Զարմանալի ժողովուրդ ենք

ԱՅՎԱԶՈՎՍԿԻ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԿՈՍՏԱՆԴԻՆԻ

(17.07.1817, Թեոդոսիա-19. 04.1900, Թեոդոսիա: Աճյունն ամփոփվել է Սբ. Սարգիս եկեղեցու բակում)
Աշխարհահռչակ նկարիչը նախնական կրթությունն ստացել է Թեոդոսիայի հայկական ծխական դպրոցում:
Թեոդոսիայի բնակչությանը ջրով ապահովելու համար 1887թ. մայիսի 30-ին պատրաստակամություն է հայտնել իրեն պատկանող Սուբաշի աղբյուրներից քաղաքին տրամադրել օրական 50 հազար դույլ ջուր, ինչի համար 1888 թ. կառուցել է 30 կմ ջրմուղ:
Հին Ղրիմում կառուցել է հայկական եկեղեցի, անվճար պատկերազարդել մի շարք այլ եկեղեցիներ, ազգակիցներին օգնելու նպատակով կազմակերպել ցուցահանդեսներ:
Հովհ. Այվազովսկու կտակի մասին համացանցում կարելի է կարդալ ահռելի քանակությամբ նյութեր, որոնց իմաստը գրեթե նույնն է` կտավները կտակել է հարազատ Թեոդոսիային: Սակայն ինչպե՞ս կարող էր մեծ հայն անտեսել իր ազգը: 1899 թ. Սուդակի հովտում գտնվող կալվածքի մեծ մասը նա կտակել է Սբ. Սարգիս եկեղեցուն: Համաձայն կտակարարի ցանկության` այդ տարածքը եկեղեցին վաճառել է 47 497 ռուբլով, որի շահութատոկոսները ծախսվել են հիշյալ եկեղեցու և նրան կից ծխական դպրոցի կարիքների համար:

ԱՇԸԳՅԱՆ ՀԱԿՈԲ ԳՐԻԳՈՐԻ
(1817, Կեսարիայի գավառի գ. Թալաս-27.07. 1887, Կ. Պոլիս: Աճյունն ամփոփվել է Երուսաղեմի Սբ. Փրկիչ եկեղեցու տարածքում)
Նախնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրում: 1835-ին մեկնել է Ալեքսանդրիա և հոր ու եղբոր հետ զբաղվել ատաղձագործությամբ: Ապա ձեռնարկել է փայտանյութի մեծաքանակ ու փոքրաքանակ առևտուր և հարստացել:
1865 թ. որպես ուխտավոր այցելել է Երուսաղեմ, մտերմացել իր հայրենակից Եսայի պատրիարք Դանիելյանի հետ ու սեփական ծախքով հրատարակել Եղիշեի «Վասն Վարդանայ և հայոց պատերազմի» գիրքը: 1866-ին Երուսաղեմի Սբ. Հակոբա վանքի տպարանին նվիրել է երկու տպագրական մամուլ: 1871-ին նորոգել է վանքի ձուլարանը, գրքերի պահեստը և տպարանը` ծախսելով 274 օսմանյան ոսկի:
1877-ին Ալեքսանդրիայի Բաբ-Շարք թաղամասում գտնվող հայոց նոր գերեզմանատան բարեկարգման համար նվիրաբերել է 1000 ֆրանկ:
1882-ին նրա ծախքով Սբ. Հակոբա վանքում տպագրվել է «Գիրք խօսակցութեան ի տաճկերենէ ի հայս» բառարանի 3-րդ հրատարակությունը, իսկ 1888-ին` Տ. Սավալանյանի «Առաքինութեան ճամբան կամ մենտոր մանկանց և երիտասարդաց» թարգմանության 3-րդ հրատարակությունը:
1877 թ. ծննդավայրում կառուցել է շենքը իգական վարժարանի, որը 1913-1914 ուսումնական տարվանից կոչվել է Աշըգյան վարժարան:
Մահից առաջ գրել է կտակ, որով իր 7 կալվածքները, որոնց եկամուտը տարեկան կազմում էր 2500-3000 եգիպտոսյան ֆունտ, տրամադրել է Երուսաղեմի Սբ. Հակոբա վանքին: Տարեկան եկամտի 60 %-ը պետք է հատկացվեր Երուսաղեմի Ժառանգավորաց, Թալասի իգական, Ալեքսանդրիայի Սբ. Պողոս-Պետրոս վարժարաններին, Կ. Պոլսո Սբ. Փրկչյան ազգային հիվանդանոցին, Կեսարիայի չունևոր հոգևորականներին, ինչպես նաև ժառանգներին ու մերձավորներին: Իսկ 40 %-ը` շուրջ 500 թուրքական լիրա, պետք է մնար անձեռնմխելի, և 5000 լիրա կուտակվելու պարագայում` 3000 լիրայով Արևմտյան Հայաստանում պիտի արհեստագործական վարժարան բացվեր, իսկ 2000 լիրայով եկեղեցականների համար կացարաններ կառուցվեին:

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)
• Թիֆլիսի կուսանաց անապատը
• Երախտիք
• «Զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»
• «Նա չէր մոռանում մեր ազգային հիմնարկները»
• «Հայ վաճառականնե՛ր, ձեր փառքի տունը, ուր անմահ կը մնաք, ձեր տառապեալ հայրենիքն է»
• «Նավթարքան» և Անմահը
• Երեք Ալեքսանդր. Խաչատուր Դադայան
• Ռուսաց Պյոտր I ցարը և հայ վաճառական Պետրոս Ապրոն
• «Հացի արքան»՝ ռուսների Մանթաշյանցը
• «Քո քսակը ազգի շտեմարանն է»
• Պատվո Լեգեոնի շքանշանը և հայերը
• Ալեքսանդր Մանթաշյանց - 180

Մեկնաբանություններ