«Աչքի առջև ունենալով Իսրայելի անցած ճանապարհը, ամեն ինչ պետք է անենք, որ նման հզորության հասնենք»

Դեռ Հայաստանը պատրաստվում էր Եվրամիության հետ ստորագրելու ազատ առևտրի գոտու ստեղծման և ասոցացման փաստաթղթերը, դեռ ՀՀ նախագահը չէր խոսել Մաքսային միության մասին, երբ «Իրատես de facto»-ի հետ զրույցում «Վեդի ալկո» ընկերության նախագահ ՄԱՆՎԵԼ ՂԱԶԱՐՅԱՆՆ առաջինը խոսեց Մաքսային միությանն անդամակցելու անհրաժեշտության մասին։ Ինչո՞վ էր դա պայմանավորված։ Արդյոք նա գիտե՞ր այն, ինչ ուրիշները չգիտեին։ Այս և միության հետ կապված այլ հարցերի շուրջ զրուցեցինք նրա հետ։

-Պարոն Ղազարյան, ինչպե՞ս մեկնաբանել Ձեր անսխալ կանխատեսումը։
-Երևի դա պայմանավորված է կյանքի փորձով՝ քաղաքականության և տնտեսության մեջ։ Ընդհանրապես, ոչնչից տեղյակ չեմ եղել, դա ընդամենն իմ ցանկությունն էր, տեսակետը:
-Բայց ՄՄ-ին անդամակցելը որոշ մարդկանց կողմից խիստ քննադատվում է:
-Մեր անկախության 22 տարին բավական շատ բան սովորեցրեց մեզ։ Մենք տարբեր ձևաչափերով հարաբերվել ենք զարգացած Արևմուտքի հետ։ Այո, որոշ վերլուծաբաններ և գործիչներ այս գործընթացը քննադատում են, նշելով, որ զարգացած երկիրը փոխեցինք հետամնաց Մաքսային միության կամ Եվրասիական միության հետ։ Միշտ էլ ցանկացած բան կարելի է քննադատել և գովել։ Հնչում են նաև տեղին մտահոգություններ: Իհարկե, կան խնդիրներ, կան նաև լուրջ մտահոգվելու պատճառներ, որոնք լուծում են պահանջում։ Համոզված եմ, որ այդ լուծումները կգտնվեն։ Սակայն այդ ամենով հանդերձ միանշանակ չէ, որ քաղաքակիրթ Եվրոպան շատ լավն է, իսկ Ռուսաստանը՝ «բոբո»։ Նույն քաղաքակիրթ Եվրոպան, օրինակ՝ Ֆրանսիան, ինչո՞ւ էր ռմբակոծում Լիբիան՝ չհայտարարված պատերազմ էր վարում։ Ինչի՞ համար. իշխանափոխությա՞ն, քաոս ստեղծելո՞ւ... Նույն Անգլիան հայտարարում էր, որ Սադամ Հուսեյնը քիմիական զենք ունի: Եվ միայն նրան կախելուց հետո պարզվեց, որ քիմիական զենքի լուրը սուտ է։ Բայց ո՞վ պատժվեց կամ պատասխան տվեց դրա համար։ Այստեղ շատ տեղին է հիշել Ցիցերոնի խոսքերը. «Ո՞Ւմ էր դա ձեռնտու»։ Կամ շուտով կլրանա Հայերի ցեղասպանության 100 տարին, և ոչ մի անգամ չի ասվել, թե ում էր այն ձեռնտու՝ Արևմուտքի՞ն, թե՞ Թուրքիային։ Ինչո՞ւ սպանդի ենթարկեցին հայերին և ոչ միայն մեզ, այլև Փոքր Ասիայի թերակղզում ապրող քրիստոնյա ժողովուրդներին՝ Պոնտոսի հույներին, ասորիներին։
-Եթե այդ հարցը Դուք բարձրացնում եք, ուրեմն գոնե Ձեզ համար դրա պատասխանն ունեք՝ ո՞ւմ էր ձեռնտու։
-Անձնական վերլուծություններից ելնելով, կարծում եմ՝ դա կարող էր ձեռնտու լինել Արևմուտքին:
Երբ ցարական Ռուսաստանը մտադրություն ուներ խորանալու Անդրկովկասով, Փոքր Ասիայի թերակղզով, բուն պատմական Հայաստանով դեպի Մարմարա, Բոսֆոր, ապա նրանց հիմնական պլացդարմը Հայաստանն էր իր քրիստոնյա բնակչությամբ։ Այս մտադրությունը հարմար չէր Արևմուտքի ծրագրերին: Եվ որպեսզի ցարական Ռուսաստանը չկարողանար այդ նպատակին հասնել, պետք է այդ տարածքը մաքրվեր քրիստոնյա ժողովրդից:
Ինչո՞ւ մինչև հիմա Անգլիան, Գերմանիան և եվրոպական շատ երկրներ չեն ընդունում հայերի ցեղասպանությունը։ Սրանք լուրջ հարցեր են, որոնց շուրջ երկար կարելի է խոսել:
Մենք հիմա էլ քաղաքական առումով ծանր ժամանակաշրջանում ենք ապրում։ Չգիտենք՝ Սիրիային կհարվածե՞ն, թե՞ ոչ։ Հետևելով տեղեկատվությանը, կարելի է ասել, որ արդեն հարձակվում են։ Նույն ժողովրդավարական երկրներից` Ֆրանսիայից, Անգլիայից, ԱՄՆ-ից, մուսուլմանական քողի տակ զինյալները կռվում են Սիրիայի իշխանությունների դեմ։ Իհարկե, ասածս չի նշանակում, որ Ռուսաստանն ամբողջությամբ անմեղ է։ Նույն կերպ տարբեր հարցերով կարող ենք քննադատել նաև Ռուսաստանին։ Այսինքն` ցանկացած երևույթ և երկիր կարելի է և գովել, և քննադատել, բայց դա չէ էականը: Մեզ համար շատ ավելի կարևոր է, որ Հայաստանը լինի զարգացած, հարուստ և հզոր։ Մենք մեր աչքի առջև ունենալով Իսրայելի անցած ճանապարհը, ամեն ինչ պետք է անենք, որ նման հզորության հասնենք:
-Կկարողանա՞նք հասնել հայկական մտածողությամբ։ Մենք՝ հայերս, մեկս մյուսին շատ ենք փնովում և առիթը բաց չենք թողնում մեկս մյուսին «գցելու» համար, ինչը չես ասի հրեաների մասին։
-Եթե Ձեզ թվում է, թե հրեաների ուշքը գնում է մեկը մյուսի համար, ապա սխալվում եք, էդպես չէ։ Համոզված եմ, որ իրենք իրենց մեջ օրինակ են բերում հայերիս, նշելով մեր համախմբվածությունը և կազմակերպվածությունը։ Համոզված եմ, որ մեր ժողովուրդը շատ լավն է։ Լավ կլինի, որ մարդը սկզբից ինքն իրենից պահանջի, հետո նոր՝ հարևանից, մրցակցից։
-Պարոն Ղազարյան, վերադառնանք Մաքսային միության խնդրին։ Գործարարների զգալի մասը ողջունում է Մաքսային միությանն անդամակցությունը։ Այդ գործարքի դեմ ավելի շատ խոսում են քաղաքական ուժերը, ըստ Ձեզ, ինչո՞վ է դա պայմանավորված։ Ի դեպ, այդ նույն քաղաքական ուժերի պնդմամբ, ՄՄ-ն տնտեսական առումով խնդիրներ է ստեղծելու, և այս տրամադրվածությունը տարածվել է անգամ տաքսու վարորդների շրջանակներում։ Որքա՞ն է արդարացված նման կանխատեսումը։
-Քաղաքական ուժերը պարտավոր են ազատ արտահայտել իրենց կարծիքները: Հնարավոր է նաև, որ ոմանք պատվեր են կատարում. ի՞նչ իմանաս։ Սակայն տնտեսության մասին խոսելիս պետք է իրատեսական լինել։ Խորհրդային ժամանակներում Հայաստանում զարգացած էին քիմիական, գունավոր մետալուրգիական և արդյունաբերական շատ ճյուղեր, այդ թվում՝ գյուղատնտեսությունն ու վերամշակող ոլորտը։ Անկախությունից հետո արդյունաբերական գերհզոր ճյուղերը այլևս չգործեցին։ Եվ այսօր շատ ավելի ակտիվ է գյուղատնտեսությունն իր վերամշակող ճյուղերով։ ՀՀ նախագահի հայտնի հայտարարությունից հետո գյուղմթերք վերամշակող կազմակերպությունները, գնելով խաղող, նպաստեցին, որ մոտ 10 մլրդ դրամ ներդրվի խաղողի արտադրության մեջ։ Եթե սեպտեմբերի 3-ին այդ հայտարարությունը չարվեր, ապա վստահաբար կարող եմ ասել, որ ոչ մի կիլոգրամ խաղող չէր մթերվի, և ոլորտում եղած այսօրվա աշխուժությունը կվերածվեր քաոսի. գյուղացիները ճանապարհները կփակեին, բողոքի ցույցեր կանեին։
-Այսինքն, ուզում եք ասել, որ հայկական խմիչքները Եվրոպայում պահանջ չէին ունենա, և դրա պատճառով վերամշակող ձեռնարկությունները խաղող չէի՞ն մթերի։
-Քիչ առաջ ասացի, որ ռազմավարական առումով մենք պետք է աչքի առաջ ունենանք Իսրայելի Հանրապետության անցած ուղին։ Դրա հետ մեկտեղ չպետք է մոռանալ, որ մեր աչքի առջև կա Վրաստանի վերջին տասը տարվա ճանապարհը։ Վրաստանը մեր հարևանն է, որի հետ կապված ենք ճակատագրով ու պարտավոր ենք մեկս մյուսին հարգել։ Աստված իրենց հետ, նրանց կողմնորոշումը Եվրոպան է, բայց արդյունքում ՌԴ-ի շուկայում արգելվեց վրացական գինիների և այլ արտադրատեսակների վաճառքը։ Վրաստանը սկսեց սուբսիդավորել խաղող մթերողներին, որ բունտ չլինի, քանի որ խաղողի իրացման լուրջ խնդիր կար: Դա այն դեպքում, երբ վրացական գինիները քչից-շատից ավելի ճանաչված են ՈՒկրաինայում, Լեհաստանում։ Արդյո՞ք Հայաստանը խաղողագործությունը սուբսիդավորելու հնարավորություն ունի, և արդյո՞ք մեր գինիները ճանաչված են Եվրոպայում։ Իհարկե ոչ։ Լավագույն դեպքում Հայաստանը կկարողանա եվրոպական շուկայում իրացնել արտադրված կոնյակի ընդամենը 10 %-ը։ Ես չեմ ասում, որ մենք պետք է ընդհանրապես հրաժարվենք այլ շուկաներից և քաղաքակրթությունից։ Հակառակը, պետք է շատ լավ հարաբերություններ պահպանենք մեր հարևանների, Արևմուտքի, ԱՄՆ-ի, եթե հնարավոր է անգամ Չինաստանի, աֆրիկյան երկրների հետ։ Բայց հիմա մենք մեր տանն ենք, մենք 200 տարի է` այդ տանն ենք ապրում։
-Տունը լավ բան է, բայց շատերը համոզված են, որ այդ տան պատճառով մենք կկորցնենք մեր անկախությունը։
-Վստահ եմ, որ եթե հետագայում մեզ հաջողվի մտնել Եվրամիություն, ապա այդտեղ ևս փոխզիջումներ են լինելու։ Ես դրա մասնագետը չեմ, սակայն մի բան վստահաբար գիտեմ՝ ֆրանսիացին կամ գերմանացին պակաս հայրենասեր չեն, եթե չասենք, անգամ շովինիստ են, բայց հանրաքվեով ստեղծեցին Եվրամիություն և հրաժարվեցին իրենց ազգային արժույթից։
-Սա է խնդիրը, որ շատերը դժգոհում են, թե հարցը հանրաքվեի չդրվեց, այլ ՀՀ նախագահը միանձնյա որոշում կայացրեց։
-Դեռ ժամանակ կա, գուցե դա էլ արվի։ Համենայն դեպս, ՀՀ նախագահն այդ հարցին արդեն պատասխանել է, նշելով որ 50 խոշոր հարկատու աշխատում է կամ ռուսական կապիտալով, կամ էլ իրենց իրացման շուկան Ռուսաստանն է: Իսկ մեր բյուջեն ինչո՞վ է համալրվում. այդ շուկայում ապրանքների իրացումից առաջացած գումարներով: Դրանից զատ, վստահ եմ, որ եթե հանրաքվե լինի, ապա մեր ժողովրդի 70-80 %-ը քվեարկելու է Մաքսային միության օգտին, և դա բնական է։
-Բայց միևնույն ժամանակ չե՞ք կարծում, որ այդ դեպքում Ռուսաստանը Ղարաբաղի անկախությունը պետք է ճանաչի։ Նաև չմոռանանք, որ շատ ձեռնարկություններ հանձնվեցին Ռուսաստանին, և տասը տարուց ավելի է` դրանք չեն գործում։
-Մեր զրույցի սկզբում ասացի, որ ցեղասպանությունը եղավ նաև ցարական Ռուսաստանին աջակցելու պատճառով։ Այսօր մենք նորից Ռուսաստանի շահերն ենք սպասարկում մեր տարածքով, հետևաբար ամեն ինչ պետք է փոխադարձության վրա հիմնված լինի։ ՌԴ-ի շահերից է բխում Հայաստանի ուժեղ լինելն այս տարածաշրջանում։ Ինչ խոսք, Ղարաբաղի խնդիրն ամենագլխավորն է և անկախությանը հավասար գործոն է։ Այս հարցում շատ կարևոր է ՌԴ-ի մոտեցումը։ Ճիշտ կլինի, որ մենք Մաքսային միություն մտնենք Ղարաբաղով հանդերձ։ Ռուսաստանն արդեն ճանաչել է մի քանի երկրների անկախությունը, այժմ կարող է ճանաչել նաև Ղարաբաղինը։
-Դուք հնարավոր եք համարում Եվրամիության հետ խոր համագործակցությունը, սակայն այս պահին Եվրամիությունն անհավանական է այն համարում։ Ինչպե՞ս պետք է խորանան այդ հարաբերությունները։
-Գիտե՞ք, եթե հնարավոր լինի իրականացնել «և-և» կոչված քաղաքականությունը, շատ լավ կլինի։ Ճիշտն ասած, հույս ունեմ, որ Եվրոպան այն չի մերժի։ Նրանք այս պահին ճնշում են գործադրում՝ մերժելով այդ քաղաքականությունը, բայց, կարծում եմ, որ որոշ ժամանակ անց Հայաստանի այդ մոտեցումը կհարգվի և կընդունվի։

Զրուցեց
Ժասմեն ՎԻԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• ՃՇՀԱՀ-ն և Ստավրոպոլի «Հյուսիս-Կովկասյան դաշնային» համալսարանը հեռահար եղանակով ստորագրեցին «Մեծ Կովկաս կոնսորցիում ստեղծելու մասին» համաձայնագիրը
• «Հան­ցա­վոր ան­գոր­ծու­թ­յուն են դրսևո­րում ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը»
• «Ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի քա­ղա­քա­կան լու­ծու­մը պետք է գտն­վեր այս պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ»
• ՃՇՀԱՀ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում բացվեց ինտերակտիվ ուսուցման ռուսաց լեզվի առաջին կենտրոնը
• «Դուռ-լու­սա­մուտդ պինդ փա­կիր, ու­րի­շին գող մի հա­նիր»
• Կռա­պաշ­տու­թ­յու­նը քան­դեց Հա­յաս­տա­նը
• «Նո­յեմ­բե­րի 4-ի դրու­թ­յամբ Շու­շիում մեր դիր­քե­րը բո­լոր ա­ռում­նե­րով նպաս­տա­վոր են ե­ղել»
• «Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»
• ՃՇՀԱՀ-ն 6 մլն դրամ է փոխանցել «Զինծառայողների ապահովագրության» հիմնադրամին և «Հայրենիքի պաշտպանի վերականգնողական կենտրոն»-ին
• ՃՇՀԱՀ հոգաբարձունների խորհրդի նիստում մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Ղարաբաղի պատերազմում իրենց կյանքը հանուն հայրենիքի զոհաբերած նահատակների հիշատակը
• «Պատերազմ և խաղաղության» նոր տարբերակը․ «վաճառված է» Արցախը, վտանգված է Հայաստանը
• Պա­տե­րազ­մի պայ­ման­նե­րում փաս­տա­թուղթն ին­չու՞ բո­վան­դա­կա­յին փո­փո­խու­թ­յուն չի կրել
• Արդեն ե­րեկ պետք է մե­կու­սաց­վեին և պար­տա­դիր թես­տա­վոր­վեին
• Գեր­շա­հույթ` պա­տե­րազ­մի հաշ­վին
• «Լար­վա­ծու­թ­յան մե­ծաց­մա­նը զու­գա­հեռ ես-ը ա­վե­լի է ձուլ­վում մենք-ին»
• «Հա­յե­րը ոչ միայն լավ գոր­ծա­րար­ներ են, այլև լավ մար­տիկ­ներ»
• ՃՇՀԱՀ-ը 15 մլն 500 հազար դրամ է փոխանցել «Հայաստան համահայկական հիմնադրամին»
• «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»
• ՊԵԿ-ը միանձ­ն­յա՞ է ո­րո­շել
• Վլադ Ասատրյանը միաձայն վերընտրվեց ՃՇՀԱՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

Մեկնաբանություններ