«Հայաստանը պետք է վերջապես դուրս գա երեք նախագահների եռանկյունուց»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է «Ժառանգություն» կուսակցության փոխնախագահ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ:

-ԱԺ նստաշրջանի սկզբին Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ներկայացրեց պատգամավորական մանդատից հրաժարվելու դիմում, որը գնահատվեց իբրև նախագահական ընտրություններին մասնակցության հայտ: Այդպե՞ս է:
-Միանշանակ: Կուսակցությունը ճիշտ է համարում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի թեկնածության առաջադրումը, բայց վերջնական որոշումը կայացնելու է անձամբ նա:
-Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, ըստ էության, անձամբ որոշեց, որ մասնակցում է ընտրություններին մասնակցելով կամ չմասնակցելով: Ի՞նչ է դա նշանակում:
-Դա նշանակում է, որ ինքն ակտիվ մասնակցություն է ունենալու ընտրություններին: Նա հայտարարությամբ ներկայացրեց իր և մեր պատկերացումները իրականացվելիք աշխատանքների վերաբերյալ: Ոչ միայն թիրախները նշեց, այլև որոշ դեպքերում նաև ժամանակացույցը: Ես, ճիշտն ասած, չեմ տեսնում չմասնակցելու պատճառ: Իսկ մասնակցությունը հիմնավորվում է մի շարք հանգամանքներով: Առաջին հերթին իր ներկայացրած թիրախներով: Սա հենց այն է, ինչ անհրաժեշտ է Հայաստանին` բովանդակային բարեփոխումներ:
-Այդ մասնակցությունն ավելի շատ կուսակցության իմիջի՞ խնդիր է լուծելու, թե՞ լուրջ հավակնություններ ունեք:
-Ամենակարևորը` երկրում իրական բարեփոխումներ կատարելու միջոց է: Մենք համոզված ենք, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հաղթանակի դեպքում բարեփոխումներն անմիջապես կսկսվեն: Նա ունի համապատասխան կրթություն, արժեհամակարգ, ի տարբերություն այլ քաղաքական գործիչների` անցյալի բեռով ծանրացած չէ, երբևէ չի կատարել այնպիսի քայլ, որ դեմ է եղել Հայաստանի ժողովրդավարական ապագային: Չի կատարել այնպիսի քայլ, որը տնտեսության մոնոպոլացման, սկզբնական շրջանում փոշիացման, որոշ խմբերի նվիրաբերման գործընթացին առնչվի, կոռուպցիոն սկանդալների մեջ չի եղել։
-Այդքանը բավարա՞ր եք համարում նախագահի թեկնածուի համար:
-Այդքանն անհրաժեշտ է բարեփոխումներ սկսելու համար: «Ժառանգությունը» վաղուց հայտարարել է սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտության մասին` պառլամենտական կառավարման համակարգի անցնելու, ընդդիմությանը լայն լիազորություններ տալու համար, և այդ խնդիրները, բնականաբար, լինելու են իր գործունեության առանցքում, եթե Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ընտրվի նախագահ: Այդ պարագայում մենք կունենանք որակական փոփոխություններ կառավարման համակարգում: Շատ դժվար պայքար է լինելու, որովհետև մենք դեռևս նորմալ ընտրական համակարգի չենք անցել, ընտրակաշառքները շարունակվում են, ինչպես ցույց տվեցին ՏԻՄ ընտրությունները, ուռճացված ցուցակները մնում են, բայց դա չի նշանակում, որ պայքարից պետք է հրաժարվել: Նախագահական ընտրությունները նաև որոշակի գաղափարներ են գեներացնում ու գործողության մեջ դնում, ուստի այդ ընտրություններին մասնակցելը արդարացված է:
-Խորհրդարանական անցած հինգ տարիներին «Ժառանգությունը» հանդես էր գալիս ընդդիմադիր դաշտը համախմբելու կոչերով, ի՞նչ հաջողություններ գրանցեցիք, «Ժառանգությունը» դարձյա՞լ հավակնում է համախմբողի դերին:
-Մենք ոչ միայն կոչեր, այլև քայլեր ենք արել և շարունակելու ենք համախմբողի մեր գործունեությունը: 2003-ի և՛ խորհրդարանական, և՛ նախագահական ընտրություններում, 2007-ի նախընտրական շրջանում «Ժառանգությունը» փորձում էր համախմբողի դեր ստանձնել, նույնիսկ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն իրեն 6-րդը գրանցեց ցուցակում, 2008-ին «Ժառանգությունը» սպասարկեց ընդդիմությանը, որպեսզի ճեղքվածք չառաջանա, 2009-ին Երևանի ավագանու ընտրություններում սխալ որոշում կայացվեց, և կուսակցությունը չմասնակցեց, բայց այդ քայլն էլ ուղղված էր ընդդիմադիր էլեկտորատի համախմբմանը: Հիմա ժամանակն է, որ ոչ միայն համախմբողի դեր կատարենք, այլև մտածենք իրական արդյունքների մասին:
-Ձեր ակնկալիքը ո՞րն է:
-Իրական ժողովրդավարական պետություն կառուցելը: Բայց քանի որ Հայաստանում գաղափարական պայքար, կարծես, չկա, կան անձնական դրդապատճառներ կամ ուղղակի խմբակային շահեր:
-Հավանակա՞ն է, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ընդդիմության միասնական թեկնածուն լինի:
-Տեսնենք: Հարգելով ընդդիմադիր դաշտի այլ քաղաքական գործիչներին, կարծում եմ, որ առավել խարիզմատիկը Րաֆֆի Հովհաննիսյանն է:
-Կարծում եք` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պակա՞ս խարիզմատիկ է:
-Հնարավորությունը մեկ անգամ է տրվում: 2008-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանին մեծ հնարավորություն էր տրվել, ինչը նա կորցրեց: Հազիվ թե այսօր նա ունի հասարակական նույն աջակցությունը: Նա շարունակաբար ընդդիմադիր գործընկերներին իրենից վանեց: Եթե իրենց թերթերը մի քիչ ազնիվ լինեն, ինչպես առաջ որևէ կուսակցությունից մեկ-երկու հոգու հեռանալուց հետո գրում էին` կուսակցությունը քանդվեց, ոչնչացավ, վերացավ, ՀԱԿ-ի պարագայում պիտի գրեին, որ ՀԱԿ-ն այլևս դոմինանտ ուժ չէ, բավականին կարող ուժեր հեռացան ՀԱԿ-ից, և ակնհայտ է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն առաջվա հնարավորություններն այլևս չունի: Հայաստանը պետք է վերջապես դուրս գա երեք նախագահների եռանկյունուց, մենք պետք է առաջ շարժվենք: ՀԱԿ-ի գործելաոճը հասարակությունը չընդունեց:
-Չհասկացվե՞ց, թե՞ չընդունվեց:
-Հասկացվեց ու չընդունվեց, սկզբում «Ժառանգությանը» վանեցին որպես գործընկեր, հետագայում ձեռնարկեցին քայլեր, որ Wikileaks-ի հրապարակումներով պարզ դարձավ` երկակի խաղ են խաղացել: Հետո` երկխոսություն իշխանության հետ, կոնկրետ ՀՀԿ-ի, որ չստացվեց: Հետո երկխոսություն ԲՀԿ-ի հետ։
-ԲՀԿ-ի հետ կարծես մենախոսություն է։
-Ձախողված երկխոսությունից հետո հաճախ են մենախոսում: Այս զիգզագները վկայում են, որ ՀԱԿ-ի քաղաքական որոշումները հասարակության մեծ մասը չընդունեց:
-Իսկ ՀԱԿ-ի անդամ Հրանտ Բագրատյանի պրայմերիզների առաջարկը կընդունի՞ հասարակությունը` Ձեր կարծիքով:
-Պրայմերիզները կուսակցության ներսում են տեղի ունենում, համակիրների շրջանում, ոչ թե ամբողջ հասարակության: Ինչո՞ւ 2008-ին պրայմերիզներ չէին անում: Քաղաքական ուժերն իրենց պատասխանատվությունը հասարակության ուսերին չպետք է փոխադրեն, իրենք պետք է ներկայացնեն իրենց թեկնածուին, ժողովուրդն էլ համաձայնի կամ չհամաձայնի: Չեմ պատկերացնում տարբեր կուսակցությունների պրայմերիզները մեկ թեկնածուի շուրջ: ՀՅԴ-ն ինչպե՞ս պիտի «Ժառանգության» թեկնածուի պրայմերիզ անի: Կամ` հակառակը: Միասնական թեկնածուն որոշվում է քաղաքական խորհրդակցությունների միջոցով, ինչպես եղել է և՛ 1996-ին, և՛ 2003-ին, և՛ 2008-ին: Պետք չէ գեղեցիկ խոսքերի մեջ թաքնվել պատասխանատվությունից: Միևնույն է, գեղեցիկ խոսքեր ամենից շատ իշխանությունն է ասում: Հիմա ճիշտ գործերի ժամանակն է:
-Նկատի ունեք հայտնի խորհրդակցությո՞ւնը, թե՞ ընդհանրապես։
-Նաև խորհրդակցությունը: Այն, ինչ ասվեց «խորհրդավոր» խորհրդակցության ժամանակ, մենք բարձրաձայնել ենք տարիներ շարունակ: Այդ նույն դեղերի շուկայի մասին նույնիսկ «Ժառանգության» մեր ակտիվ ընկեր Գառնիկ Սահակյանը դատական գործընթացներ սկսեց: Բայց ոչ ոք երկար ժամանակ տեղից չշարժվեց, մինչև նա սնանկացավ: Կամ ատկատների թեման. միայն ես տարիներ շարունակ ահազանգել եմ, որ տրված գումարների մոտ 30-40 տոկոսն է ճանապարհ դառնում, բայց անարդյունք: Վերահսկիչ պալատ ստեղծեցինք, պետական հսկայական միջոցներ ենք ծախսում այդ կառույցի վրա, բայց արդյունք, ըստ էության, չկա: Մի քանի սլաքավարի անուն են տալիս: Մինչև այժմ ասում ենք, որ ընդդիմությանը տան այդ կառույցը, որ հակակշիռ լինի գործադիրին, աշխատի` լսող չկա: Հիմա սկսել են նախագահի մակարդակով խոսել: Դա էլ առաջխաղացում է, բայց ժամանակավրեպ: Այդ խոսակցությունները դեռ պետք է առաջին նախագահի օրոք սկսված լինեին, և անմիջապես անցած լինեին գործի: Հիմա տարիներ են անցել, բացասական գործընթացները խորացել են, կառավարման ամբողջ համակարգն ախտահարվել է, ուստի անհրաժեշտ է խոսքից գործի անցնել, և, ինչպես սիրում է ասել վարչապետը, «հանգիստ, չշտապելով» բարեփոխումներ` իրականում իմիտացիաներ, անելու փոխարեն, կառավարվող, հեղափոխական, արագ, անհանգիստ, շտապողական բարեփոխումներ անել: Ժամանակը ցույց տվեց նախկին քաղաքականության անարդյունավետությունը: Ինչ-որ պետգնումների մի քանի ղեկավար փոխելով հարցը չի լուծվի: Անհրաժեշտ է կառավարման համակարգի տրամաբանության փոփոխություն, որի պարագայում հասարակությունը կընկալի, որ համակարգն այսուհետ իրեն է ծառայելու, ոչ թե որոշ մարդկանց կամ խմբերի, որ ինքը և իր սերունդները ապագա կունենան հայրենիքում և չեն բռնի գաղթականի ցուպը:
-Ձեր գնահատականով` Ռամիլ Սաֆարովի էքստրադիցիային հաջորդած իրադարձությունները Հայաստանում նրան չե՞ն «հերոսացնում», ավելի ճի՞շտ չէ, դահճին անվերջ դահիճ ասելու փոխարեն, միջազգային ասպարեզում ստեղծված իրավիճակն օգտագործել ԼՂ հարցի լուծման գործընթացում:
-Անձի մասին խոսելու նյութ չկա, խոսքը պետք է լինի երևույթի քաղաքական և իրավական գնահատականների և մեր համապատասխան քայլերի մասին: «Ժառանգությունն» առաջարկեց հստակ քայլեր իր հայտարարությամբ` և՛ ԼՂՀ ճանաչման, և՛ ԼՂՀ-ն բանակցային սեղանի շուրջ վերադարձնելու, և՛ Սաֆարովին արդարադատությանը վերահանձնելու վերաբերյալ: Ցավոք, երկրի նախագահի վերցրած դրական բարձր նոտան հետագա զարգացում չստացավ` ո՛չ ԱԺ հայտարարությամբ, ո՛չ որևէ այլ ակտով: Հայկական կողմը պետք է նախաձեռնողական քաղաքականություն սկսեր հենց ԼՂՀ անկախության ճանաչումով, գոնե օրինագիծն ԱԺ մեծ օրակարգ ներառելուց: ԱԺ-ն իշխանության այն ճյուղն է, որը պատասխանատվության մաս ունի արտաքին քաղաքականության համար, իր լիազորությունների շրջանակում կարող է հիմքեր ստեղծել, որ նախագահն ու գործադիրը ավելի լայն դաշտ ունենան բանակցությունների ժամանակ: ԼՂՀ անկախության ճանաչումը ստեղծված իրավիճակում այն ադեկվատ քայլն էր, որ ԱԺ-ն պիտի կատարեր: Մենք պետք է մտածենք իրավիճակի փոփոխության մասին. այս դեպքը հաստատում է, որ Ադրբեջանը մնում է ռասիզմի, հայատյացության, բացահայտ թշնամական վերաբերմունքի երկիր Հայաստանի ու ԼՂՀ-ի համար, այսինքն, միանշանակ անվտանգության խնդիր կա: Իսկ ԼՂՀ կարգավիճակի վերաբերյալ բանակցել մի պետության հետ, որը ֆիզիկական անվտանգության խնդիրներ է հարուցում, ճիշտ չէ: Մենք պետք է ճանաչեինք ԼՂՀ անկախությունը և նրա միջազգային ճանաչման գործընթացը սկսեինք:
-Դուք վստա՞հ եք, որ աշխարհը սպասում է Հայաստանի ճանաչմանը, որպեսզի հետո ճանաչի ԼՂՀ անկախությունը:
-Պատգամավորական իմ գործունեության ընթացքում բազում հանդիպումներ եմ ունեցել օտարերկրացի գործընկերների հետ, ովքեր ասում էին` դուք ինքներդ չեք ճանաչում, մենք ինչո՞ւ պիտի ճանաչենք:
-Ես վստահ եմ, որ մեր ճանաչումը հարց չի լուծում, ինչպես 1915-ի Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը հարց չի լուծում, քանի դեռ չի ճանաչել Թուրքիան: Միջազգային ճանաչումը լինելու է բարոյական, քաղաքական, տնտեսական ճնշում Ադրբեջանի վրա, որը խնդիր չի լուծում: Խնդիրը ԼՂՀ-ի ընդունումն է Ադրբեջանի կողմից:
-Ոչ, այդպես չէ: Ընդամենը մի քանի տարի առաջ ճանաչվեց Կոսովոյի Հանրապետությունը: Կոսովոն այսօր միջազգային իրավունքի սուբյեկտ է, դիվանագիտական հարաբերություններ ունի 50-ից ավելի երկրների հետ, և Սերբիայի չճանաչելը նրան չի խանգարում:
-Լավ, գուցե այս ամենի չբարձրաձայնվող պատճառն այն է, որ բանակցությունները մտել են փակուղի, և շարունակման հիմքեր ո՛չ Ադրբեջանն է տեսնում, ո՛չ Հայաստանը, ո՛չ էլ համանախագահներն են առաջարկում:
-Փակուղային իրավիճակներ հնարավոր են, բայց դա հայկական կողմի մեղքը չէ: Հայկական կողմն այնքան անթույլատրելի զիջումների է գնացել, որ այլևս տեղ չկա, մասնավորապես մադրիդյան սկզբունքներին համաձայնելը, բայց Ադրբեջանը, մաքսիմալիստական դիրքերում, ռազմական հռետորաբանությունը զուգակցում է սպառազինվելուն: Կրկնում եմ` սա ո՛չ Հայաստանի մեղքն է, ո՛չ ԼՂՀ-ի, այլ Ադրբեջանի: Եթե բանակցությունները ձախողվեն, ձախողողն Ադրբեջանն է: Շատ ավելի կարևոր է, որ Հայաստանում սկսվեն իրական բարեփոխումներ, ՀՀ քաղաքացին վստահություն ձեռք բերի իր վաղվա օրվա և իր իշխանությունների նկատմամբ, զուգահեռ` ամրապնդվի մեր բանակի մարտունակությունը: Սա է երկարաժամկետ խաղաղության բանալին: Իսկ բանակցություննե՞րը: Հայաստանն այս պահից արդեն պիտի հրաժարվի մադրիդյան սկզբունքներից:
-Դա չի՞ նշանակի բանակցություններից միակողմանի դուրս գալ:
-Ոչ, ճանաչելով ԼՂՀ անկախությունը, Հայաստանը կարող է հայտարարել, որ բանակցություններից դուրս չի գալիս, այլ բանակցում է Հայաստանին վերաբերող խնդիրների շուրջ, իսկ ԼՂՀ-ին վերաբերող խնդիրների շուրջ պետք է բանակցել ԼՂՀ ներկայացուցիչների հետ:
-Ադրբեջանը կհամաձայնի՞ ԼՂՀ-ի բանակցային սեղան վերադառնալուն:
-Դա իր խնդիրն է` կհամաձայնի՞, չի՞ համաձայնի:
-Դա դառնում է մեր խնդիրը, որովհետև կարող է լինել բանակցությունների դադարեցման պատճառ:
-Ադրբեջանն իրեն հարմար ցանկացած պահի կարող է բանակցությունները դադարեցնել: Ես ուզում եմ պատասխանել նաև Ձեր չտված հարցին. շատ հաճախ են ասում, որ բանակցությունների դադարից հետո Ադրբեջանը ռազմական գործողություններ կսկսի: Ադրբեջանը պատերազմ սկսելու է, երբ վստահ լինի, որ կհաղթի: Այդպես կլինի նույնիսկ այն պարագայում, երբ դու զիջում ես ավելին, քան հակառակորդդ ակնկալում է:
-Անցած տասնամյակների տարբեր իրադարձությունների վերաբերյալ միջազգային կառույցների հայտարարությունները, բանաձևերը մշտապես եղել են պարիտետային: Թվում էր` Սաֆարովի պարագայում դա անհնարին է, բայց Եվրոպան ցույց տվեց, որ իր համար ոչինչ անհնարին չէ:
-Չասենք` ամբողջ Եվրոպան, հետո` դա հայտարարությունների երկրորդ մասն էր, որով կոչ էր արվում ավելորդ լարում չմտցնել հարաբերություններում: Համաձայն եմ, որ որոշ արձագանքներ համաչափ չէին, բայց բոլոր արձագանքները վկայում են, որ խնդիրն առաջին հերթին մեզ է վերաբերում: Մենք պետք է միջազգային բոլոր կառույցներում աշխատենք, մասնակցենք միջազգային անվտանգության ապահովմանը, բայց միայն մենք պետք է մտածենք մեր անվտանգության մասին, որովհետև եթե մենք մեզ չենք պաշտպանում, ոչ ոք չի պաշտպանելու: Ընկերություն անում են ճանապարհ գնացողի հետ: Ի վերջո, ինչո՞ւ միայն Եվրոպան, մեր ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանը, որ տարածաշրջանում միայն Հայաստանում ռազմաբազա ունի, սպառազինություններ է վաճառում Ադրբեջանին և քաղաքական որոշակի հավասարաչափություն է պահպանում: Եվ ի՞նչ:

Զրուցեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ