«Ճապոնիան էլ սամուրայներից «Տոշիբա» մեկ քայլով չանցավ»

«Իրատես de facto» ակումբի հյուրը` «Անարդարության և անհավասարության հաղթահարումը մայր հայրենիքում» հասարակական կազմակերպության նախագահ ԿԱՐԵՆ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԸ, մամուլի ասուլիսից հետո պատասխանեց մեր հարցերին։

-Ի՞նչ խնդիրներ ունի Ձեր կազմակերպությունը, ո՞րն է Ձեր գործունեության առանցքը:
-Հասարակական կազմակերպության անվանումը` «Անարդարության և անհավասարության հաղթահարումը մայր հայրենիքում», արդեն իսկ բնորոշում է մեր գործունեությունը: Ամենօրյա շփումները մարդկանց հետ հաստատում են, որ անապահովությունն առանցքային թեմա է, և նույնքան առանցքային խնդիր են անապահովության հաղթահարումը, քաղաքակիրթ, բնականոն պայմանների ստեղծումը մարդկանց համար: ՈՒսումնասիրելով բոլոր կուսակցությունների նախընտրական ծրագրերը խորհրդարանական ընտրություններից առաջ` ես հասկացա, որ որևէ կուսակցություն, անկախ իր ուղղվածությունից, ուղղորդված չի զբաղվում անապահովների հարցերով:
-Ձեր կազմակերպությունն ինչո՞վ է զբաղվում:
-Մեր գործունեությունն ավելի շատ մոնիթորինգային է, մենք խնդիր ունենք պարզելու անապահովների իրական թիվը հասարակության մեջ, ակնհայտորեն վիճակագրական տվյալներն իրականությունից չեն բխում: Անապահովների թիվը տարիների մեջ համարյա չի փոխվում, մինչդեռ եթե համադրենք արտագաղթողների թվի հետ, ստացվում է, որ արտագաղթում են բարեկեցիկ ապրողները, ինչը, մեղմ ասած, չի համապատասխանում իրականությանը:
-Անապահովության սահմանման ի՞նչ չափանիշ եք վերցնում:
-Եթե 4-հոգանոց ընտանիքն ունի ամսական 100000 եկամուտ, ի՞նչ եք կարծում` ինչպե՞ս է ապրում: Կոմունալ ծախսեր, առողջապահական խնդիրներ, հագուստ, ուսում, սնունդ. մարդիկ տնտեսում են, որքան կարող են, ամեն ինչից, հետևանքը կյանքի որակի անկումն է, ինչն իր հերթին նոր խնդիրներ է առաջ բերում, առաջինը, իհարկե, ֆինանսական:
-Եկամուտների ու ծախսերի ի՞նչ հարաբերակցություն եք նախատեսում:
-Աշխատավարձի իրատեսական նվազագույն տարբերակը 4-հոգանոց ընտանիքի համար ամսական 350000 դրամն է: Համադրեք և ասեք` այս պայմաններում ի՞նչ է հնարավոր:
-Գտնել երկրորդ աշխատանք, երրորդ...
-Եթե ես գտնում եմ երկրորդ աշխատանք, իմ 8-ժամյա աշխատանքային օրվա հետ ինչպե՞ս եմ համադրում: Ես շատ արագ կորցնում եմ իմ օգտակար գործողության գործակիցը և հայտնվում եմ աշխատանքից վտարման վտանգի տակ: Փաստորեն, ես վտանգում եմ իմ հիմնական եկամուտը:
-Դա բարոյական կողմն է:
-Ոչ, դա ամենաէական կողմն է։ Ի՞նչ կանեիք Դուք, եթե լինեիք իմ ղեկավարը, և իմ աշխատանքային որակները Ձեզ չբավարարեին:
-Որոշ ժամանակից Ձեզ կփոխարինեի այլ աշխատակցով:
-Տեսնո՞ւմ եք, որ հնարավոր չէ, ֆիզիկապես մարդն ի վիճակի չէ 9-րդ, 10-րդ ժամին աշխատելու նույնքան արդյունավետ, որքան մինչ այդ: Իսկ քանի՞ օր է հնարավոր ապրել 35000 դրամով: Հավելեմ` Դուք այլ աշխատանք չունեք, կենսաթոշակ չեք ստանում, տրանսֆերտների հույս չունեք: Հայկական մենթալիտետը թույլ չի տալիս խոստովանել անապահովության փաստը ողջ ծավալով ու խորքով: Բայց ակնհայտորեն հասարակության գերակշիռ մասն ապրում է անապահովության մեջ, և խնդիրը միայն ֆինանսական չէ:
-Լավ, ո՞րն է ելքը` տնտեսությա՞ն մեջ, քաղաքականությա՞ն:
-Բոլորովին վերջերս մեր հասարակական կազմակերպությունը Երևանի քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանին առաջարկեց` անապահովների խնդիրների լուծմանն արագ արձագանքելու նպատակով աշխատանքային խումբ ստեղծել քաղաքապետարանում` առողջապահական, սոցիալական, այլևայլ հարցերով: Իհարկե, կան համապատասխան գերատեսչություններ, որոնք զբաղվում են այդ խնդիրներով, բայց, այնուամենայնիվ, հասարակության հետ կապը խզված է, շատ դեպքերում չի գործում: Կարո՞ղ եք հիմա քաղաքապետարանի որևէ հեռախոսահամար ասել, որով կդիմեք հրատապ ծագած որևէ խնդրի լուծման ակնկալիքով: Բոլոր զարգացած երկրներում նման կառույցներ կան, հազար ու մի ծառայություններ կան անելանելի դրության մեջ հայտնված մարդկանց օգնելու համար, իսկ մեզանում այդ պարագաներում մարդիկ անօգնական են:
-Ես չեմ կարծում, որ ինձ որևէ հեռախոսահամար է պետք, որովհետև անիմաստ եմ համարում նոր կառույցի ստեղծումը, շատ ավելի կարևոր է, որ աշխատեն գործող կառույցները: Եթե համապատասխան կառույցները գործունակ չեն, ի՞նչ երաշխիք, որ նոր կառույցը ևս ձևական չի լինելու: Աշխատանքի և սոցիալական ապահովության նախարարությունն ու հասարակությունը ո՞ր դեպքերում և ի՞նչ ձևաչափով են շփվում, այդ փոխհարաբերությունը ռեալ պահանջները բավարարո՞ւմ է:
-Վերջերս աշխատանքից ազատեցին Վանյանին, որը ղեկավարում էր բժշկասոցիալական ծառայությունը, և այդ թեման ծագեց մայիսի 6-ից հետո:
-Այդ թեման կարող էր ամեն օր էլ ծագել` այդ ծառայությունը տասնամյակներով գործում է նույն սկզբունքներով` տարբեր պետերի ենթակայությամբ:
-«Ատկատի» թեման իսկապես նոր չի ծագել, գործնականում իրեն չի արդարացնում մեկ հասցեատիրոջ սկզբունքով գնումների համակարգը: «Ատկատները» առաջինը հարվածում են անապահովներին, վանյանները ո՞ւմ հետ են շփվում, նախ և առաջ` անապահովների:
-Ոչ միայն, վանյանները շփվում են նաև իրենց ղեկավարների հետ:
-Իմ ղեկավարած հասարակական կազմակերպություն դիմում են տասնյակ մարդիկ: Բերեմ մեկ օրինակ. անցյալ տարի թոշակ էի ստանում, այս տարի` ոչ, 51 տարեկանում այնպես բուժվեցի, որ ենթակա չե՞մ թոշակի: Ի՞նչ կատարվեց: Գումարներ են խնայվում ա՞յլ խնդիրների համար:
-Դուք այդ և բազում այլ խնդիրների լուծումները տեսնում եք օրենսդրակա՞ն դաշտում, քաղաքակա՞ն, իրավակա՞ն:
-Բոլոր հարթություններում, սկսած օրենսդրականից: Օրենքներն ու կառավարության որոշումներն ընդունելիս պետք է գերակայություն տրվի անապահովների շահերի պաշտպանությանը: Չի կարելի ամբողջ քաղաքականությունը հանգեցնել անապահով մարդուն մի քանի հազար դրամ տալուն: Անապահովության մասին առանձին օրենք է պետք, որը պիտի հստակ արձանագրի` ո՞վ է համարվում անապահով, ե՞րբ կարող է այդ վիճակից դուրս գալ, ի՞նչ իրավունքներ ունի անապահովը, ի՞նչ պարտականություններ ունի պետությունը:
-Եթե նման օրենք լինի, կարող է գործել երկու պայմանով` քաղաքական կամքի և ֆինանսների առկայության: Դուք տեսնո՞ւմ եք այդ հնարավորությունը:
-Իհարկե, Դուք ամեն օր տեսնում եք գեղեցկացող Երևանը և ուրախանում եք, բայց ի՞նչ միջոցների հաշվին: Ամեն քայլափոխի տեսնում եք անապահով մարդւանց, նրանք է՞լ են գեղեցկացնում Երևանը:
-Միջոցների բաշխման անհավասարությո՞ւնը նկատի ունեք:
-Անհատների կամքից է կախված միջոցների բաշխումը: Փողոցներում հայտնված թիկնաթոռները շատ գեղեցիկ են ու հարմարավետ, բայց գուցե այդ միջոցները ա՞յլ տեղ ուղղվեին:
-Բոլորովին համաձայն չեմ, որովհետև Ձեր նշած ուղղությամբ ցանկացած հատկացում լինելու է ֆինանսների փոշիացում: Մակերեսից խորքը գնալու դեպքում հանգելու ենք պարզ խնդրի` անհրաժեշտ են համակարգային փոփոխություններ: Կա արդյունաբերության վերագործարկման անհրաժեշտություն, կա աշխատանքի և աշխատավարձի անհամապատասխանությունը վերացնելու խնդիր, որ մարդն իր ինտելեկտը, իր ֆիզիկական ունակություններն աշխատանքի մեջ ներդնելով կարողանա ստանալ այն աշխատավարձը, որով կկարողանա նորմալ ապրել և չմտածել երկրից հեռանալու մասին: Հայաստանի Հանրապետությունը պաշտոնապես դարձել է չարչիների պետություն` մենք կա՛մ վերավաճառում ենք, կա՛մ տնայնագործությամբ փորձում ենք մեր կարիքները հոգալ: Մանր ու միջին ձեռներեցության զարգացմամբ այսօր գուցե սոված չմնաս, բայց վաղը ծարավ էլ կմնաս: Կարելի է ստեղծել հասարակական 10 կազմակերպություն, պետական 20 կառույց, նրանց աշխատանքը լուսաբանող 30 լրատվամիջոց, բայց օգո՞ւտը...
-Համաձայն եմ, որ ռազմավարական նշանակության շատ համակարգերի հետ մենք խելամիտ չվարվեցինք: Օրինակ` երկաթուղու, որ գործնականում դրամ հատող մեքենա է, կորցնել այդպիսի մեքենան քաղաքական սխալ էր: Թեպետ բնավ չեմ ցանկանում քաղաքականության մեջ մտնել:
-Կյանքում ամեն ինչն էլ քաղաքականություն է:
-Ես ռուսամետ եմ և կարծում եմ, որ թե՛ վատով, թե՛ լավով ռուսականը միշտ ավելի լավն է եղել:
-Չե՞ք կարծում, որ սխալվում եք: Տասնամյակներով ռուսականին այլընտրանք չի եղել, այսօր կան բոլոր մայր ցամաքների հետ աշխատելու հնարավորություններ, ինչո՞ւ ենք կառչում ռուսներին ու ռուսականին` կանխավ իմանալով, որ Ռուսաստանը երբեք Հայաստանի շահը չի պաշտպանի, այլ միշտ հակված է իր շահերի պաշտպանությանը: Այդպես եղել է դարերով:
-Հայաստանը պետք է կողմնորոշվի` ինչը շեշտադրել, ընտրել ԱՊՀ-ի՞, ԵվրԱզէսի՞, թե՞ ԵՄ-ի հետ համագործակցության ձևաչափերը: Անկախ մասնագետների տնտեսական վերլուծությունը այլ վիճակ է արձանագրում: Այս ձևաչափերից բացի, կա Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն, որի առկայությունը շոշափելի դարձավ, երբ 2012 թ. օգոստոսին ուժի մեջ մտավ Ռուսաստանի անդամակցությունը ԱՀԿ-ին ապահովող արձանագրությունը: 2002-ի դեկտեմբերին ԱՀԿ-ի անդամ էր դարձել Հայաստանը: «Եվրասիակա՞ն ինտեգրում, թե՞ եվրաինտեգրում» քննարկումը իր բոլոր հաշվարկներով հանգեցնում է այն մտքին, որ պետք է գերակայություն տալ եվրասիականին: Հայաստանը հումքային կցորդ երկիր է: Այն երկրները, որոնք Մենդելեևի աղյուսակի տարրերի 10 տոկոսը չունեն, ի սկզբանե դատապարտված են հումքային կցորդ լինելու: Հայաստանը, որպես տնտեսական միավոր, չունի մրցունակ տնտեսություն, միակ ելքը բարձր տեխնոլոգիաներն են: Ճապոնիան էլ սամուրայներից «Տոշիբա» մի քայլով չհասավ: 300 տարի տևեց նրանց անցումը:
-Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Ճապոնիայից ի՞նչ էր մնացել: Հիրոսիմա ու Նագասակի ունեցող երկիրն իր բոլոր ծրագրերը կասեցրեց և շեշտը դրեց կրթության վրա: Աղքատների մասին չմտածեց, հիվանդների մասին չմտածեց, մտածեց ապագայում հարուստ ու առողջ լինելու մասին: Մենք ի՞նչն ենք զարգացնում:
-Այսինքն` մենք մի մղձավանջի մեջ ենք, որ գորդյան հանգույց է ու խանգարում է որևէ զարգացման: Բայց մենք ունենք գիտական, իրոք, մեծ ներուժ, որ տարիների մեջ փոշիանում է, ինչո՞ւ:
-Որովհետև Ձեր հասարակական կազմակերպության, իմ` իբրև լրագրողի առաջին գործը պիտի լինի խնդրի գիտակցումը, ձևակերպումն ու բարձրաձայնումը: Իսկ մենք ապրում ենք «Օրը կբացվի` բարին հետը» ինքնախաբկանքով:
-Մեզ ազգանպաստ ծրագրեր են պետք, կառավարության ամբողջ աշխատանքի տրամաբանությունը պիտի փոխվի: Վարչապետն այսօր էլ կառավարության աշխատանքը ղեկավարում է իբրև բանկիր: Հայաստանի տնտեսությունը, կրկնում եմ, չի դառնում մրցունակ, ռեսուրսային հարստություններ չունի, և մուտքը եվրոպական շուկա ռիսկային է: Միջազգային շուկայում էկոլոգիապես մաքուր արտադրանք ներկայացնող երկիր լինելու մասին հայտարարություններն անհիմն են: Եթե Հայաստանին հաջողվի ինովացիոն հետազոտությունների միջոցով մտնել բարձր տեխնոլոգիաների հարթություն, որտեղ բնական ռեսուրսները որոշիչ դեր չունեն, գուցե արդարացված լինի Հայաստանի մուտքը Եվրամիություն: Ի՞նչ կունենա Հայաստանը ԵվրԱզէսում: Կա երկու ներհակ պատասխան. վարչապետի կարծիքով` Մաքսային միությանն անդամակցելը մեզ համար անբովանդակ է, որովհետև Ռուսաստանի, Ղազախստանի, Բելառուսի հետ ընդհանուր սահման չունենք: Իսկ մենք Եվրոպայի հետ ընդհանուր սահման ունե՞նք: ԱՄՆ-ի հետ ունե՞նք: Ռուսաստանի տնտեսական ու ռազմական կարգավիճակը ներկա Հայաստանի զարգացման միակ երաշխիքն է, քանզի, հաշվի առնելով, որ տարածաշրջանում Հայաստանն է իր միակ ռազմավարական գործընկերը, տնտեսական ոլորտում կգնա փոխզիջումների: Եվրասիական միությունը կառուցվելու է համահարթեցման սկզբունքով, այլևս ոչ ոք չի պատրաստվում հեռանկարային չարդարացված ծրագրեր մշակելու, քաղաքական հարցեր մտցնելու տնտեսության ոլորտ: Եվ այսօրվա վիճակով ԵվրԱզէսը Հայաստանի համար նոր տնտեսական տարածք է:
-Չհամաձայնելով Ձեզ հետ սկզբունքորեն, ելնելով փորձից ու քաղաքական նկատառումներից` Ռուսաստանին երբեք ու երբեք ուժեղ Հայաստան պետք չէ, ուզում եմ վերադառնալ Ձեր կազմակերպությանը. ի՞նչ եք հիմա անում:
-Ես էլ Ձեզ հետ համաձայն չեմ, բայց դա երկար խոսակցություն է: Իսկ հիմա մենք փորձում ենք հասարակության հետ շփման հենակետեր ստեղծել, մենք ֆինանսներ չենք կարող բաժանել, ոչ էլ ինքներս ենք դրամաշնորհներ ստանում: Փորձում ենք համագործակցել քաղաքապետարանի հետ և համայնքներում մեր մասնաճյուղերը ստեղծել. սկզբունքային համաձայնությունը կայացել է, ճշգրտում ենք ձևաչափը: Ես վստահ եմ, որ մեր աշխատանքն ի հայտ է բերելու անապահովության իրական պատկերը, ամեն համայնքի համար ստեղծելու ենք անապահովների քարտարան և փորձելու ենք նրանց անհապաղ օգնություն ցույց տալ:

Զրույցը վարեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ