, օրինակելի ավանդույթներ, որոնց պաշտպանը և ջատագովը պիտի լինեմ: Միաժամանակ տեսնում եմ բարեփոխումների անհրաժեշտությունը և այն զարգացումների կարևորությունը, որտեղ մենք ավելի նախաձեռնող, ավելի արդիական պիտի լինենք, ավելի համահունչ դարի, ժամի, օրվա պահանջներին, պիտի բարեփոխենք և՛ իրենց սպառած կամ անարդյունավետ գործող համակարգերը, և՛ մեր աշխատանքը: Ակնհայտորեն վերջին տարիներին մեծացել է կանանց դերակատարությունը քաղաքականության մեջ: Իրականում ավանդապահ, տղամարդկանց կուսակցություն ՀՀԿ-ն (այն իր ակունքներում եղել է անլեգալ կազմակերպություն, ռազմական կառույց` հանգամանքներ, որ բոլորովին չեն նպաստում կանանց ներգրավվածությանն ու ինքնարտահայտման հնարավորություններին) այսօր կարողացել է իր շարքերում ներգրավել և գործունեության լայն դաշտ ապահովել կանանց համար` տեսնելով ու կարևորելով հասարակության մեջ եղած այն խնդիրները, որոնք կանայք կարող են լավագույնս բարձրաձայնել ու լուծումներ առաջարկել: Շատ է խոսվել, որ կանանց մասնակցությամբ վարվող քաղաքականությունը փոխում է դեմքը` դառնալով ավելի մարդակենտրոն ու մարդասիրական, սուր անկյունների փոխարեն առաջարկելով ճկունություն ու խաղաղ լուծումներ: 19-րդ դարի դեմոկրատներից մեկն է գրել, որ կանայք քաղաքականության մեջ ուժի ազդեցությունը փոխարինում են համոզմունքի ազդեցությամբ: Համոզված եմ, որ այս ամենը տեսնելու ենք այս խորհրդարանում, որտեղ կանայք էական ներկայացվածություն ունեն. այսօր ինը կին կա միայն մեր խմբակցությունում, չորրորդ գումարման խորհրդարանում խմբակցությունում մեկ կին կար սկզբում, վերջում` երկուսը:
-Չե՞ք կարծում, որ խորհրդարանի դերի վերարժևորման խնդիր կա հասարակության մեջ: Անցած տարիներին մենք մեր պետականության հայտանիշներին ու մեր անկախության ձեռքբերումներին սկսեցինք վերաբերվել իբրև կիրառական նշանակության իրերի, որ ցանկացած պահի կարող ես գզրոցում պահել կամ արևերես հանել, բայց այդպես չպետք է լինի:
-Հիշում եմ` Ձեր հարցազրույցներից մեկում մեծն Հրանտ Մաթևոսյանին հարցնում էիք` գուցե անկախության և պետականության վերականգնմանը պատրաստ չէի՞նք: Թերևս դարերով պետականություն չունենալու` հաղթանակներ ունենալու, պառլամենտ, պառլամենտարիզմի ավանդույթներ չունենալու իրողությունը դեռևս գերիշխող է հանրային մտածողության վրա: Եվ Ձեր ասած «վերարժևորման», երևի թե, բավականին մեծ դաշտ կա: Ինչ վերաբերում է խորհրդարանին, ուզում եմ հիշեցնել ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի խոսքերը անդրանիկ նիստում. «ԱԺ-ն քաղաքական կյանքի առաջնային ամբիոն է: Սա է քաղաքական բանավեճի բարձրագույն հարթակը: Այս դահլիճում են սկսվելու և ավարտվելու քաղաքական մտքի բոլոր հիմնական զարգացումները մեր երկրում և այստեղ են հատվելու Հայաստանի զարգացման ուղու վերաբերյալ մոտեցումներն ու տարբերվող տեսակետները»: Խորհրդարանը պիտի արժանի ու պատրաստ լինի իր այդ դերակատարությանը: Մենք տեսնում ենք այն ուղղությունները, որտեղ պիտի փոփոխություններ լինեն. խորհրդարանի ներսում պիտի բարձրացվեն հանձնաժողովների աշխատանքի արդյունավետությունը, օրենսդրական ակտերի վերլուծության խորքայնությունը: Հանձնաժողովն այսօր մի մարմին է, որ դրական կամ բացասական եզրակացություն է տալիս օրինագծին. սա երևացող կողմն է, բայց վարագույրից այն կողմ կա մեծ աշխատանք, և մենք պիտի փորձենք օրենսդրական աշխատանքի` օրենսդրության ստեղծման, մշակման, կատարելագործման գործում հանձնաժողովների դերակատարությունը խորացնել որպես հիմնական քննարկումների հարթակ: Լիագումար նիստը նաև քաղաքական հարցադրումների հարթակ է և, այսպիսի ներկայացվածության պայմաններում, ավելի մարտունակ ու դիրքային հարթակ է դառնալու: Համոզված եմ, որ խորհրդարանական քննարկումների ձևաչափերը պետք է հնարավորինս արդյունավետ օգտագործվեն, օրինակ` լսումները, հասարակական կազմակերպությունների, քաղաքացիական ինստիտուտների հետ աշխատանքը, այն ամենը, ինչը կարող է հարստացնել օրենսդիրին, նոր գաղափարներ ու լուծումներ առաջադրել, պիտի դառնա մեր հարստությունը: Խորհրդարանը պիտի ապահովի ուղիղ կապը հասարակության հետ` ստանալով հասարակությունից և օրենքի ուժ տված` վերադարձնելով հասարակությանը: Մարդը, քաղաքացին պիտի վստահ լինի, որ իր ձայնը յուրաքանչյուր հարցի շուրջ կլսվի և կարժևորվի:
-Խորհրդարանական ընտրությունները Հայաստանի քաղաքական համակարգի զարգացման վրա ի՞նչ ազդեցություն ունեցան:
-Մենք կարողացանք իրականում լավ ընտրություններ ունենալ և ձևավորել ներկայացուցչական մարմին, որը համապատասխանում է հասարակության պատկերացումներին, քաղաքական դաշտի կառուցվածքին: Մենք ունեցանք քաղաքական մարմին, որտեղ էական քաղաքական դիրքեր ունեցող կուսակցությունները վերարտադրվեցին և ներկայացվեցին, ուստի հինգերորդ գումարման խորհրդարանը լավագույնս կհամապատասխանի «պառլամենտ» գաղափարին: 20-ամյա պատմության ընթացքում մենք հասանք այն իրավիճակին, երբ քաղաքական մարմինն իրականում ներկայացուցչական է` սա է գլխավորը:
-Խորհրդարանական ընտրություններից հետո քաղաքական ի՞նչ զարգացումներ եք հնարավոր համարում:
-Քննարկումների ևս մի կարճ ժամանակ, և թեման կփակվի: Այն թեման, որ Հայաստանում, որպես կանոն, եղել է երկարաժամկետ շահագործման, շահարկումների, մեղադրանքների անսպառ հնարավորություն: Արդեն հրազդանյան ընտրություններից երևաց, որ այս թեման չի ապահովելու երկարաժամկետ օգտագործման հնարավորություն: Խորհրդարանական ընտրությունները վերջակետեցին այդ թեման, որը վերջնականապես սպառվեց Սահմանադրական դատարանի գործով, որտեղ երևաց, որ կոնկրետ ասելիք չկա: Այն խնդիրները, որ երևան եկան ընտրություններում, մեր օրակարգում են, ուսումնասիրվելու և վերլուծվելու են, անհրաժեշտության դեպքում նաև օրենսդրական լուծումներ տալու առումով: Թեև չեմ կարծում, որ պետք է թանաքը թափահարելու մասին օրենքի հոդված սահմանել: Լավ ընտրություններ անցկացնելու հանձնառությունը ՀՀԿ-ի կողմից մեկանգամյա ակցիա չէր, այլ գիտակցված մոտեցում երկրի հետագա զարգացմանը, ուստի նախագահական ընտրություններին ընդառաջ մենք փորձելու ենք օրակարգում եղած հարցերը սպառել:
-Եթե խորհրդարանական ընտրությունները համարենք առաջին արար, նախագահական ընտրությունների երկրորդ արարում ի՞նչ զարգացումներ եք սպասում:
-Բնական և օրինաչափ: Գիտեք` սովորաբար ընտրությունները մենք շատ ենք անձնավորում, մինչդեռ իրենց բովանդակությամբ թե՛ նախագահական, թե՛ խորհրդարանական ընտրությունները պետական կառավարման համակարգի ձևավորման, պետականության ամրապնդման, երկրի կենսագործունեության ապահովման գործառույթն ունեն: Այսինքն` կենսական նշանակություն որևէ երկրի կյանքում: Կարող եք ինձ կողմնակալ համարել, բայց հանուն օբյեկտիվության Դուք էլ պիտի ընդունեք, որ 2013-ի նախագահական ընտրությունները Հայաստանում ինտրիգներ ու անակնկալներ չեն ունենալու: Գործող նախագահը և ՀՀԿ-ն ֆավորիտ քաղաքական ուժ են, և ես չգիտեմ` ի՞նչ կարող է լինել այս մի քանի ամսում, որ իրավիճակը կտրուկ շրջադարձ գրանցի: Սերժ Սարգսյանն այսօր առաջնորդն է մի կուսակցության, որ մեծամասնություն ունի խորհրդարանում, գերակշիռ մեծամասնություն, անցած տարիները նրան դարձրել են ազգի առաջնորդ, որ ընկալվում ու ընդունվում է միջազգային ասպարեզում: ՈՒստի հավատացած եմ, որ նախագահական ընտրություններից հետո ունենալու ենք ծավալուն, արմատական բարեփոխումների հինգ արդյունավետ տարիներ, որոնք զգալիորեն բարելավելու են բոլորիս կյանքը:
-ԱԺ կանոնակարգով` իրեն ընդդիմադիր համարող կուսակցությունն այդ մասին պիտի հայտարարի: Ձեր կարծիքով` խորհրդարանական երկրորդ ուժը ո՞ր դիրքերից է հանդես գալու. ո՛չ «իշխանության այլընտրանք», ո՛չ «կառուցողական ընդդիմություն» ինքնաբնութագրումները, ո՛չ պաշտոնապես ոչինչ չասելը հստակություն չեն բերում:
-Խորհրդարանական երկրորդ ուժը, որը 500000 ձայն ունի իր թիկունքում, էականորեն պարտադրված է գործել այդ 500000 ձայնի ազդեցությամբ: Ես բոլորովին վստահ չեմ, որ այդ ընտրողները հօգուտ ընդդիմադիր քաղաքական ուժի են քվեարկել, և որակումների զգուշավորությունը, այլընտրանք ինքնաբնութագրումը հենց այդ շրջագծում են: ԲՀԿ-ն ինքն էլ լավագույնս գիտի` ովքե՞ր են իր ընտրողները և ի՞նչ են մտածել իրեն ընտրելիս, ի՞նչ են ակնկալում իրենից: Այդ ելակետից, իհարկե, կարելի է տարբեր ճանապարհներով գնալ` և՛ ավելի կտրուկ իրավիճակ, և՛ ավելի լայն համագործակցություն իշխանության հետ: Դա կախված է լինելու նաև նրանից, թե ինչպես կաշխատի ՀՀԿ-ն:
-ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի այցը տարածաշրջան և Հայաստան ի՞նչ բերեց, մասնավորապես` Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, որի վերաբերյալ Բաքվում հայտարարվեց, թե հունիսի 18-ին Փարիզում արտգործնախարարներին կներկայացվեն նոր մոտեցումներ: Հազիվ թե նոր մոտեցումները բացարձակապես այլ տարբերակներ լինեն, այնուամենայնիվ, ի՞նչ պիտի անենք մենք:
-Մենք պիտի զգոն լինենք: Նոր մոտեցումը, իրոք, պայմանական է, որովհետև նոր իրավիճակ չկա, և ընդհանրապես դժվար է ասել` ի՞նչն է նոր քաղաքագիտության մեջ կամ աշխարհաքաղաքական ընկալումներում: Գուշակությունների դաշտ մտնելն անիմաստ եմ համարում, անցած տարիներին ամեն ինչ այնքան է ուսումնասիրված, վերլուծված, պարզված ու պարզաբանված, որ նորությունը կարող է լինել միայն նույն թեմայի վարիացիաների տեսքով: ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի այցն ուղեկցվեց ադրբեջանական սահմանային դիվերսիաներով, որ որոշակի ուղղվածություն տվեցին նաև այցին:
-Չե՞ք կարծում, որ եռանախագահների հանդիպումներին, բարձրաստիճան այցերին նախորդող, ուղեկցող կամ հաջորդող այդ միջադեպերն ավանդույթ են դառնում` Ադրբեջանը բացահայտորեն իր ռազմական մկաններն է ցուցադրում:
-Սահմանային միջադեպերում զոհվել են մեր զավակները, ես խոր ցավ եմ ապրում նրանցից յուրաքանչյուրի համար ու ցավակցում եմ հարազատներին: Երբեմն արձանագրում են, որ զինադադարի պայմաններում սահմանային միջադեպերի ժամանակ անիմաստ զոհեր են տալիս երկու կողմերն էլ: Ես համաձայն չեմ: Հայրենիքի պաշտպանության համար ոչ մի զոհ չի կարող անիմաստ լինել, դա ընդհանրապես անընդունելի ձևակերպում է: Ցավոք, ադրբեջանական կողմի համար արդեն ձեռագիր է դարձել քաղաքական իրադարձություններին ռազմական ուղղվածություն տալը: Ի՞նչ է ուզում Ադրբեջանն ասել: Որ իրենք համաձա՞յն չեն պատերազմի կասեցմանը: Բայց այնքան վախվորած են, որ իրենց հույսն իրենց բանակի վրա չեն դնում, որովհետև փորձով գիտեն, որ իրենց բանակի մարտունակության վրա «խաղ» կառուցել չեն կարող, ուստի հույսը դնում են դիվանագիտական խաղերի վրա: Հիշեք Մամեդյարովի հայտարարությունները, որ պատերազմն ավարտված չէ, պատերազմը սառեցված չէ, այսինքն` ռազմական ճնշումով փորձել ներգործել բանակցությունների վրա կամ դուրս գալ բանակցային գործընթացից և նոր իրավիճակ ստեղծել: Այս պայմաններում մենք պիտի մեր ուղեգիծը հստակ պահենք: ՀՀ նախագահի խոսքը սպառիչ պատասխան էր բոլոր մակարդակներով` և՛ մարդկային, և՛ ռազմական, և՛ քաղաքական, և՛ բարոյական: Իսկապես` մարդկային կյանքի համարժեքը չունենք, և ակնհայտ է, որ մենք բանակցային գործընթացում ենք լուծումը որոնում, ռազմական դաշտում մենք լուծումն արդեն տվել ենք: Թերևս, սա է բացատրությունը` Ադրբեջանը դժգոհում է և այդպես արտահայտում իր դժգոհությունը ռազմական պարտությունից ու բանակցային գործընթացի իր համար ոչ շահեկան ընթացքից:
-Անցած տարիներին պարբերաբար պատերազմի սպառնալիքը սրվել ու մեղմվել է։
-Գոյություն ունի «փոքրիկ հաղթական պատերազմ» քաղաքագիտական հասկացությունը, որը համարվում է քաղաքական զենք և շատ հաճախ օգտագործվում է ներքին քաղաքական նպատակներով: Ադրբեջանն այդ զենքը շատ է կիրառում: Հանճարեղ գաղափարները միշտ բազմաֆունկցիոնալ են լինում: Սահմանային միջադեպերն իրականում տարբեր ֆունկցիաներ ունեն` թե՛ արտաքին զարգացումների, թե՛ ներքին: Ներքին զարգացումների իմաստով այս քայլը բավականին արդյունավետ է Ադրբեջանի համար: Օրինակ, ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի հետ քննարկումների օրակարգի առաջին հարց դարձան սահմանային միջադեպերը, ոչ թե հարցադրումները, որոնք արդարացիորեն ներառված էին օրակարգում` Ադրբեջանի ժողովրդավարական վիճակ, մարդու իրավունքների պաշտպանություն, քաղբանտարկյալներ և այլն, և այլն։
-Փաստորեն, մենք անելիք չունենք նաև հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում:
-ԱՄՆ-ի պետքարտուղարը երկու տարի հետո վերստին հստակորեն արձանագրեց, որ գնդակը դեռ Թուրքիայի դաշտում է:
-Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարն էլ իրենց խորհրդարանում հստակ ասաց, որ մինչև «օկուպացված հողերը» չվերադարձվեն, թուրք-հայկական հարաբերություններ չեն հաստատվի:
-Ես կարծում եմ` մի քանի հարցադրումների ուղղությամբ անվերապահ, հստակ հայտարարություններ արեց ԱՄՆ-ի արտաքին գերատեսչության առաջին դեմքը, որոնց վերաբերյալ արդեն շատ դժվար, եթե ոչ անհնար կլինի երկիմաստ մեկնաբանություններ տալը: Առանց նախապայմանների դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու անհրաժեշտությունն արդեն վիճարկելի չէ, իսկ եթե վիճարկվի էլ, ակնհայտ միտումնավոր ու անընդունելի է: Թուրքիայի քաղաքականությունը բացահայտորեն ուղղված է պատրվակի որոնմանը, որով արդարացի քննադատությունից փորձում են խուսափել, բայց ավելի են խճճվում:

Զրույցը վարեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ