«Առանց որևէ միության մենք ավելի լավ կարող էինք զարգանալ»

Մաքսային միություն Հայաստանի մտնելու հարցն այս օրերին ամենաշատ քննարկվողներից է: Խնդրի շուրջ «Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ պատգամավոր, ՀՀ նախկին վարչապետ ՀՐԱՆՏ ԲԱԳՐԱՏՅԱՆԸ:

-Պարոն Բագրատյան, ելնելով Սերժ Սարգսյանի` սեպտեմբերի 3-ին Մոսկվայում արած հայտարարությունից, կարող ենք ասել, որ որոշված է Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամագրվելու հարցը: Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Մաքսային միությունը: Մենք նո՞ր կառույց ենք մտնում:
-Այո, դա նոր կառույց է, բայց ոչ թե մեզ համար, այլ երրորդ երկրների: Այսինքն` այն երկրները, որոնք Մաքսային միության անդամ չեն, հետայսու ավելի բարձր մաքսատուրքերով պետք է մեզ հետ առևտուր անեն:
-Մաքսային միության մեջ մտնող ամենախոշոր երկիրը` Ռուսաստանը, տնտեսական խնդիրներ ունի. ՌԴ տնտեսական աճը զրոյական մակարդակին մոտ է: Ի՞նչ ունի անելու Հայաստանը տնտեսական աճ չունեցող երկրի կողքին: Դա վտանգավոր չէ՞ մեր տնտեսության համար:
-Դա արդեն ինձ չպիտի հարցնեք: Դա պիտի հարցնեք նրան, ով տանում է Հայաստանը այնտեղ, հանրապետության ղեկավարությանը: Ինչ վերաբերում է ՌԴ տնտեսական աճին, Ռուսաստանը վերջին տարիներին այնպես չէ, որ շատ վատ է աճել: Նախ` Ռուսաստանն անկում չապրեց այնքան, որքան Հայաստանը: 2009-ին Հայաստանի տնտեսությունը 14,5 տոկոս անկում ապրեց, Ռուսաստանինը` ընդամենը 7 տոկոս: Իսկ նախորդ տարիների ՌԴ տնտեսական աճը, համենայն դեպս, վատ չէր: Նկատի ունեցեք, որ Ռուսաստանը թվերը չի թխում, ինչպես Հայաստանը: Հայաստանում տնտեսական աճ չկա, և տնտեսությունը դեգրադացվում է: Մեզ մոտ նույնիսկ արդեն թվեր նկարելը, հատկապես գյուղատնտեսության ոլորտում, հասել է մոլագարության աստիճանի, և այստեղ արդեն հոգեբանի միջամտության կարիք կա: Ինչ վերաբերում է այս տարվա աճի բացակայությանը, այն պայմանավորված է նրանով, որ նավթի գներն այս տարի կայուն են մնացել, և լրացուցիչ եկամուտ չկար: Պետք է նկատել, որ նավթից եկած փողը Ռուսաստանը չի կարողանում օգտագործել և ստեղծել մրցունակ վերամշակող արդյունաբերություն: Այս պրոբլեմը ՌԴ-ում կա:
-Այսինքն` Հայաստանը մտնում է մի տնտեսական գոտի, որտեղ խնդիրներ կան, և որոնք կարող են պրոբլեմներ առաջացնել իր ներսում: Որքան գիտեմ` Բելառուսի տնտեսությունը վնասներ է կրել Մաքսային միության մեջ:
- Համաձայն եմ, Բելառուսի վիճակը Մաքսային միություն մտնելուց հետո կտրուկ վատացավ, որովհետև Բելառուսը էներգակիր ներմուծող էր, իսկ Ռուսաստանը և Ղազախստանը՝ արտահանող: Վերջերս Բելառուսի համար որոշակի բացառություններ արվեցին, կարծում եմ, որ Հայաստանն էլ պետք է դիմի նման բացառությունների համար:
-Օրենսդրական փոփոխություններ անհրաժե՞շտ են ՄՄ մտնելու համար: Եթե այո, ապա դրանք բացասական ազդեցություն չե՞ն ունենա մեր` այլ երկրների հետ տնտեսական հարաբերություններում:
-Անշուշտ, օրենսդրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն կա, բայց դրանք կազդեն մյուս երկրների հետ հարաբերությունների վրա, թե ոչ, դեռևս հայտնի չէ: Հայաստանը կարող է բանակցել, ստանալ որոշակի բացառություններ, բայց եթե այսօր առաջնորդվում ենք նրանով, թե ինչ մաքսատուրքեր կան այդ երեք երկրների մեջ` Ռուսաստան, Ղազախստան, Բելառուս, դա ավտոմատ պետք է կիրառվի Հայաստանում, և շատ երկրներ կտուժեն: Օրինակ, կտուժի Իրանը:
-Հայ գործարարների մեծ մասը կողմ է Մաքսային միությանը: Ասվում է, որ իրենց արտադրանքը եվրոպական չափանիշներին համապատասխանեցնելու համար տասնյակ տարիներ են հարկավոր: ԵՄ-ի հետ խոր և համապարփակ ազատ առևտրի գոտի մտնելու դեպքում հայ գործարարները կտուժե՞ն:
-Ոչ, եվրոպական առևտրի գոտի մտնելու պարագայում պայմանները կլավանան: Դա չէ խնդիրը: Գործարարները չեն կորցնի որևէ բան: ԵՄ մտնելու դեպքում այնպես չէ, որ ինչ-որ մի բան կար, հետո արդեն չի լինի: Հակառակը` ազատ է, կարո՞ղ ես, գնա վաճառիր: Խոր և համապարփակ ազատ առևտրի գոտի մտնելով մեզ համար ընդհանրապես արգելքները կվերանան: Ոչ մեկին չեն ասում` մինչև հիմա դու վաճառում էիր, հիմա այդ իրավունքը քեզնից վերցնում ենք: Խնդիրը դա չէ: Եվրոպայի արտադրանքը այստեղ կգա, և հայ գործարարները վախենում են կորցնել շուկան Հայաստանի ներսում: Դա է հարցը: Եթե նրանք ազնիվ են, այդպես պիտի պատասխանեն: Նույնը եղավ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը միանալով: Մենք այսօր ունենք թուրքական պարենամթերք, որն ավելի էժան է և հաճախ շատ ավելի որակով: Բայց եթե դուք ուզում եք Եվրոպա գնալ, ինչպե՞ս կարող եք գնալ` թույլ չտալով, որ Եվրոպան գա ձեզ մոտ: Դուք Եվրոպա գնալու եք ոտքով` ֆիզիկապես, Եվրոպան գալու է արտադրանքով: Սա է ԵՄ բանաձևի հետևանքը: Ի դեպ, թող ոչ ոք չկարծի, թե ավելի հեշտ է լինել ռուսական շուկայում: Այդ շուկան իր մակարդակով, իր պահանջներով նույնպես շատ բարձր է: Օրինակ, բոլոր կոնյակագործներին ուզում եմ զգուշացնել. նույնիսկ ՄՄ մտնելով, կոնյակը, մեկ է, ստուգվելու է: Խորհուրդ չեմ տա ռեկտիֆիկատ սպիրտը լցնել, գունավորել և տանել Ռուսաստան վաճառելու:
-Իսկ առհասարակ մենք ի՞նչ ունենք արտահանելու, կարծես շատ բան չունենք:
-Դե, մի քանի բան ունենք` կոնյակն է, գինին, հանքահումքային մետաղները, մի ժամանակ ադամանդ կար, հիմա չկա, ծրագրեր են, շատ բան չէ: Բայց մենք զրո չենք: Թող գովազդ չընկալվի, բայց, օրինակ, Մոսկվայում այսօր «Նոյան» հյութը մեծ պահանջարկ ունի, և ես խորհուրդ կտայի, որ նրանք շատ չթանկացնեն իրենց արտադրանքը, մտածեն ինքնարժեքը իջեցնելու մասին, որովհետև կարող են մրցակցությունից դուրս մնալ: Պահանջված է նաև «Գրանդ Քենդիի» արտադրանքը: Պահանջված արտադրանք է դառնում հայկական պանիրը, ոչ աղի, «Լոռի» պանիրը: Միայն թե պետք չէ աղաջուր մտցնել-հանել և աղի հաշվին քաշ ստանալ:
-Ի վերջո, ո՞րն է Հայաստանի համար ավելի շահեկան` ԵՄ-ի հետ ասոցացո՞ւմը, թե՞ Մաքսային միությունը:
-Եվրամիության հետ կապը մեզ համար ավելի մեծ է: ԵՄ մաքսատուրքերի մակարդակը նույնն է, ինչ Հայաստանում: Այսինքն, մտնելով ԵՄ առևտրի գոտի, մենք երրորդ երկրների հետ առևտրին գրեթե չէինք վնասելու: Մեզ համար տնտեսական իմաստով երրորդ երկիր կդառնային Իրանը կամ Ռուսաստանը, բայց ՄՄ-ում մաքսատուրքերն ավելի բարձր են, քան ԵՄ-ում: Մտնելով ՄՄ` մենք ԵՄ երկրների նկատմամբ, որտեղ մաքսատուրքերը ցածր են, կիրառելու ենք բարձրացված մաքսատուրքեր, և այդ առևտուրը տուժելու է: Հայաստանը խոր և համապարփակ ազատ առևտրի գոտի մտնելով ավելի քիչ վնաս է տալու Ռուսաստանին, քան ՄՄ մտնելով` Եվրոպային: Բայց կրկնում եմ` Բելառուսը բազմաթիվ արտոնություններ է ստացել, և շատ հնարավոր է, որ Հայաստանին նույնպես ընդառաջեն: Ինձ զարմացնում է ուրիշ հարց. այսքանից հետո, եթե որոշել են Մաքսային միություն գնալ, մի քիչ կարդան, էլի, մի քիչ կազմակերպեն, ուսումնասիրեն, իմանան՝ ինչ հարց են ուզում լուծել: Որոշումը կայացնում են, հետո են հանձնաժողով ստեղծում: Ինչո՞ւ մինչև հիմա այդ հարցը ուսումնասիրող ոչ մի հանձնաժողով չկար, ի՞նչ էր անում վարչապետը, ի՞նչ էր անում նախագահը:
-Պարոն Բագրատյան, «Մաքսային միությո՞ւն, թե՞ Եվրոպական միություն» ընտրությունը Հայաստանի համար կենսակա՞ն խնդիր է: Հայաստանը չի՞ կարող զարգանալ անկախ այդ միություններից: Նկատի ունենալով, որ Դուք նախագահի թեկնածու էիք, ինչպե՞ս կվարվեիք, եթե ստիպված լինեիք որոշում կայացնել:
-Ես կդիմեի ժողովրդին, բայց որպես տնտեսագետ իրականում չէի ձգտի ո՛չ այնտեղ, ո՛չ այնտեղ: Մենք ունենք 2009 թվի եվրոյի տխուր փորձը: Երբեք նույն վալյուտան չի կարող միաժամանակ կիրառվել և՛ այն երկրների համար, որոնք արտահանում են, և՛ այն երկրների համար, որոնք ներմուծում են: Կարծում եմ` առանց որևէ միության մենք ավելի լավ կարող էինք զարգանալ: Միայն պետք է լիներ դեմոկրատիա:
-Իսկ միայնակ դժվար չի՞ լինի առաջ գնալը:
-Ոչ, Շվեյցարիան չի՞ զարգանում:

Զրույցը՝
Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հե՜յ, հեղափոխություն, ո՞ւր մնացիր
• Հանրահավա՞ք եք ուզում, ինքնե՛րդ էլ արեք
• Եռյակում միմյանց հետ հայտարարություններո՞վ են խոսում
• Գյումրու ռուսական ռազմակայանը նախընտրելի ԶԼՄ-ներ ունի՞
• Սխալ տնտեսական քաղաքականությունը հարվածում է սպառողի գրպանին
• «Ժառանգության» հետ մի բան այն չէ
• Օրենքները լավն են, երբ գործում են
• «Ժառանգությունն» ինքն է իրեն դուրս դրել ընդդիմադիր դաշտից
• Ո՞վ պետք է փոխհատուցի գյուղացու կրած վնասի համար
• Դեղերի գները, այնուամենայնիվ, կբարձրանան
• Լիդինգթոն. «Հայ-թուրքական արձանագրությունները պետք է կատարվեն առանց հետաձգման»
• Ծառուկյանն ավելի քան կոմպրոմիսային է
• ԲՀԿ-ի «վազքը» ավելի կարճ կլինի, քան ենթադրվում էր
• Նոր ընդդիմություն կձևավորվի՝ ընդդեմ իշխանության և ոչիշխանականների
• Իշխանափոխությունից հետո «լավ» ընկերները կմնա՞ն համակարգում
• Հոկտեմբերի 27-ի բեռն ու Հայաստանի ապագան
• Գագիկ Ծառուկյանը ներողություն կխնդրի՞
• Ի՞նչ կա Ծառուկյանի մտքին
• Երբ որդեկորույս մայրերին քաշքում են ինչպես խուլիգանների
• Երբ հասցեատերն ավելի կարևոր է, քան հարցն ինքնին

Մեկնաբանություններ