«Հին Հռոմի ժամանակներից սկսած շրջադարձային փոփոխություններ չեն եղել»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԱԺ փոխնախագահ ԷԴՈՒԱՐԴ ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԸ:

-Ի՞նչ է կատարվում քաղաքական դաշտում` Ձեր գնահատականով:
-Քաղաքական դաշտը, բոլորի գնահատականով, պատրաստվում է նախագահական ընտրությունների, ով ինչպես կարողանում է: Եթե ՀՀԿ-ն պարզ ու հստակ հայտարարել է իր թեկնածուի մասին, «Ժառանգությունից» բացի, քաղաքական մյուս ուժերը շարունակում են որոնել իրենց թեկնածուին, ու հայտնի էլ չէ` ե՞րբ և ո՞ւմ կգտնեն:
-Եթե մինչև նախագահական ընտրությունները ԲՀԿ-ի այլընտրանքությունը ինչ-որ բացատրություններ կարող է ունենալ, ընտրություններից հետո՞ էլ մնալու է ո՛չ իշխանական, ո՛չ ընդդիմադիր ուժ:
-Դա ԲՀԿ-ն պիտի որոշի:
-Իհարկե, բայց այդ որոշումը քաղաքական դաշտում կարող է վերադասավորումներ առաջացնել:
-Սահմանադրությունն է պահանջում, որ ընտրություններից հետո նոր կառավարություն ձևավորվի, և դա միայն ԲՀԿ-ին չի վերաբերում: Այնպես չէ, որ ով ուզում է մտնել իշխանություն, գրկաբաց պիտի դիմավորենք: Ընդդիմություն լինելն էլ պատվաբեր է: Ես դասական օրինակի կողմնակից եմ` իշխանություն չես, ուրեմն ընդդիմություն ես, բայց քանի որ ԱԺ կանոնակարգը հնարավորություն է տալիս լինելու ոչ իշխանություն և ընդդիմություն չկոչվելու, այդ իրավունքից օգտվում են: Բայց եթե քննադատում ես իշխանությանը, դեմ ես բյուջեի նախագծին, ի՞նչ ես, որ ընդդիմություն չես:
-Իշխանության հակակշիռ ես:
-Իշխանության հակակշիռ լինելու համար պիտի այլընտրանքային բյուջե ունենաս: ՀՀԿ-ից բացի, խորհրդարանում չորս խմբակցություն կա, չորսից ո՞րը այլընտրանքային բյուջեի նախագիծ ներկայացրեց: Բոլորն էլ կարող են ասել, որ կենսաթոշակները ցածր են, աշխատավարձերը ցածր են: Բոլորս էլ գիտենք` ինչ պիտի լինի, բայց ինչպե՞ս պիտի լինի: Այդ «ինչպես»-ը բյուջեի նախագիծն է: Այդ իմաստով հակակշիռներ չկան:
-Հետընտրական ի՞նչ իրավիճակ եք կանխատեսում:
-Հանգիստ և բնականոն զարգացումներով: Մեզ համար ինչքան կարևոր է, որ մեր ղեկավարը վերընտրվի, նույնքան կարևոր է, որ վերընտրվի լեգիտիմ, ազատ, արդար ընտրությունների արդյունքում: Պատահական չէ, որ թե՛ ԵԺԿ նախագահ Վիլֆրիդ Մարտենսը, թե՛ Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ժոզե Մանուել Բարոզուն հանդիպումների ժամանակ, իրենց ելույթներում ու հայտարարություններում շեշտեցին, որ Հայաստանում ժողովրդավարությունը զարգանում է: Մենք լուրջ քայլեր ենք արել նախագահ Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ: Նախագահը ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ ինքը պատասխանատու քաղաքական գործիչ է և հանձնառու է իրականացնելու լավագույն ընտրություններ: Պատասխանատվությունը մեզ համար քաղաքական կատեգորիա է: Մեր խնդիրն է, որ պետության մեջ որևէ շեղում չլինի ժողովրդավարությունից: Ցանկացած ընտրություն, այդ թվում` նախագահականը, քաղաքական գործընթացի մաս է, ոչ թե հարևանը հարևանի, բարեկամը բարեկամի, ընդդիմությունը իշխանության դեմ դուրս գալու առիթ: Մենք պետք է գիտակցենք, որ իրար ատելով, հայհոյելով, իրար թշնամանալով ոչնչի չենք հասնի: Իշխանությունը չի գնալու ռեպրեսիաների ճանապարհով, պետք է հանդուրժող, շրջահայաց լինել, նստել ու աշխատել իրար հետ, այսօր այնքան մարտահրավերներ կան երկրի առաջ, որ ապակայունացումից ուրախանալն անթույլատրելի է: Ես միշտ օրինակ եմ բերում Ստոլիպինի խոսքերը, որ 1906 թվականին ասաց Պետական դումայում. «Ձեզ պետք են ուժեղ ցնցումներ, մեզ պետք է ուժեղ Ռուսաստան»: Ո՛չ ընդդիմությանը, ո՛չ իշխանությանը, ո՛չ էլ, առավել ևս, հասարակությանը ուժեղ ցնցումներ պետք չեն, բոլորիս պետք է ուժեղ Հայաստան: Մենք չենք ասում, որ անսխալական ենք, չի սխալվում նա, ով ոչինչ չի անում, բայց քննադատությունը պիտի ունենա սխալները շտկելու նպատակ, ոչ թե ոչնչացնելու:
-Նախընտրական շրջանում, սովորաբար, քննադատությունը հենց այդ ուղղությունն է ընդունում:
-Ես կարծում եմ, որ այս ընտրությունները պետք է լինեն ոչ թե անձերի ոչնչացման, գոտկատեղից ներքև հարվածների ընտրություններ, այլ քաղաքակիրթ քաղաքական պայքարի: Մենք արդեն 21 տարեկան անկախ պետություն ենք, և ժամանակն է, որ պայքարը լինի գաղափարական, ծրագրերի, ոչ թե անձերի միջև: Իհարկե, անձը շատ կարևոր է, ի վերջո նաև գերագույն գլխավոր հրամանատար ենք ընտրում, մարդու, ում վստահելու ենք տարածաշրջանում բազմաթիվ արտաքին մարտահրավերներ ունեցող պետության անվտանգությունը, մեր և մեր երեխաների անվտանգության երաշխավոր պիտի ընտրենք:
-Ձեր գնահատականով` մենք Ռուսաստանի ազդեցության դաշտից դո՞ւրս ենք գալիս:
-Համամիտ չեմ հարցի ձևակերպմանը: Մենք իրականացնում ենք անկախ երկրի քաղաքականություն, ունենք զինակցային ու դաշնակցային հարաբերություններ ՌԴ-ի հետ, միևնույն ժամանակ խորացնում ենք մեր հարաբերությունները Եվրամիության հետ: Մենք ոչ թե կամ-կամի քաղաքականության կողմնակից ենք, այլ և-և-ի: Ռուսաստանը մեր գործընկերն ու դաշնակիցն է, շատ կարևոր ծրագրեր ունենք ՌԴ-ի հետ թե՛ տնտեսության ոլորտում, թե՛ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում: Անցած հինգ տարիներին հայ-ռուսական հարաբերությունները բավականին զարգացել են ի շահ մեր երկրների ու ժողովուրդների, Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները պետք է զարգացնել, դա անհրաժեշտ է երկու պետություններին, մյուս կողմից էլ` մենք պետք է զարգացնենք մեր հարաբերությունները Եվրամիության ու ԱՄՆ-ի հետ: Հինգ տարվա ակտիվ, բազմավեկտոր քաղաքականությունն իր արդյունքները տալիս է. նախագահ Սերժ Սարգսյանի վարած արտաքին քաղաքականության արդյունքում այսօր մենք դրական տեղաշարժեր ունենք թե՛ հայ-ռուսական հարաբերությունների մեջ, թե՛ հայ-եվրոպական, թե՛ հայ-ամերիկյան, հետևաբար գլոբալացվող աշխարհում մենք իրականացնում ենք ճիշտ քաղաքականություն, որը բխում է մեր ազգային ու պետական շահերից:
-Դատելով եվրոպական դեսանտի ներկայացուցչական բարձր մակարդակից, Հայաստանը աշխարհում դադարո՞ւմ է ընկալվելուց որպես միայն տարածաշրջանային հակամարտության մեջ ներքաշված երկիր և գործընկե՞ր է դիտվում այլ հարթություններում ևս:
-Հայաստանն այսօր աշխարհում ընկալվում է որպես տարածաշրջանում ամենակայուն և կանխատեսելի, ժողովրդավարության զարգացումը էվոլյուցիոն ճանապարհով ապահովող երկիր, որը կարող է լինել վստահելի գործընկեր միջազգային հանրության համար: Արևելյան գործընկերության քաղաքականությունից ասոցացման համաձայնագրին անցումը դրա վառ օրինակն է: Հայաստանն այս տարիներին շատ լուրջ քայլեր է կատարել, Եվրոպան դա ընդունում է ու մեզ համարում վստահելի գործընկեր: Այո, մենք ունենք չհաղթահարված հակամարտություն, տարածաշրջանում կան չլուծված խնդիրներ, հարևան երկու երկրներից մեկը շրջափակում է իրականացնում, մյուսը մնում է չհայտարարված պատերազմի կարգավիճակում ու ամեն օր ասում, որ մենք իր առաջին թշնամին ենք, այնուամենայնիվ, մենք անշեղորեն գնում ենք ժողովրդավարության զարգացման ճանապարհով: Եվ որևէ մեկը չի կարող ասել, որ Հայաստանը հրաժարվել է իր հանձնառություններից որևէ հարցում: Սա նշանակում է, որ Հայաստանն իր հանձնառությունները համարում է ոչ թե պարտականություն, այլ իր արժեքային համակարգի բաղկացուցիչ մաս: Երբ դու հավատով ես գործդ անում, հաջողության ես հասնում, արհեստական քայլերից ոչինչ չի ստացվի: Եթե առաջ տեղին էր խոսել Հայաստանի մեկուսացվածության մասին, այսօր այլևս ոչ ոք չի կարող ասել, որ Հայաստանը մեկուսացված երկիր է: Անգամ ամենաընդդիմադիր գործիչը կամ լրագրողը այդ հայտարարությունն անել չի կարող, որովհետև անմիջապես տասնյակ օրինակներով կհերքվի` սկսած ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտից, մինչև միջազգային կառույցների ու եվրոպական երկրների ղեկավարներ ու Ռուսաստան: Հենց դա է պատճառը, որ ընդդիմությունն այսօր նախապատվությունը տալիս է սոցիալական-պոպուլիստական ոլորտին` «Եթե մենք լինենք իշխանություն, այդպես չի լինի» ռեֆրենով: Հարց` 2013-ի բյուջեն ծախսային մասով ավելի մեծ հնարավորություններ ունի 2011-ի, 2012-ի բյուջեներից, ինչո՞ւ էին այն ժամանակ կողմ քվեարկում, հիմա դեմ են: Մենք չենք ասում. «Ժողովուրդ ջան, ամեն ինչ լավ է, փայլուն են թոշակներն էլ, աշխատավարձերն էլ», մենք ասում ենք. «Ժողովուրդ ջան, վիճակը սա է, իհարկե, պրոբլեմներ կան, կոռուպցիա կա, բայց բոլոր հարցերը միանգամից չենք կարող լուծել: Հինգ հարց չենք լուծել, բայց տասնհինգը լուծել ենք, չենք ասում քսանն էլ լուծել ենք, հարց չկա»: Իհարկե, վատ չինովնիկներ էլ կան, իշխանության ներսում մարդիկ էլ կան, որ իրենց նկարագրով իրենց տեղում չեն, բայց, մյուս կողմից, իշխանությունն անշեղորեն գնում է ժողովրդավարության զարգացման, սոցիալական արդարության ճանապարհով, չի վախենում խնդիրներից խոսելուց: Ամեն ինչ համեմատության մեջ է ճանաչվում: Մենք սա ենք առաջարկում, իրենք ի՞նչ են առաջարկում:
-Սոցիալ-պոպուլիզմին նախապատվություն տալը, նախընտրական շրջանում իմիտացիոն ակտիվացումները հասկանալի են, այնուամենայնիվ, անորոշությունը, քննարկումների իբր քաղաքական, իրականում կոնյունկտուրային բովանդակությունը չի՞ հանգեցնի ընտրողի կորստի: Ո՞րն է քաղաքական ուժերի նպատակը` պահել իմիջը, կորցնել ընտրողի՞ն:
-Կարծում եմ` մտածում են, որ, միևնույն է, բնակչության մի ստվար զանգված ապրում է վատ պայմաններում, օբյեկտիվորեն դժգոհ է և, ուրեմն, իրենց ընտրազանգվածն է: Չեն գիտակցում, որ մարդը կարող է վատ ապրել, սոցիալական խնդիրներ ունենալ, բայց հույսը կապել ոչ թե ընդդիմության, այլ իշխանության հետ: Այնպես չէ, որ նրանք, ովքեր գոհ են, բոլորը պիտի ձայն տան իշխանությանը, նրանք, ովքեր դժգոհ են, բոլորը պիտի ձայն տան ընդդիմությանը: Ես էլ ապրում եմ սովորական բնակարանում, Նորքի հինգերորդ զանգվածում, հինգերորդ հարկում, ամեն օր շփվում եմ մարդկանց հետ, գիտեմ նրանց պրոբլեմներն ու տրամադրությունները: Այնպես չէ, որ վատ կենսապայմաններ ունեցող ընտրողներն իրենց հույսը կապում են ընդդիմության հետ. երբ մարդը մեկ անգամ խաբվում է, հիասթափվում է, հետո դժվար է հավատը վերականգնել, փորձը խանգարում է:
-Գուցե ընդդիմությունը կարծում է, որ հնարավո՞ր է հավատը վերականգնել:
-Գուցե, Լևոն Զուրաբյանն ասում է, որ պաուզաները շատ կարևոր են, որովհետև ժողովրդին համախմբելու այնպիսի կարողություն, ինչպիսին ունի Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, որևէ մեկը չունի: Ես չեմ վիճում, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իրոք խարիզմատիկ առաջնորդ է, ունի ժողովրդին համախմբելու կարողություն, բայց կա՞ Հայաստանի անկախության ընթացքում մեկ ուրիշ գործիչ, որ ավելի մեծ հիասթափության է հասցրել ժողովրդին իր մեծ համախմբումներից հետո: Հիշեք 1991-ի ընտրություններից հետո 1996-ի իրավիճակը, հիշեք 2008-ից հետո այսօրվա իրավիճակը: Համեմատեք` ովքեր էին նրա կողքին և ովքեր են մնացել` սկսած Ալիկ Արզումանյանից մինչև Դավիթ Շահնազարյան: Մարդիկ, որ երբեք իշխանությանը չեն ծափահարել, ու չես կարող ասել, որ ՀԱԿ-ից հեռացել, Սերժ Սարգսյանին են միացել: Եթե իրենք իրենց չեն հավատում, ժողովուրդը նորից ի՞նչ հիմքով ու ի՞նչ հեռանկարով հավատա: Քաղաքացին տեսնում է, որ այո, կան պրոբլեմներ, բայց ամենավստահելի, իր ասածին հաստատուն քաղաքական ուժը ՀՀԿ-ն է: Սերժ Սարգսյանն է, մարդ, որ անցել է իր քաղաքական ճանապարհը իր երկրի հետ, ում կյանքը բոլորի աչքի առաջ է եղել, պոպուլիստ երբեք չի եղել, բայց եղել է պատասխանատու իր բոլոր պաշտոններում ու քայլերում, երբեք չի խուսափել ճշմարտությունն ասելուց` անկախ այն բանից` իր համար լավ է եղել, թե վատ: Շոուներ չի արել և հոգեցունց խոսքեր չի ասել, որ 2000 ընտրող ավելի ունենա: Ժողովուրդն ամեն ինչ լավ տեսնում է, լավ գնահատում է:
-Լավ, ընդդիմության այս տարտղնված, անորոշ վիճակի համար իշխանությունը պատասխանատու չէ՞, մեղավոր չէ՞` պատասխանատու լինելով երկրում կատարվող ամեն ինչի համար:
-Իշխանությունը պատասխանատու է, բայց իշխանությունը մեղավոր չէ: Իշխանությունն աշխատում է ոչ միայն ընդդիմության, այլև հասարակության, միջազգային գործընկերների հետ: Իշխանությունն ի՞նչ անի, որ ընդդիմությունն իր ցուցակները կազմելիս իր անդամներին կորցնում է` ով ցուցակի առաջին տասնյակում չէ, նեղանում-դուրս է գալիս, հետո իր նախկին ղեկավարին անվանարկում է: Ստացվում է, որ պայքարը պաշտոնի ու պատգամավորության համար է, ոչ թե ժողովրդին ծառայելու:
-Չունե՞ք տպավորություն, որ Հայաստանում ընդհանրապես քաղաքական պայքարը տեղը զիջել է տնտեսական լծակները պահպանելու և ավելացնելու, կարիերայի սանդղակով բարձրանալու գործընթացներին:
-Ոչ, քաղաքական պայքար կա և, բնականաբար, կլինի, քանի կան քաղաքական կուսակցությունները:
-Ընդդիմադիր միասնական թեկնածուի հավանականությանը հավատո՞ւմ եք:
-Իսկ ընդդիմադիր կուսակցությունները իրենց ներսում միասնակա՞ն են, որ միմյանց հետ միասնական հանդես գան: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանը երկբևեռ քաղաքական համակարգի մոդելին է մոտենում, ինչպես ԱՄՆ-ում է, Ֆրանսիայում: ՀՀԿ-ն ազգային պահպանողական ուժ է, ազգային արժեքների վրա հիմնված պետություն ունենալու կողմնակից, տնտեսության մեջ էլ` լիբերալ տնտեսակարգի: Բայց մենք չենք հասել երկրորդ բևեռի բյուրեղացմանը, որովհետև այսօր քաղաքական հայտ են ներկայացնում մարդիկ, որ քաղաքական գործիչ չեն: Այսօր մենք ունենք կայացած երկու քաղաքական ուժ` իշխանությունը` ՀՀԿ-ի գլխավորությամբ, և ՀՅԴ-ն` 114 տարեկան քաղաքական կուսակցություն, որ հիմա խորհրդարանում ունի ընդամենը հինգ պատգամավոր, բայց միշտ ունեցել ու ներկայացրել է քաղաքական օրակարգ: Համամիտ ես, համամիտ չես, բայց նրանց բարձրացրած խնդիրներն իրոք քաղաքական են: Ո՞Ւմ համար է զարմանալի, որ ՀՅԴ-ն խորհրդարանական հանրապետության կամ 100-տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի հարց է բարձրացնում, հարցը տարիների պատմություն ունի, բայց զարմանալի է, երբ Ընտրական օրենսգրքի համահեղինակ ուժը իր հեռուստաընկերության եթերից գյուտեր է անում, թե ինչ է կոնսենսուսը, մոռանալով, որ կոնսենսուսը վետոյի իրավունքը չի բացառում: Հին Հռոմի ժամանակներից սկսած, աշխարհում շրջադարձային փոփոխություններ չեն եղել կոնսենսուսի հաստատման կամ չհաստատման հարցում: Բոլոր այս հանգամանքները հաշվի առնելով` գործող նախագահը նախագահական ընտրություններում այլընտրանք չունի` անցած ճանապարհը, քաղաքական թիմի առկայությունը, բարեփոխումների քաղաքականությունը, միջազգային հեղինակությունը, Հայաստանը տարածաշրջանում կարևոր գործոն դարձնելը և, իհարկե, ժողովրդի վստահությունը, որովհետև մարդիկ, կրկնում եմ, ամեն ինչ տեսնում ու հասկանում են: Իհարկե, մարդիկ 100 տոկոսով մեզ ձայն չեն տա, մենք ապրում ենք բազմակարծության ժամանակներում, ոչ թե բրեժնևյան: Մեր Հայաստանում անհրաժեշտ է, որ նախագահական ընտրությունները լինեն գաղափարական պայքարի մթնոլորտում, ցանկացած լավ գաղափար իշխանությունը պատրաստ է ընդունելու և իրականացնելու: Այս իշխանությունը տարբերվում է, որովհետև երբեք չի ասել` ես ամեն ինչ գիտեմ, ես ամենալավն եմ։ Նախագահի գլխավորությամբ` իշխանությունն ունի լսելու ունակություն:

Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ