«Հայաստանն ու Վրաստանը ռեալ քրիստոնեական բուֆեր են Մերձավոր Արևելքում, և եթե ուզենանք էլ մեր ազնիվ ցեղով գնալ-կորչել, չի ստացվի»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է քաղաքագետ ԱՆՈՒՇ ՍԵԴՐԱԿՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով` ի՞նչ է կատարվում հիմա քաղաքական դաշտում:
-Բոլորը մտածում են, թե ով է ընտրվելու երկրի նախագահ: Ենթագիտակցական մակարդակով կամ ավելի ճիշտ ծպտված գիտակցական մակարդակով մտածվում է` լինելո՞ւ է ունեցվածքի վերաբաժանում, թե՞ ոչ: Ցավալիորեն, դա Հայաստանի քաղաքական դաշտի թիվ մեկ մտահոգությունն է:
-Արդյո՞ք ակնհայտ չէ` ով է ընտրվելու նախագահ:
-Երբեք ոչինչ չի կարող ակնհայտ լինել մեր անկանխատեսելի տարածաշրջանում, որ փոփոխվում է շատ արագ: Փոփոխությունների գլոբալ համատեքստում կարող են լինել իրադարձություններ, որոնց պետք է դիմակայել: Տեսեք Վրաստանում բանտային մեկ սկանդալն ինչ դարձավ` գրեթե ճակատագրական քաղաքական փոփոխություններ բերելով իբրև հետևանք: Բայց Վրաստանն ապրում է քաղաքական կյանքով, մեզ մոտ քաղաքական սկանդալներ գրեթե չեն լինում:
-Վարդան Օսկանյանի սկանդալն ի՞նչ էր:
-Եթե աստիճանավորենք քաղաքական սկանդալները, մարտի 1-ը համաշխարհային մակարդակով քաղաքական սկանդալ էր, բայց եթե մարտի 1-ի հետևանքները հաջողությամբ կարողացան և կարողանում են կոծկել, Օսկանյանի դեպքը չի կարող խոշոր քաղաքական սկանդալ դիտարկվել: Վարդան Օսկանյանը կալանավորված չէ, կարծում եմ` չի էլ կալանավորվի, հարցաքննվելը, ճշմարտությունը պարզելը, ֆինանսական գործերով հետաքրքրվելը քաղաքական գործչի համար օրինաչափ են: Եվրոպական կոնվենցիայով նախատեսված է, որ եթե այլ մարդիկ պարտավոր չեն ապացուցել, որ իրենք անմեղ են, քաղաքական գործիչների դեպքում օրենքը գործում է ճիշտ հակառակը` քաղաքական գործիչը պարտավոր է պատասխանել իրեն ուղղված բոլոր հարցերին: Պարտավոր է ապացուցել իր անմեղությունը, հետո ձեռնարկել համապատասխան քայլերը: Քաղաքական գործչի աշխատանքը նաև մանրադիտակի տակ լինելն է: Ապշեցուցիչ է, որ քաղաքական գործիչները կարող են իրենց անձին առնչվող ցանկացած հետաքննություն համարել քաղաքական սկանդալ: Քաղաքական գործիչը հանրության համար աշխատող մարդն է, և հանրությունն իրավունք ունի ամեն ինչով հետաքրքրվելու:
-Հայաստանի քաղաքական դաշտում ինտրիգ տեսնո՞ւմ եք:
-Բավականաչափ, թեպետ նաև արհեստականորեն ուռճացված:
-Ի՞նչը նկատի ունեք:
-ԲՀԿ-ի պարագան: Կստացվի՞ ԲՀԿ-ից ընդդիմություն, թե՞ ոչ: Ջանքեր կան և՛ կուսակցության ներսում, և՛ դրսում, մամուլի, շահագրգիռ ուժերի, ՀԱԿ-ի... Բայց ընդդիմություն լինելու համար դա շատ քիչ է: Հանրությունը խաբված է ընդդիմությունից: Ընդդիմության գաղափարը հայ հանրության մեջ միշտ կապված է եղել էմոցիոնալ մեծ վերելքի հետ: Ով էլ եղել է ընդդիմություն` Վազգեն Մանուկյանը, Կարեն Դեմիրճյանը, Ստեփան Դեմիրճյանը, Արթուր Բաղդասարյանը, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ունեցել է ժողովրդի էմոցիոնալ անվերապահ աջակցությունը: ԲՀԿ-ն հաստատապես չի կարող էմոցիոնալ վերելք առաջացնել, որովհետև, ճիշտ է, հայ ժողովուրդը քաղաքականապես այնքան էլ գրագետ չէ, բայց զգացմունքային և ինտուիտիվ մակարդակով շատ կայուն է: Գուցե հիասթափությունից ժողովուրդը հօգուտ ԲՀԿ-ի քվեարկի, կարող են գործել ֆինանսական ազդակները, բայց ընդդիմության հարթակը այժմ Հայաստանում թափուր է և շատ երկար կարող է թափուր մնալ, եթե արմատապես չփոխվի վերաբերմունքն ընդդիմության հանդեպ հանրության մեջ:
-Չե՞ք կարծում, որ, «շնորհիվ» ՀԱԿ-ի, ընդդիմությունը երկար խաղից դուրս կլինի Հայաստանում: 2007-2008-ին կար այնպիսի էլեկտրականացած էմոցիոնալ դաշտ, այնպիսի աուրա, որ թվում էր` ամբողջ երկիրն է ընդդիմադիր, այսօր ճիշտ հակառակն է:
-ՀԱԿ-ը մեծ հաջողությամբ իր աուրան դևալվացրեց: Մեզ միշտ թվում է, որ ժողովրդի էմոցիոնալ կապիտալը կամ վստահության կրեդիտը անսպառ է կամ կարևոր չէ: Եթե իշխանության համար ժողովուրդն անկարևոր է, ես ընդունում եմ, Հայաստանում դա տխուր իրողություն է, բայց երբ պարզվում է, որ ժողովուրդն անկարևոր է ընդդիմության համար, անհասկանալի է: Եթե իշխանության մեջ քաղաքական հաշվարկներն ընդունելի են, ընդդիմության մեջ քաղաքական նման խաղերն անընդունելի են: Եթե ընդդիմությունը խաղում է առանց հանրության, ուրեմն ընդդիմություն չէ, իշխանության մի մաս է: Ասենք` կառուցողական ընդդիմություն:
-Քաղաքագիտական վերլուծությունն ընդդիմությանը հակացուցվա՞ծ է:
-Ոչ, բայց ակնհայտ է, որ եթե մի անգամ էլ ժողովրդին հուսախաբ անենք իր էմոցիոնալ ու քաղաքական ակնկալիքներում, կարող ենք պետականության կորուստ ունենալ: Հիմա ընդդիմությունը կենաց և մահու պայքար չէ: Ընդդիմությունը տարբերակ է` առաջարկելու գործողությունների այլ ծրագիր: Ինչո՞ւ մենք միշտ ունեցել ենք հրապարակային ընդդիմություն և չենք ունեցել գրասենյակային:
-Ո՞րն է հրապարակային և ո՞րը գրասենյակային ընդդիմությունը:
-Հրապարակային ընդդիմությունը քեզ հրավիրում է հանրահավաքների և հռչակում է անդուլ պայքար: 1988-ին դա աշխատեց: 88-ին քաղաքական դաշտը թափուր էր: Կար մի կուսակցություն` կոմունիստականը, որ ուներ որոշակի պատժիչ լծակներ, բայց ոչ մասսայական քաղաքական պայքարի դեմ աշխատելու մեխանիզմներ: Կոմունիստական կուսակցությունը տապալվեց ընդհանուր համատեքստում, որովհետև տապալվում էր ամենուրեք: Երբ անընդհատ փորձում ենք կյանքի կոչել նույն սցենարը և ձախողվում ենք, պետք է հասկանանք, որ գրասենյակային ընդդիմությունը պետք է կարողանա այնքան պրոֆեսիոնալ լինել, որ մշակի հարկային, մաքսային կողոպուտի հակամեխանիզմներ։
-Դուք ընդդիմությանն օժտում եք իշխանական գործառույթներո՞վ:
-Ոչ, բայց ընդդիմությունը պետք է առավելագույնս պայքարի պետական կառույցներում ներկայացվածության համար:
-Պետական կառույցներում հայտնված ընդդիմությունը դառնում է իշխանության մաս:
-Ընդդիմությունը պետք է առավելագույնս ներկայացված լինի օրենսդիր մարմնում և աշխատի իբրև գրասենյակային հեղափոխականների միավորում:
-ՀԱԿ-ը վերածվել է գրասենյակայինի, ո՞րն է աշխատանքի արդյունավետությունը:
-ՀԱԿ-ն առայժմ իրացնում է միայն կառուցողական ընդդիմության գաղափարը, ես չեմ տեսնում երկրի զարգացման կապիտալ այլընտրանքային ծրագիր: Անընդհատ լսում եմ, որ իշխանությունները պիտի հեռանան, բայց ժողովուրդը շատ լավ գիտի, որ ընդդիմությունը պլանաչափ վերածվում է իշխանության, որովհետև գալիս է գործողությունների նույն համակարգով: ՈՒղղակի անձերն են տարբեր: Ժամանակն է ընկալելու, որ ընդդիմադիր կարող է լինել ծրագիրը, ոչ թե մարդը: Մարդը լինում է զայրացած, սրտնեղած, հուզված: Մեզ մոտ ընդդիմադիր ծրագիրը համարվել է հակաիշխանական ծրագիրը: Եթե դեմ ես իշխանություններին, դեռ չի նշանակում, որ ծրագիր ունես:
-Լավ, ստացվում է, որ երկրում կա համակարգային փոփոխությունների և քաղաքական էլիտայի փոփոխության անհրաժեշտություն` մեկ, երկու` ինչո՞ւ եք անտեսում ժամանակի գործոնը` մեր ազնիվ ցեղը գնա-կորչի, մինչև 20-30 տարի հետո փոփոխություննե՞ր լինեն...
-Ի՞նչ կորչել, տարածաշրջանում այնպիսի փոփոխություններ են լինում, որ քաղաքական սերնդափոխությունը գրեթե ինքնաբերաբար է կատարվում: Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանում Հայաստանի պահպանությանը, Հայաստանն ու Վրաստանը ռեալ քրիստոնեական բուֆեր են Մերձավոր Արևելքում, և եթե ուզենանք էլ մեր ազնիվ ցեղով գնալ-կորչել, չի ստացվի: Մեզ պահպանելու են Ռուսաստանից սկսած Իսրայելով վերջացրած: Մենք շատ պետք ենք: Ձեզ չի՞ զարմացնում մեր մոնոէթնիկ վիճակը: Անկլավային կարգավիճակը: Ներքին կոնսերվատիզմը: Մենք պետք ենք հենց այսպիսին: Մի քիչ դաշնակ, մի քիչ պահպանողական, մի քիչ քրիստոնյա ֆունդամենտալիստ, Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի արանքում...
-Առանձնապես ոգևորիչ պատկեր չէ Ձեր գծագրածը:
-Առայժմ դա է տարբերակը` մինչև հասկանանք, թե ինչ կարևոր է պետություն ունենալը: Գաղթականության այնքան երկար պատմություն ենք ունեցել, որ մեզ թվում է` արտագաղթած հայը նույն հայն է: Մեզ պետք են Հայաստանի պետության քաղաքացիներ, հայապահպանությունը չի կարող լինել հիմնական գաղափար:
-Դաժան չե՞ք:
-Մենք պետություն չունենալով` միշտ թերագնահատել ենք պետության դերը, ստորադասել վիրտուալ արժեքներին և հասել ենք պետության կորստի եզրին, որովհետև մեր ազգային մտածողության մեջ առաջին տեղում ընտանիքն է, երկրորդ տեղում թուրքերն են, որոնք անընդհատ պատրաստվում են մեզ վրա հարձակվելու: Շատ լուրջ դեմքերով քաղաքական այրերը ասում են` եթե ռուսական բանակը չլինի, թուրքերը կհարձակվեն մեզ վրա, թեպետ ի՞նչ կապ ունի բանակը: Ժամանակակից պայմաններում դիվանագիտությունն ու տնտեսությունն են պահում երկրի սահմանները: Երրորդը` եկեղեցին է: Մենք մտածել ենք այսպես` ընտանիքս պահեմ, թուրքից փախչեմ, եկեղեցում աղոթեմ հաջողության համար: Ո՞Ւր է պետությունը, պետություն չի եղել մեր մտածողության մեջ: Պետական տեխնոլոգիաների, պետական առաջընթացի մասին չեն մտածել, որովհետև պետությունը եղել է միֆ, ուղեղի մորմոք: Բազմամշակութային շփումները թույլ են տալիս գնահատել ժողովրդի էթնիկ հնարավորությունները. հայերն ունեն իսկապես փայլուն հնարավորություններ, որ բարենպաստ պայմաններում ուղղակի ծաղկում են` տնտեսությունից արվեստ: Բայց քաղաքացու համար բարենպաստ պայման չի կարող ստեղծվել ուրիշի երկրում, որովհետև մարդը հզոր է սեփական պետության շրջանակներում: Հայը շատ է կապված իր գենոմին և լիարժեք կարող է արտահայտվել միայն այդ գենոմի մեջ: Մենք վերջապես պետք է հայությանը նայենք իբրև Հայաստանի պետության բաղկացուցիչ մասի, ոչ թե գաղթասփռված հայ սփյուռք: Ինչո՞ւ ենք տապակվում հայեցիության միֆի մեջ:
-Հեշտ է, հոգին պահելու ջանքերը մեծ չեն, մարմինը քնելու տեղ է ուզում, ուտելիք, զբաղմունք և ամեն օր, իսկ հոգին առավելագույնը տվայտում է, որ մահացու չէ:
-Ամեն ինչ հարաբերական է: Հայաստանում բոլորին թվում է, որ սոցիալ-ֆինանսական բարդությունների պատճառը մեր թալանված լինելն է: Համաձայն եմ, պետություն չունեցած ժողովուրդը հետևողականորեն թալանվել է, բայց հիմա ունենք պետականություն, և մտածենք` ինչպե՞ս է մարդը մասնակցում դրա կանխմանը: Իրականում բողոքը ոչ թե թալանի դեմ է, այլ թալանին մասնակից չլինելու դեմ: Այդ պատճառով էլ թալանի լծակները չեն հանձնվում, որովհետև հերթական եկողը թալանի մասնակից է դառնալու, ոչ թե կանխող: Ի վերջո,նյութական բարիքները բավարար են բոլորին, խնդիրը ճիշտ բաշխումն է:
-Եթե ՀՀԿ-ԲՀԿ-ՀԱԿ եռանկյունուց դուրս ենք գալիս, Հայաստանում ընդդիմություն կա՞:
-Ընդդիմություն է «Ազատ դեմոկրատները», որ ծրագրում է լինել նոր տիպի ընդդիմություն` երիտասարդների և միջին տեխնոկրատ սերնդի առաջընթացի մեխանիզմներ ապահովող:
-Ձեր տարբերությունն ընդդիմադիր մյուս ուժերից ո՞րն է:
-Մենք իրականացնում ենք մի շատ կարևոր գործ` սերնդափոխությունը, քաղաքական էլիտայի վերաձևման և վերաձևավորման խնդիրը:
-Ձեր և «Ժառանգության» խնդիրը ներքի՞ն, թե՞ արտաքին տարաձայնության դրսևորում էր:
-Երբ խոսքը քաղաքական տրամաբանությունից դուրս գործողությունների մասին է, դժվար է դատողություններ անել: Երեք անհայտներով ռեբուս ենք փորձում լուծել: Ինչու՞ քաղաքական ուժի ընտրացուցակի առաջին համարը, ժողովրդի քվեն ստանալով, մանդատը վայր է դնում: Մեր կուսակցությունը կտրականապես դեմ էր Րաֆֆի Հովհաննիսյանի` մանդատը վայր դնելուն, բայց իբրև առանձին քաղաքական ուժեր մենք լիազորություն չունեինք քննարկելու այդ խնդիրը, մարդկայնորեն ասել ենք, որ սխալ է, հորդորել ենք հայտնի քաղաքական գործչին չփոխարինել երիտասարդ, բայց քաղաքական կենսագրություն չունեցող մեկով: Մենք ընդունեցինք քաղաքական այլ ուժի որոշումը, բայց պարզվեց, որ այդ ուժն ուզում է իր որոշումը մեզ պարտադրել, որն ընդունելի չէ որևէ կուսակցության դեպքում:
-Տպավորությունն այնպիսին էր, որ դա միայն արտաքին կողմն է, տարաձայնություններն ունեն չբարձրաձայնված պատճառներ:
-«Ժառանգություն»-«Ազատ դեմոկրատներ» դաշինքն իսկապես խոստումնալից էր թվում, ուստի փոշիացնելու փորձ եղավ: Մենք կարող ենք մաքուր խղճով ասել, որ մենք չէինք այդ դրդումների հետևում և արեցինք ամեն ինչ կասեցնելու համար:
-«Ազատ դեմոկրատները» նախագահական ընտրություններում իր թեկնածուն ունենալո՞ւ են:
-Քանի որ իրավիճակը փոխվել է, մենք քննարկում ենք նախագահական ընտրություններին սեփական թեկնածուով մասնակցելու մեր հնարավորությունները:
-Եթե առաջարկվի Ձեզ, կհամաձայնե՞ք լինել առաջին կին թեկնածուն:
-Կուսակցության ներսում շատ թեկնածություններ կան, կին թեկնածուի հարցը քննարկվում է ընդհանրապես` իբրև քաղաքական նոր մշակույթի դրսևորում:
-Ո՞րն է երկրորդ նախագահի դերն այս ընտրություններում:
-Այդ դերի մասին նախ ինքը պետք է ասի, մինչ այժմ միայն մեկ քաղաքական հայտարարություն է ունեցել` ի պաշտպանություն Վարդան Օսկանյանի: Քանի դեռ Ռոբերտ Քոչարյանը բացահայտ չի մտել քաղաքական պայքարի մեջ, ես չեմ ուզում նրա դերը քննարկել, որովհետև դարձյալ մտնում ենք ինտրիգային քաղաքականության դաշտ:
-Իսկ մենք այդ դաշտից դո՞ւրս էինք եկել:
-Ժամանակն է, որ դուրս գանք:
-Համաձայն եմ, բայց հայաստանյան քաղաքականության մեջ ամենամեծ դերը խաղում են ֆինանսներն ու տնտեսական լծակները, ուստի միանշանակ Ռոբերտ Քոչարյանը եղել և մնում է քաղաքականության մեջ:
-Քանի որ մենք լիբերալ երկիր չենք, տնտեսական լծակները, այնուամենայնիվ, ստորադասվում են վարչական լծակներին, և մենք ունենում ենք վարչական ու տնտեսական լծակների պայքար: Այդ պայքարում կա երրորդ բաղկացուցիչը` հանրային ինտելեկտի լծակը: Խորհրդարանական ընտրություններն ապացուցեցին, որ մենք ընտրություններով իրավիճակի փոփոխություն չենք ունենում, իսկ իրավիճակի փոփոխությունը Հայաստանում արդեն ոչ թե ցանկություն է, այլ տարրական անհրաժեշտություն, ուստի կարծում եմ, որ նախագահական ընտրությունները մի քիչ ավելի անկանխատեսելի կլինեն:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ