«Մատներիցդ բառ է կաթում, ես բառի գիժ»
Ա. ԱԼՈՅԱՆ
Բանաստեղծ, արձակագիր, երաժիշտ, լրագրող ԱՐԱ ԱԼՈՅԱՆԸ հեղինակ է «Լույս դառնալուց առաջ» բանաստեղծական գրքի: Արժանացել է գրական, երաժշտական մի շարք մրցանակների: Պարբերաբար ներկայանում է գրական մամուլում:
-Արա´, Նոր տարին հին տարվա շարունակությունը չէ՞:
-Եռաչափության, ժամանակակից լեզվով ասած՝ Երեք D ընկալմամբ, նորը հնի, հինը՝ նորի, իսկ այդ երկուսը շարունակության մեջ են: Առհասարակ, մեծ հարց է, մե՞նք ենք շարունակում, թե՞ կրավորական է` մենք ենք շարունակվողը… Շարունակություն փնտրելիս կորստի փորձառություն, երազողի անհամեստություն, հուսախաբի տկարություն ու սխալվողի հավանականություն ունենք միաժամանակ: Սա՝ այլաբանորեն: Մասնավոր առումով՝ Նոր տարին դեռ տաք է խնդության ու ապերջանիկության արցունքի հանգույն:
-Ամանորի գեշերվա Ձեր երազանքի մասին որևէ մեկը գիտի՞:
-Որևէ մեկը, որ Միակն է՝ իբրև մարդաստեղծ, գիտե: Ընդհանրապես, ես աստվածերկյուղ մարդատեսակ եմ, ու իմ երազների մասին, այսպես թե այնպես, գիտեն շատերը իմ գրալի ներկայության շնորհիվ:
-Որտե՞ղ եք պահում երազները:
-Արդեն ասացի՝ բանաստեղծություններումս, բայց ոչ սոսկ բառերում կամ տաղաչափության ու խոսքամեղեդականության տիրույթ-մաշկերում:
-Վերջին անգամ ե՞րբ եք բարձի տակ նայել` Ձմեռ պապիկի անակնկալին սպասելով:
-Անահիտի ծնվելուն չորս տարի սպասելիս:
-Իսկ պատահե՞լ է, որ նա` Ձմեռ պապը, մոռացել է Ձեզ նվեր բերել:
-Հա, չորս տարի մոռացել է…
-Ձեր աղջնակին ի՞նչ եք նվիրելու այս տարի:
-Նոր տարում հին տարվա պես՝ Ձմեռ պապիկի գոյության ու մշտական այցելության նկատմամբ հավատը: Նյութական չափումներում, օրիգինալ չեմ եղել: Դասական հայրություն եմ արել ու մանկական նվերներ արել:
-Գիտե՞ք, որ երեխաները երբեմն չեն հավատում Ձմեռ պապիկի գոյությանը, բայց ձևացնում են, թե հավատում են, որ ծնողներին չտխրեցնեն:
-Այո, մանուկները հայրություն-մայրություն են անում: Իրականում մենք ավելի ենք փոքրանում՝ իրենց ներկայությամբ: Իրենց ձևացնելը կենսական է, ապրեցնող, մերը՝ Մեծ փոքրերինս, անբովանդակ:
-Սիրուղին Ձեր հնարած արահե՞տն է:
-Բառաշինության հակումներ ունեմ: Ամենակարևոր բաները երբեմն բառեր են դառնում, բայց ոչ՝ հակառակը, այսինքն՝ բառն ամեն ինչ չէ:
-«Ես գիտեմ, որ դու ինձ սիրում ես,
Կարևոր չէ՝ հեռվի՜ց, թե կողքիս»: Կարևոր չէ՞:
-Այո, բառացիորեն կարևոր չէ: Սիրով բաղադրվող բացակա ներկայությունն է կարևոր:
-Երբ սիրում ես, սիրելը քիչ է՞:
-Քիչը՝ չափման միավոր է: Իսկ սերը` չափանիշ:
-Սիրո՞ւմ եք գիշերը («Գիշերները ցած եմ կաթում անկողնու մեջ` որպես արցունք…»):
-Գիշերային եմ քանի տարի: Անընդհատ քայլում ենք գիշերների միջով, զարմանալիորեն դեպի նույն գիշերը, որովհետև.
Գիշեր ամենից հարմար հագուստն է
Սիրահարների մերկ մարմիններին,
Դրախտում, գուցե, գիշեր է եղել,
Գուցե, լոկ գիշեր…
Եվ քայլում ենք, որովհետև որոնելու հետ մեկտեղ թաքնվելու հանգրվաններ ենք փնտրում, քանզի այդպես էլ մինչև վերջ չենք ազատվել ցերեկների վախերից, տագնապներից:
-Ինչո՞ւ են բանաստեղծները հաճախ գրում Աստծո մասին: Որովհետև Սուրբ գրքի տողերը մի բառ այս կողմ, այն կողմ` դառնում են բանաստեղծությո՞ւն:
-Եկեք՝ իմ մասով վկայեմ. այն բանաստեղծություններում, որտեղ առերևույթ կամ անվանպես հիշատակվում է Բարձյալը, ես միայն դրանց համահեղինակն եմ՝ Աստծուց հետո, ես արտագրողն եմ: Մյուս դեպքերում, պակաս կամ ավելի տարբերությամբ նորեն տիրոջ ձեռագիրն է՝ իմ ՙտառասխալներով՚… Մենք խոսում ենք ճշմարիտ գրողների մասին, ոչ թե, ինչպես կասեր իմ սիրելի ընկերը՝ Ավագ Եփրեմյանը, ինչ-որ կասկածելի ժամանակակիցներ: Բայց ես ինքս իմ իսկ կասկածից վեր չեմ:
-Անունը ճակատագի՞ր է:
-Այո: Ավելի շուտ Ձեր նշածն է, քան Ճակատագիրն է անուն, անվանյալ, որովհետև այն ստույգ, եզակի չէ՝ որ կողմից էլ կուզեք, նայեք:
-Կոնսերվատորիան եք ավարտել, որպես դուդուկահար մրցանակների եք արժանացել, իսկ փորձե՞լ եք երգերի վերածել Ձեր բառերը:
-Այո: Իմ հեղինակած երգերը, ի դեպ, երգչախմբային կամ անհատական կատարումների մակարդակով էլ են հնչել: Չար ու բարի լեզուներն ասում են, որ իմ բանաստեղծություններում երաժշտականություն կա:
-«Սիրում են, որ արդարացնեն խենթությունը»: Խե՞նթ եք:
-Համարյա մահապարտի տեքստ եք ակնկալում ինձնից: Ես ի՞նչ ասեմ, որ խենթերն ինձ հասկանան, կամ խենթերին խենթ համարողները:
-Ձեր ստացած մրցանակներից ո՞րն եք առանձնացնում:
-1993-ի «Շնորհալիներ» համահայկական մրցույթ-փառատոնին 12-18 տարեկան դուդուկահարների մրցույթում գլխավոր մրցանակ ստանալը՝ որպես դուդուկահար, ի դեպ, 12 տարեկանս չբոլորած: Իսկ գրական մասով՝ Ռուբեն Սևակի անվան գրական ամենամյա մրցանակակիր դառնալը, ՙԿանչ՚ շաբաթաթերթի նախաձեռնությամբ, Ալեքսանդր Թոփչյանի նախագահությամբ, երջանկահիշտակ Ներսես Արքեպիսկոպոս Պոզապալյանի բարձր հովանավորությամբ ու իր ձեռամբ պարգևաշնորհումով…1997-ին…
-Իսկ կոչումներից ո՞րը կառանձնացնեիք... երաժիշտ, մանկավարժ, լրագրող, բանաստեղծ, արձակագիր:
-Արտագրող… Այս խոստովանությամբ, միգուցե, ձեր նախորդ՝ խենթ լինել-չլինելու առնչությամբ հարցին պատասխանեմ հետահայաց: Տեսեք, դասական ընկալումներում արտագրող աշակերտը ճարպիկի համարում ունի, բայց ոչ օրինակելի, չէ՞: Բայց երանի ես Աստծո ուղերձի հմուտ արտագրողներից լինեի, որն է՝ Մարդ ու Բանաստեղծ:
-«Եվ չեմ կարողանում նույնիսկ խաչակնքել՝
Արդեն քանի տարի…»:
Նոր տարին առիթ է ազատվելու հին մեղքերի՞ց նաև:
-Ազատվես էլ, չես կարողանա թեթևությամբ խաչակնքել: Խաչն ինքը ծանրության, մեղքի հիշողություն ունի, Հիսուսի Խաչաժամանակյա դրվագ-ապրումն ավելի թեթև եղավ, քան մեր խաչանդին կյանքը:
-Ձեր տարվա վերջին բանաստեղծությունն ինչի՞ մասին է:
-Վերջին բանաստեղծությունը միշտ չի գրվում, արտագրվում: Բրոդսկին ասում էր, իսկ ճշմարիտը բանաստեղծությունն է, գրողը տանի: Իսկ քանի դեռ չեմ կարողանում խաչակնքել, ուրեմն դեռ վերջին բանաստեղծությունը չի գրվել:
-Ե՞րբ կլինի ձեր նոր գիրքը:
-Այս տարի, հուսամ ավելի շուտ, քան կդառնամ Հիսուսի երկրային կյանքի տարեկիցը: Գոնե հասակով համեմատվելուց առաջ մի հաշվետվություն ունենամ: Ընդհանրապես, մեր բոլոր ձախողումների, կցկտուրության, անկայունության պատճառը հաշվետու չլինելն է, որը չէ անպայման արդարացում կամ անսխալականություն: Պետք է հաշվետու լինել առհասարակ: Եթե գիրքս էլ հաշվետվություն չի լինելու, ապա զուր է ամեն ինչ: Ասված խոսքի համար պետք է պատասխանատու լինել: Ասված խոսքի, գրքի համար պետք է հաշվետու լինել՝ համրերի, լռողների, Աստծո փոխարեն նաև… ու նրանց առջև…
-Ի՞նչ կմաղթեիք աշխարհին:
-Աշխարհին… կյանք եմ մաղթում ու անաշխարհիկություն: Ամեն ինչ անկյանք է դարձել ու աշխարհիկ:
-Իսկ ինքներդ Ձե՞զ:
-1995-ին եմ գրել.
Ես աշխարհ եկա, որ իմ երգերի սերմերը շռայլ
Ցանեմ իմ մտքի չհերկված հողում,
Ու հետո, եթե Աստված կամենա,
Ո՛չ բախտս բերի,
Ես իմ ձեռքերի մատ-մանգաղներով բերքս շռայլեմ ճերմակ թղթերին….
Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ