«Օհո՜, էլի գլորվեցինք պեչենու բաղերը»

ՀՀՇ-ից «ծնված» ՀԱԿ կուսակցության ղեկավար կազմում չկան «հնաբնակներ» Բաբկեն Արարքցյանը, Երջանիկ Աբգարյանը, ճանաչված այլ գործիչներ։ Ի՞նչ «սև կատու» անցավ Տեր-Պետրոսյանի ու նրա երբեմնի կուսակիցների միջև։ Նոր կուսակցության ստեղծման անհրաժեշտության ու դրանից բխող այլ հարցերի շուրջ զրուցում ենք նախկին ՀՀՇ-ի վարչության անդամ ԵՐՋԱՆԻԿ ԱԲԳԱՐՅԱՆԻ հետ։

-Պարոն Աբգարյան, ինչպե՞ս եք վերաբերվում ՀԱԿ-ի «կուսակցականացմանը» և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վկայակոչած «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության» մեկնարկին:
-ՀԱԿ կուսակցության ստեղծման նպատակն է համախմբել սեփական ուժերը կուսակցական հենքի վրա` նրա գործունեությունը էլ ավելի արդյունավետ դարձնելու նպատակով: Ինչ վերաբերում է բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխությանը, չարժե քթի մազի նման կպչել այդ եզրույթի տառերից և չնկատել նրա բովանդակությունը:
-Ըստ Ձեզ, այդ «հեղափոխությունից» Հայաստանն ի՞նչ կշահի:
-Դա համակարգային բնույթի հեղափոխություն է: Այդ հեղափոխությունը ոչ թե անձերի դեմ է ուղղված, այլ կոռուպցիոն համակարգի` այն ամբողջովին կազմաքանդելու և նոր հիմքերի վրա քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական համակարգ ստեղծելու համար: Դրանով, կարծում եմ, հնարավոր կդառնա վերջ դնելու համատարած անարդարությանը, աղքատությանը և գաղթին ու հիմնովին բարեփոխելու երկրի ներքին և արտաքին դրությունը:
-Ինչպե՞ս է պատրաստվում Տեր-Պետրոսյանը համակարգը փոխելու, եթե այդ համակարգի «ծնունդ» Գագիկ Ծառուկյանի հետ է համագործակցում: Բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխությունից հետո Ծառուկյանը դառնալու է ազնիվ, մաքուր «բուրժուա՞»:
-Ծառուկյանն ինձ համար չափորոշիչ չէ, թեկուզ նրա դերը շատ է ուռճացվում քաղաքական հարցերում: Նա ազնիվ գործարար է, թե ոչ, մեր քննարկելու խնդիրը չէ, դրա համար կան համապատասխան մարմիններ: Իսկ ընդհանրապես, ինչո՞ւ եք բացառում, որ մարդը, մասնակից ու վկա լինելով վարչախմբի անօրինական խաղին, մի օր կարող է հրաժարվել այդ խաղի հանցավոր և անարդար կանոններից և ձգտել օրինավոր կյանքով ապրելու, մանավանդ, երբ արդեն կուտակել է մեծ ունեցվածք, որի ապագան ապահովագրելու միակ միջոցը, թեկուզ որոշ զոհողություններով, մնում է միայն օրինականության դաշտ մտնելը: Մյուս կողմից` նա չի կարող չտեսնել և չհասկանալ, որ տվյալ իրականության մեջ բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխությունը բխում է նաև խոշոր գործարարների շահերից, փրկում է նրանց ունեցվածքը ավազակապետության կողմից ժամանակ առ ժամանակ իրականացվող կապիտալի վերաբաշխման օբյեկտ դառնալու վտանգից: Եթե խոշոր գործարարը, նույնիսկ օլիգարխը, մտնում է ավազակապետության դեմ շարժման մեջ, նա համակարգի դեմ է դուրս գալիս: Բայց և պետք է խոստովանել, որ Ծառուկյանն ու իր ԲՀԿ-ն առայսօր ձգտում են ցույց տալ, թե գործում են քաղաքական «չեզոք» դաշտում, իսկ ահա վճռական պահերին ինքնուրույն կարևոր որոշումներ կայացնելու կարողություն չեն դրսևորում: Ծառուկյանի այդ կեցվածքի շարունակումը վտանգավոր է առաջին հերթին հենց իր համար: Պետք է բացահայտ կողմնորոշվել, «այլընտրանք» չի մնացել` Հայաստանը հասցվել է մի բնագծի, երբ գործում են միայն սև ու սպիտակ գույները, որովհետև իշխող հանցագործ վարչախմբի համար իր դիրքերը կորցնելը հավասարազոր է դարձել իր նկատմամբ մահվան դատավճիռ կայացնելուն:
-Եթե անգամ երկար ժամանակ այդ համակարգում է եղել ու ծառայել դրա բարգավաճմա՞նը:
-Մասնավորապես քաղաքական մարտավարական հարցեր լուծելիս այդպիսի հարցադրումը տեղին չէ արծարծել: Մյուս կողմից` Ժամանակն ու իրադարձությունները ցույց կտան` Ծառուկյանը իսկապես մտահո՞գ է եղել երկրի վիճակով, թե՞ զբաղվել է իրեն պարտադրված որոշակի գործառույթ իրականացնելով: Վերջին նախագահական ընտրությունների նկատմամբ նրա որդեգրած ուղեգիծը և այսօր էլ «ընդդիմության առանցք» դառնալու նրա ձգտումը ևս լուրջ մտորումների տեղիք տվեցին:
-ՀԱԿ-ը ղեկավարելու է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, սակայն կարծիքներ կան, որ նա «անգլիական թագուհու» դեր է ստանձնելու, կուսակցությունն իրականում ղեկավարելու է Լևոն Զուրաբյանը:
-Վստահ եմ, որ ՀԱԿ կուսակցությունում համախմբումը իրականանում է առաջնահերթորեն Լևոն Տեր-Պետրոսյանի շուրջը: Այլ կերպ չի կարող լինել: Տեր-Պետրոսյանն էլ այն բնույթի մարդ չէ, որ համակերպվի «անգլիական թագուհու» դերի հետ: Դրա ապացույցն է թեկուզ 98-ի նրա հրաժարականը, երբ «հայտնի ուժերը» մինչ այդ առաջարկում էին նրան «ժամանակավորապես» հեռու կանգնել ԼՂՀ հարցով բանակցություններից, որ իրենք վարեն: Ովքեր կարծում են, թե նման իրադրություն կստեղծվի, սխալվում են: Գոնե առաջիկա երկու տարում, համոզված եմ, Տեր-Պետրոսյանը ողջ ուժով կգործի ու կղեկավարի կուսակցությունը: Ինչ վերաբերում է մյուս անձին, ես լավ չեմ պատկերացնում «գորշ կարդինալի» կերպարում նրա դերակատարությունը:
-Կասկածի տա՞կ եք դնում Լևոն Զուրաբյանի «ունակությունները»:
-Եթե պարզվի, որ նա իրոք այդպիսի հակում ունի, կասկածում եմ, որ նրա կողքին կանգնած քաղաքական դեմքերն այդպիսի դրության հետ համակերպվեն:
-Նոր կուսակցությունը ստեղծվեց հին «գվարդիայով»: Կուսակցականները կա՛մ նախկին ՀՀՇ-ականներ են, կա՛մ ՀԱԿ դաշինքի անդամներ: Երկու կառույցներն էլ, ըստ Տեր-Պետրոսյանի, սպառել էին իրենց: Նման մարդկանցով նոր ուժ ստեղծելու նպատակահարմարությունը ո՞րն է:
-Չեմ հասկանում, թե Դուք «հին գվարդիա» ասելով ի՞նչ նկատի ունեք: Եթե խոսքը ՀՀՇ-ի մասին է, ըստ էության, այո, ՀՀՇ-ականները զգալի տեղ են զբաղեցնում նոր կուսակցության մեջ: Նրանք միավորվել են Հայ ազգային կոնգրես դաշինքի անկուսակցական ակտիվի մի մեծ խմբի հետ և միասնական ղեկավար մարմին են կազմավորել: Սա իսկապես նոր ուժ է, և հաստատապես ՀՀՇ-ն չէ: Բայց և իմ կարծիքն այն է, որ ծանր խնդիրների մեջ գտնվող երկրում որևէ քաղաքական ընդդիմադիր ուժի, այն էլ շատ հայտնի և վաստակով, «սպառման» մասին խոսելը վիճահարույց հարց է: Իմ կարծիքով` ՀՀՇ-ն իր գործերով ու գաղափարախոսությամբ իրեն չէր սպառել, իրեն սպառել էր նրա ղեկավար մարմնի անդամների այն մեծաթիվ խումբը, որը ձևավորել և հարմարվել էր կուսակցության տարիներ շարունակվող իներտ վիճակին: Ես կարծում եմ, որ կարելի էր ՀՀՇ-ն վերակազմավորել և նրա ղեկավարությունը համալրել այնպիսի մարդկանցով, ովքեր կկարողանային լուծել կուսակցության ակտիվ գործունեությանը խոչընդոտող բոլոր, այդ թվում նաև` հիվանդագին ֆինանսական հարցերը: ՀՀՇ-ն հայ հանրության որոշ մասի համար արդեն բրենդ էր, և վստահ եմ, որ ժամանակի ընթացքում դրանում կհամոզվեն բոլորը: Բոլոր դեպքերում բարի երթ եմ մաղթում ՀԱԿ կուսակցությանը և ցանկանում, որ նա արագ հասնի իր առաջնահերթ նպատակին` ավազակապետության կազմաքանդմանը: Ես, իմ հնարավորության սահմանում, ձգտելու եմ օգտակար լինել ՀԱԿ-ին:
-Ձեզ վիրավորվա՞ծ եք զգում, որ ՀՀՇ-ի կայացման գործում «ավանդ» ունեցողներդ` Դուք, Արարքցյանը, նոր կուսակցության ղեկավար կազմում չկաք:
-Անձամբ ես` ո՛չ: Բացի այդ, իմ տարիքն էլ այն չէ, և ինձ համար նոր կուսակցության անդամակցելը համարում եմ անիմաստ:
-Դուք մշտապես ավազակապետության քանդման մասին եք խոսում, սակայն շատերը պնդում են, որ բոլոր արատավոր երևույթների հիմքը դրվել է հենց ՀՀՇ-ի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք: Օրինակ, Դուք ղեկավարել եք մաքսային վարչությունը, Ձեր ժամանակ կոռուպցիա չկա՞ր։
-Օհո՜, էլի գլորվեցինք պեչենու բաղերը: Կար, բա որ չլիներ, ՀՀՇ-ական թալանչիները ո՞նց էին երկու, չորս, թե ութ միլիարդ դոլարը զխտկվելու և շվեյցարական բանկերում հաշիվներ բացելու (այս մասին, խոսքը մեր մեջ, ամենատեղյակներն են ԱԽՔ-ն ու վերջերս հեղափոխական դարձած մի մարդ, որոնք տարիներ առաջ հայտարարեցին, թե գիտեն ՀՀՇ-ականների թալանած փողերի տեղը և շուտով կհայտարարեն այդ մասին, բայց, չգիտես ինչու, առայսօր չեն կատարել իրենց խոստումը): Հա, մինչ ՀՀՇ-ի երևան գալը երկիր դրախտավայրում ու մնացած աշխարհում տիրում էր միայն ջերմ սիրո և բարեկամության մթնոլորտը: Եկան ՀՀՇ-ականները և ամեն ինչ տակնուվրա արեցին: Եվ ես, երդվյալ ՀՀՇ-ականս, ճարահատյալ ստիպված եմ ներկայումս խոստովանել, որ դա իրոք մեր` ՀՀՇ-ականներիս ձեռքի գործն էր և աշխարհում հանդիպող «բոլոր արատավոր երևույթները» մենք ենք նախագծել և առաջինը իրականացրել: Բայց, ինչպես նման դեպքերում դայլայլում են ներկա իշխանության սոխակները մի կեղտոտ բան կատարելուց հետո, այդ ամենի մեջ «միայն բացասական բաներ տեսնելը ճիշտ չէ»: Ո՞Ւմ հայտնի չէ, որ ՀՀՇ-ի կողմից «բոլոր արատների հիմքերը դնելը» խթանեց այն, որ Համմուրաբին գրի իր օրենքները, ձևավորվի Հռոմեական իրավունքը և, վերջապես, տեղ հասնեն Աստծո տասը պատվիրանները:
-Կներեք, պարոն Աբգարյան, բայց չեմ կարող չբարձրաձայնել` անկախ Ձեր ընդունել-չընդունելուց, փաստ է, որ կար, գոյություն ուներ Ձեր բառերի ենթատեքստում առկա «չեղած բուրգը»։ ՈՒզո՞ւմ եք անուններ էլ նշեմ։ Վանո Սիրադեղյան, Սամվել Գևորգյան, տեր Հուսիկ Լազարյան։ Մինչ «հեղափոխությունը» ապրում էին առավել քան համեստագույն կյանքով։ Իսկ հետո՜... շքեղություն, ճոխություն, վայելքներ... Էլի՞ անուններ տամ։ Այն ժամանակ էլ կար կոռուպցիա, և բազում էին այդ «բուրգը» կանգուն պահողները, ովքեր (կներեք, եթե անհամեստ հնչի) մինչև «հեղափոխությունը» երկրորդ պոնչիկի կամ երկրորդ բաժակ սուրճի փող չունեին գրպաններում։ Իսկ հետո՜... «մատնիք, մարջան, ապարանջան» ու ինչ ասեք։
-Ձեր մտածելակերպը, ըստ երևույթին, ձևավորվել է որոշակի կենսաշրջապատում ապրելով, որովհետև ձեր բերած «օրինակներն» ու «փաստերն» ակնհայտորեն բխում են տխրահռչակ «Հայոց աշխարհի» գագիկների, լիլիթիկների և կիմիկների զազրախոսություններից, ՀՀՇ-ի կողմից մերժված նախկին կոմնոմենկլատուրայի ներկայացուցիչների գավառական լպիրշ «հումորներից», ավազակապետության սյուների գեբելսյան ստահոդ քարոզչությունից և այլն: Անօգուտ է այս խոսակցությունը նախ և առաջ նրանով, որ ներկան թողած անցյալն եք քրքրում, այն էլ չիմանալով այդ անցյալը, իսկ էլ ավելի նրանով, որ Դուք խոսում եք ուրիշների բերանով: Դուք Ձեզ հարց չեք տալիս` եթե այդ բոլորը ճիշտ է, ապա ո՞ւր կորան իշխանության տեսադաշտից ՀՀՇ-ականներին վերագրված բազմաթիվ և բազմաբնույթ պետական և քրեական ծանր հանցագործությունները` սկսած «ատոմակայանը փակելուց», «մազութը լափելուց» և վերջացրած կոնյակի գործարանն ու «ԱրմենՏելը» ծախելով: Աղջիկ ջան, իմացե՛ք, մանավանդ, որ լրագրող եք, սկզբում կատարած հանցագործության կոնկրետ փաստերն եք շարադրում և միայն դրանից հետո կատարողի կամ կատարողների անունը հնչեցնում, այլապես Ձեր պնդումները ստանում են զազրախոսության կամ զրպարտության տեսք: Եվ հետո` անուններ հնչեցնելը դեռ հանցագործության կամ բուրգի գոյության ապացույցներ չեն:
-Ասում են` Դուք ևս կոռուպցիոն երևույթների հետ կապ եք ունեցել:
-Է՜, Դուք էլ ասեք, բայց նաև կատարեք Ձեր քաղաքացիական պարտքը, հանցագործությունների կատարման մասին դիմեք ՀՀ դատախազությանը: Եվ իմացե՛ք, իմանալն ու չհայտնելը պատժվում է օրենքով:
-Տեր-Պետրոսյանն ու իր թիմակիցները, այդ թվում նաև` Դուք, մշտապես խոսում եք այս իշխանությունների կադրային վատ քաղաքականության մասին: Դուք ժամանակին արևելագիտության ինստիտուտից եք գնացել մաքսային վարչության պետի պաշտոնին: Չե՞ք կարծում, որ արևելագիտությունը մաքսային «գործի» հետ ամենևին էլ կապ չունի: Ասել կուզե` այս հարցում էլ ներկայիս իշխանությունները «ժառանգել» են նախորդների «վատ» սովորությունները:
-Արդեն ձանձրալի է դառնում, բայց մի քիչ էլ զավեշտական: Դուք մեզ վերագրում եք բաներ, որոնց մասին մենք համարյա չենք խոսում, որովհետև եթե իշխանությունը համարում ենք «ավազակապետական բուրգ», ապա նրա բաղադրիչ-անձերի «կարողություններն» արդեն մեզ համար հայտնի են և երկրորդական նշանակություն ունեն: Ինչ վերաբերում է Ձեր հարցի երկրորդ մասին, ապա Ձեր ասածից տրամաբանական հետևություն է բխում, որ ԽՍՀՄ-ը կապիտալիզմի կառուցման կադրերի դարբնոց էր, իսկ ՀՀՇ-ն, դրանց թողած, փողոցից էր մարդ հավաքում իր իշխանության համար: Այստեղ զավեշտն այն է, որ Դուք բացարձակապես չեք տիրապետում այն նյութին, որի վերաբերյալ Ձեզ թույլ եք տալիս վերամբարձ ու մեղադրական հարցեր տալ: Ինձ մնում է ընդգծել մի կարևոր փաստ. այն նախարարություններում և գերատեսչություններում, որտեղ ՀՀՇ-ականներն էին ղեկավարում, կատարվեցին հիմնարար փոփոխություններ, ինչի շնորհիվ երկիրն ու նրա տնտեսությունը կարողացան դիմանալ պատերազմական իրադրությանը և հաղթահարել ճգնաժամային երևույթները: Իսկ Ձեր ենթադրած «լուրջ մասնագետները», որոնք բարձր պաշտոնների հասան ՀՀՇ-ի օրոք, ուղղակի ապացուցեցին իրենց մասնագիտական ապիկարությունը և իրենց ղեկավարած ոլորտները ծառայեցրին անձնական շահերին: Եվ նրանցից նրանք, որոնք սկզբում զբաղեցրին երկրի վարչապետի պաշտոնը` Գագիկ և Խոսրով Հարությունյանները, ուղղակի սաբոտաժով բացահայտորեն ձգձգեցին տնտեսական բարեփոխումների իրականացումը, որը հիմնականում սկսվեց միայն Խոսրով Հարությունյանին պաշտոնանկ անելուց հետո:
-Փաստորեն, հերքո՞ւմ եք ժամանակին տարածված ու մինչ այսօր հիշվող արտահայտությունը` «Թեկուզ «պոլի փետ» լինի, բայց մերը լինի»:
-Դա անլուրջ է, ցույց տվեք ՀՀՇ-ի իշխանության մեջ շատ սահմանափակ թիվ ունեցող ՀՀՇ-ական գործիչներից մեկին, որին կարելի էր «պոլի փետ» անվանել:
-«Անլուրջը» ո՞րն է, եթե տարբեր ոլորտներում ղեկավարներ էին նշանակվում մարդիկ, ովքեր տվյալ ոլորտի անունը կամ գոյությունը լսում էին ընդամենը նշանակման օրը։ Ժամանակին շատերն էին սրամտում` եթե առավոտյան իմանաք, որ այսինչ կամ այնինչ կառույցի պահակը կամ հավաքարարը տվյալ կառույցի ղեկավար է նշանակվել, չզարմանաք։ Նման իրավիճակը Դուք անլո՞ւրջ եք որակում։
-Այսքան խոսելուց հետո եթե Դուք դեռ Ձերն եք պնդում, ապա համարեք, որ արդեն ինձ մի շիշ մածուն եք պարտք, քանի որ արդեն վաղուց է, որ լրագրողներն ինձ այսպիսի հնամաշ հարցեր չեն տվել:

Զրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ