«Հերոսի կերպարը, որ նրանք ծեփում են Ռամիլ Սաֆարովից, այնքան անորակ նյութից է, որ չի կարող երկար դիմանալ»

«Իրատես de facto» ակումբում հյուրընկալվելուց հետո «Ժառանգություն» կուսակցության գլխավոր քարտուղար ՍՏԵՓԱՆ ՍԱՖԱՐՅԱՆԸ պատասխանեց մեր հարցերին։

-Ձեր կարծիքով` Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնմանը հաջորդած իրադարձությունները Հայաստանում ճի՞շտ ուղղությամբ են զարգանում, թե՞ անհրաժեշտ քայլեր կան, որ չեն ձեռնարկվում:
-Հայտարարվել է մի քանի քայլերի մասին, որոնք վստահ չեմ, որ արվելու են` իրավիճակը մինչև վերջ պարզաբանելու և բացահայտելու առումով: Օրինակ, ասվել է, որ Հայկ Մակուչյանը, Բուդապեշտում ուսանած հայ մյուս սպան, դիմելու է դատարան` իր դեմ ծրագրված մահափորձի հայցով: Եթե մենք ամբողջ լրջությամբ հասկանանք` ինչ է կատարվել 2004 թ. փետրվարի 19-ին Բուդապեշտում, այս քայլը շատ մեծ բացահայտումների կարող է հանգեցնել` լուծելով նաև Ռամիլ Սաֆարովին միջազգային արդարադատությանը վերահանձնելու խնդիրը: 2004-2006 թթ. Բուդապեշտում մեզ ընդամենը հաջողվել է կանխել դատավարությունը Բաքու տեղափոխելու Ադրբեջանի ցանկությունը, որտեղ սպանության մեղմացուցիչ հանգամանքներ կստեղծվեին Ռամիլ Սաֆարովի համար, և նա պատժվել է առավելագույն պատժաչափով` ցմահ բանտարկության: Բայց այսօր ակնհայտ է դառնում, որ սպանության պատվիրատուն եղել է Ադրբեջանի իշխանությունը:
-Ի՞նչ հիմքեր ունեք այդ պնդման համար:
-2004 թ. փետրվարի 23-ից հետո Բաքուն դադարեցրել է իր մյուս սպայի` Անար Ալիևի մասնակցությունը դասընթացներին, որ տևելու էին մինչև ապրիլ, և նա վերադարձել է Բաքու: Երբ Մարգարյանների դատապաշտպան Նազելի Վարդանյանի պնդմամբ հունգարական դատարանը նրան հրավիրում է դատաքննության, ադրբեջանական կողմը պատասխանում է, որ նա վայր է ընկել ուղղաթիռից և կորցրել է տեղաշարժվելու կարողությունը, որից հետո ասվում է, որ նա նաև խոսելու ընդունակությունն է կորցրել, ապա նաև հիշողությունը: Այսօր անգամ հայտնի չէ` նա ողջ է, թե ոչ:
-Ինչո՞վ էր նա վտանգավոր իբրև վկա:
-Երկու ադրբեջանցիների` փետրվարի 19-23-ին կատարված հարցաքննությունների միջև կան ակնհայտ հակասություններ. Անար Ալիևն ասում է, որ տեսել է սպանության գործիքները, մինչդեռ Ռամիլ Սաֆարովը բացառում է, որ նա տեղյակ է եղել իր մտադրությանը: Սա` մեկ: Կա շատ ավելի ուշագրավ փաստ` 2012 թ. օգոստոսի 10-ին «Ազատության» կենտրոնակայանի կայքում տեղակայված են Վաշինգտոնի համալսարանի դոցենտի դիտարկումները, թե 2004-2012 թթ. ինչպես է լուսաբանվել գործը: Հեղինակն ուշադրություն է հրավիրում այն փաստի վրա, որ փետրվարի 19-ին, սպանությունից ժամեր անց, մինչ Ռամիլ Սաֆարովը պատմում էր իր կատարած ոճրագործության դրդապատճառների ու հանգամանքների մասին` որևէ ադրբեջանցի պաշտոնյայի հետ շփում չունենալով, ադրբեջանական պետական հեռուստաընկերությունները և լրատվամիջոցները Բաքվում հրապարակում են այն, ինչ պատմում էր Սաֆարովը Բուդապեշտում: Օրինական է, չէ՞, հարցը` ինչպե՞ս կարող էր Ադրբեջանը համարյա բառ առ բառ ներկայացնել ցուցմունքների ամբողջ սյուժեն` չունենալով որևէ կապավոր, ընդամենը ունենալով մի սպայի, որ տեղյակ չէր կարող լինել Ռամիլ Սաֆարովի ցուցմունքներին: Ադրբեջանցի առաջին պաշտոնյաները` պաշտպանության նախարարության զինվորականներ, դեսպանության ռազմական կցորդը և առաջին քարտուղարը, Ռամիլ Սաֆարովին հանդիպել են փետրվարի 23-ին: Եթե փետրվարի 19-ին Բաքուն արդեն ներկայացնում է Սաֆարովի ցուցմունքները, նշանակում է` նախապես ունեցել է հանցագործության սցենարը:
-ՈՒրեմն Բաքուն նվազագույնը տեղյակ էր սպանության մտադրությանը և նախապատրաստությանը:
-Եթե չասենք` պատվիրատուն էր: Հենց այդ պատճառով էլ ժամանակից շուտ Բուդապեշտից հեռացվեց Անար Ալիևը, և անցած տարիներին համառ ջանքեր գործադրվեցին հայրենիք վերադարձնելու համար գլխավոր հանցագործին, որովհետև նրանք ամեն ինչ գիտեն հանցագործության պատվիրատուի մասին:
-Այդ դեպքում Բաքվին Սաֆարովն ընդհանրապես պետք չէ. քանի դեռ ողջ է, երբևէ կխոսի...
-Սաֆարովն իր գործը կատարել է և կարող է հեռանալ, նա արդեն հերոս է և արդեն ոչ մեկին պետք չէ, որովհետև լուրջ գլխացավանք կարող է դառնալ Ադրբեջանի համար: Հերոսի կերպարը, որ նրանք ծեփում են Ռամիլ Սաֆարովից, այնքան անորակ նյութից է, որ չի կարող երկար դիմանալ:
-Ի՞նչ կրթություն է ստացել Սաֆարովը, որ նրան Բուդապեշտ էր հասցրել:
-Ռամիլ Սաֆարովը ծնվել է 1977 թվականին, 14 տարեկանում տեղափոխվել է Բաքու` ուսանելու Նախիջևանսկու անվան ռազմական ուսումնարանում: 1992 թ. նրան ուղարկում են Թուրքիա, Իզմիրի Մալթեփե ռազմական լիցեյում սովորելու: 1992-2000 թթ.` ութ տարի Սաֆարովը սովորել է Թուրքիայում` ավարտել է լիցեյը, և 1996 թ. ընդունվել Անկարայի բարձրագույն ռազմական դպրոցը: Իր խոսքով` ռազմական պրակտիկաներն անցել է Կիպրոսում, և ուսումնառության շրջանակներում է սովորել տարբեր գործիքներով մարդկանց սպանելը: Հոգեբանական տիպի առումով` եզրակացության մեջ նշվում է, որ նա հակասոցիալական է, խաղում է սեփական կանոններով, կառավարելի է և այլոց ներգործության ենթակա: Թուրքիայում նման բնութագրով 15-ամյա պատանին չէր կարող հատուկ ծառայությունների ուշադրությունից վրիպել` որպես հրաշալի հումք, որից կարելի էր ստեղծել ցանկացած հանձնարարության կատարման գործիք: Այսօր նրա համար ոչ միայն հերոսի կերպարանք, այլև կենսագրություն է կերտվում` կենսագրության որոշակի հատվածներ ադրբեջանական լրատվամիջոցները շրջանցում են, որոշ հատվածներ հնարում: Այլապես դժվար է իրականում տգետ մեկից կրթյալ, ուսյալ, հայրենանվեր մեկը ստեղծել, ով ադրբեջանական արդարության հաղթանակի համար պատրաստ է ամեն ինչի: Ադրբեջանական մամուլը չի խոսում, որ Ռամիլ Սաֆարովը պարզապես դասալիք է, այն տարիներին, երբ Ադրբեջանն օր օրի պարտվում էր պատերազմում, նա ուսման պատրվակով երկրից ուղղակի փախած էր: Ի վերջո, ադրբեջանական հասարակությունն էլ մի օր կհասկանա, որ նա սովորական քիլեր է, ոչ ավելին:
-Լավ, աշխարհից մի հայ պակասեցնելու նպատակո՞վ է պետական մակարդակով օտար երկրում կազմակերպվում բարբարոս մի սպանություն, թե՞ խնդիրն այլ է:
-Խնդիրը համաշխարհային հանրության ուշադրությունը Լեռնային Ղարաբաղի վրա դարձնելն էր:
-Բավարար չէ՞ր այդ ուշադրությունը 2004-ին:
-Համենայն դեպս, Ղարաբաղի խնդիրը չես համարի աշխարհի քաղաքական օրակարգի թիվ 1 խնդիր, ոչ էլ թիվ 2 կամ 3, անգամ` 4 կամ 5: 2004 թ. աշխարհում թիվ մեկ խնդիրն Իրաքն էր, խոշոր պետությունները զբաղվում էին այլ հարցերով: Այսօր էլ Ադրբեջանն ունի այդ խնդիրը, և սահմանային միջադեպերը հենց այդ նույն նպատակն ունեն` աշխարհի ուշադրությունը հրավիրել և սպառնալ, որ իրավիճակը կարող է անկանխատեսելի զարգացումներ ունենալ, եթե նրանք ձեռնամուխ չլինեն լուծմանը: Ընդ որում` իրենց ուզած ձևով:
-2004-ին վիճակը շոկային էր, և իրադարձային լուծումներ կարող էին տրվել խնդիրներին, բայց բավականին ժամանակ է անցել` իրադարձությունների բուն պատճառները պարզելու համար: ՈՒնե՞նք նման հնարավորություն հիմա:
-Միանշանակ, Հայկ Մակուչյանը բոլոր իրավունքներն ունի իր դեմ կազմակերպված մահափորձի հանգամանքների բացահայտման նպատակով դիմելու դատարան: Բնականաբար, Հայկը այդ քայլը մենակ չպիտի անի, Հայաստանի Հանրապետությունը պիտի օգնի նրան իր բոլոր մեխանիզմներով: Անար Ալիևի ճակատագրի անհայտության պատճառով` երկու ադրբեջանցիների ցուցմունքների հակասականությունը ի հայտ բերելն այսօր դժվար է լինելու, բայց բազում կետեր կան, որոնցով Հայաստանի Հանրապետությունը կարող է Ռամիլ Սաֆարովին վերստին արդարադատության ձեռքը հանձնել:
-Դուք դա համարում եք հավանակա՞ն:
-Այո, եթե Հայաստանի Հանրապետությունը հետևողական լինի և նման խնդիր դնի իր առաջ:
-Միջազգային կառույցներում այսօր բանաձևեր ու հայտարարություններ են ընդունվում, չե՞ք կարծում, որ այդ կետը կարող է լինել:
-Անպայման, բայց պիտի արվի չափազանց զգույշ, որպեսզի Ադրբեջանը խնդիրը ղարաբաղյան ենթատեքստ չտանի և չվերածի ղարաբաղյան հարցով զեկույցների և ռեկոմենդացիաների կետ: Ռամիլ Սաֆարովին և նրա գործած ոճրին առնչվող հարցերի շրջանակները պիտի հստակ սահմանագծվեն, կոնկրետ հարց պիտի քննարկվի, կոնկրետ բանաձևեր պիտի ընդունվեն: Միջազգային վեհաժողովներում անհատական հայտարարություններով հանդես գալը չափազանց քիչ է արդյունք ստանալու համար: Դիվանագետներից մինչև պատգամավորներ` միջազգային կառույցներում չպիտի բավարարվեն Ադրբեջանին դիմակազերծելու նպատակով, ավելի լուրջ խնդիր պիտի դնեն ու լուծեն` մասնավորապես Հունգարիայից արտահանձնված մարդասպանի վերադարձը Եվրոպա:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ