«Խորություններից քեզ կանչեցի, Տէ՛ր, Տէ՛ր, լսիր իմ ձայնը»

Լյուբիմովը հանճարեղ դաշնակահար է, և նրա համերգը հավերժ կմնա մեր հիշողության մեջ։
«Կեսկիսուոմալայնեն»,
7. 05. 1975 թ., Ֆինլանդիա

2013 թ. համերգային կյանքը բավական բուռն էր։ Տարեվերջին լրատվամիջոցներում հանդիպող ամփոփիչ հրապարակումներում նշվել էին առավել նշանակալի իրադարձությունները։ Դրանցից էին փառատոները, Կոմիտասի անվան քառյակի, Վլադիմիր Սպիվակովի, Մաքսիմ Վենգերովի, Պինհաս Ցուկերմանի, Ստիվեն Իսերլիսի և այլոց երևանյան համերգները։ Սակայն մեծ դաշնակահար ԱԼԵՔՍԵՅ ԼՅՈՒԲԻՄՈՎԻ անունը հազիվ նշմարվեց։
Դեռ 1975 թ. երաժշտագետ Ռայներ Պալասն ասես մարգարեացել էր` գրելով. «Դժվար թե Լյուբիմովը երբևէ դառնա լայն զանգվածների սիրելին, քանզի նա չի ձգտում հանրամատչելիության։ Թերևս կարելի է ասել, որ նա նվագում է որպես մի ճգնավոր, նվագը երբեք չի դարձնում ինքնանպատակ, չի ջանում տպավորություն ստեղծել ի վնաս ստեղծագործությունների ներքին տրամաբանության» (Թիմո Մակկինեն, Աամուլեխտի, 30.07. 75 թ. Ֆինլանդիա)։
Սա բնավ չի նշանակում, որ մաեստրո Լյուբիմովի համերգներին դահլիճները լեփ-լեցուն չեն։ Պարզապես, ուր էլ լինի, նրա երկրպագուները հիմնականում ընտիր, բարձրաճաշակ ու բանիմաց արվեստագետներ են, մասնագետների սերուցքը, երիտասարդ երաժիշտները։ Համեմատ «սենսացիոն» աստղերի, «պալատական» երաժիշտների, Լյուբիմովը աշխարհիկ երաժիշտ չէ, այլ նման է երաժշտության տաճարի սպասավորի, ում հետ հաղորդակցվելիս սրբագործվում ես, ահա թե ինչու նրա համերգները նման են ուխտագնացության։ Գուստավ Մահլերի երգի հերոսի պես դաշնակահարն էլ կարող է ասել.
Ես հեռացել եմ
կյանքի ունայնությունից ու աղմուկից,
Ես ապրում եմ մեկուսի`
իմ երկնքում, իմ սիրո մեջ, իմ երգում։

Եվ, ի տարբերություն մյուս հերոսի, որ ասում էր. «Մի՛ նայիր երգերիս մեջ», Լյուբիմովը հրավիրում է մարդկանց մտնել իր «երկինքը, իր սիրո և երգերի արքայությունը»։
Այսպես էր իր մենահամերգին` «Գաֆեսճյան» թանգարանում, այդպես էր և «Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում` ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ։ Եվ գեղեցիկի ու ներդաշնակության ինչպիսի՜ հորիզոններ բացվեցին...
Դաշնակահարի մենահամերգը սկսվեց Վալենտին Սիլվեստրովի 2-րդ Սոնատով (1975 թ.)։ Այն ձոնված է Լյուբիմովին։ Ինչ-որ տեղ Սոնատը կարող է հիշեցնել Էժեն Իզայիի ջութակի 6 սոնատները, որոնցից յուրաքանչյուրը նվիրված է մի մեծ ջութակահարի, ընդ որում` դրանք ուրվագծում են նրանց հնչյունակերտ կերպարը։ Սիլվեստրովի Սոնատն էլ, ասես, արտացոլում է Լյուբիմովի ներաշխարհը, տեսիլքները։ Այդքան հոգեհարազատորեն դրանք կարող էր պատկերել մի կոմպոզիտոր, ով Լյուբիմովի հետ փայփայել է նույն վսեմ իդեալները։ Քանի որ համերգի ծրագիրը բավական բարդ էր, և որոշ գործեր լսում էինք առաջին անգամ, դրանք լուսաբանելու համար անհրաժեշտ ենք համարում որոշ շեղումներ։ Սոնատը կարծես մի ուղերձ է Կաստալիա աշխարհից, որը նկարագրված է Հերման Հեսսեի «ՈՒլունքախաղ» վեպում։ Այն մի վայր է, ուր ապրում և արարում են իմաստուններ, ովքեր մարդկության և իրենց կատարելագործման համար մշակում են գաղափարներ։ Նրանք ղեկավարվում են մաթեմատիկայի, աստղագիտության, երաժշտության օրենքներով, որոնց համոզմամբ` «երաժշտությունը հիմնվում է երկնքի և երկրի ներդաշնակության, լուսավորի և խավարի համաչափության վրա»։ Այս օրենքների վրա հիմնված ուլունքախաղով էլ նրանք կարգավորում էին իրենց հոգևոր կյանքը։ ՈՒլունքախաղը մի սրբազնագործություն է, նվագերգություն, ինչը խստակյաց, աղոթքային կյանքով ապրող կաստալիացիներին մոտեցնում է Աստծուն։
Ի սկզբանե ուլունքախաղը կատարվում էր լարերի վրա շարած ապակե ուլունքներով, որոնք համապատասխանում էին ձայնանիշերին։ Եվ խաղացողը կազմում էր տարբեր համակցություններ, ինչպես մի թեզից, թեմայից բխեցնում են բազմապիսի վարիացիաներ, նորանոր գաղափարներ, հնչյունային «համաստեղություններ»։ Դառնալով Սիլվեստրովի Սոնատին, նշենք, որ այն նվագողը արտաքուստ էլ նմանվում էր ուլունքներով խաղացողի։ Լյուբիմովը նվագում էր ոչ միայն ավանդական եղանակով, այլև կիրառելով, ինչպես հեղինակն է պահանջում, հնչյունարտաբերման բազում հնարքներ։
Այսպես, դաշնակահարը հաճախ ձախ ձեռքի անմիջական հպումով է հնչեցնում լարերը` մերթ մատների բարձիկներով, մերթ եղունգներով, մերթ ափով ու հարվածելով։ Բացի այդ, կիրառում է նաև ոտնակի ելևէջներ և այլ արտահայտչամիջոցներ։ Ինչո՞վ էր դա պայմանավորված։ Կարելի է ասել, որ նոր բովանդակությունը չէր տեղավորվի հին ձևի մեջ, ինչպես նոր գինին` հին տիկերում։ Եվ կարծես տիկերը պատռվեցին, ու դաշնամուրն աղաղակեց, նորովի հնչեց։ Այսպիսով, Սիլվեստրովի Սոնատում հակադրվում են տարբեր հնչյունային ոլորտներ, «զուգահեռ աշխարհներ», որոնք խորհրդանշում են երկինքն ու երկիրը, լույսն ու խավարը, դրախտն ու դժոխքը։ Եվ այդ հակամարտության բեմը մարդկային սիրտն է։ Դիպուկ է ասել Անգելուս Սիլեզիուսը`
Ի՛նչ հրաշք է մարդու սիրտը`
Այնտեղ վաղուց են հարևան
Աստվածն ու սատանան։

Սոնատի առաջին իսկ անդնդախոր «ֆա» հնչյունին հաջորդում է բարձր ռեգիստրում ցոլացող «սոլ» հնչյունը։ Ասես մի հայացք է երկրից երկինք` «Խորություններից քեզ կանչեցի, Տէ՛ր, Տէ՛ր, լսիր իմ ձայնը»,- ասում է սաղմոսերգուն (De profundis)։ Սոնատի երաժշտությունը` «դրաման», տեղի է ունենում այս երկու բևեռների միջև։ Երկրայինը` հողեղենը, պատկերվում է (տեսիլվում) բասերի ընդերքում խմորվող տագնապալի դղրդյունով, անդրաշխարհից լսվող խուլ որոտումով։ Տեղին է հիշել Մոցարտի երաժշտության տարերային ուժի բնորոշումը, որ տվել է Գեորգի Չիչերինը, մեջբերելով Ֆյոդոր Տյուտչևի այս տողերը. «Օ, մի՛ երգիր ահավոր այս երգերը, նրանցում նախաստեղծ քաոսն է ալեկոծվում»։ Ի դեպ, Սկրյաբինի 5-րդ սոնատի սկզբում հնչող քաոսի դղրդոցը, «մութ խորխորատների» աղմուկը Լեոնիդ Գակկելը բնութագրում է Սկրյաբինի հետևյալ խոսքերով. «Ես ձեզ կյանքի եմ կոչում, թաքնված պոռթկումներ, ձեզ, որ խորտակվել եք խավարչտին խորքերում»։
Հատկանշական է, որ Սիլվեստրովի սոնատում դինամիկան ծավալվում է շշուկային չորս «պիանոյից» մինչև որոտընդոստ «ֆորտիսիմո», այսինքն` հնչուժը ընդլայնվում է դեպի ներքևի շեմը, դեպի խորհրդավորություն, լռություն, որը պարբերաբար «պայթեցվում» է դիսոնանսող, ահեղագոչ ակորդներով։ Մինչդեռ բասը շարունակում է դամի պես ձգվել որպես մի հետագիծ։ Մերթ ընդ մերթ ներխուժում են հարցական «ռեպլիկներ»։ Սա կարող է հիշեցնել Չառլզ Այվզի «Անպատասխան մնացած հարցը» ստեղծագործությունը, որտեղ նույնպես հնչում են մարդկությանը հուզող հավերժահարցերը` գոյության իմաստի, արարչագործության առեղծվածի վերաբերյալ։
Պատասխանի փոխարեն Սոնատում վեր է խոյանում խավարից ծագող արևի լույսը, ինչպես ամպրոպից հետո` ծիածանը։ Ալեքսանդր Սկրյաբինի սոնատների պես, այստեղ ևս տեղի է ունենում, այսպես կոչված, հնչյունի «դեմատերիալիզացիա», ապանյութականացում։
Հնչյունային զանգվածը գնալով թեթևանում է, ոգեղենանում (Սիլվեստրովը Սոնատի սկզբում նշել է. «Նվագել ճախրումով, լայնաշունչ»)։ Հընթացս, մռայլ, ծանր բասերին հաջորդում են վերին, լուսավոր ռեգիստրում ծավալվող, այսպես կոչված, «կամացուկ երգեր». ակամա հիշում ես «Santa simplicitas», այսինքն` «սուրբ պարզություն» արտահայտությունը։ Ծածուկ աղոթքի պես այսօրինակ մեղեդիները կյանքի են կոչվել հակադրվելու 20-րդ դարի խլացնող աղմուկին։ Նման հուշիկ մեղեդիներ հորինել են նաև Ալֆրեդ Շնիտկեն, Դյորդ Լիգետին։ Նման լուսեղեն դրվագներ շողշողում են Մոցարտի արվեստում, մասնավորապես, դաշնամուրային երկերում, որտեղ տիեզերական ողբի բռնկումներին հանկարծ հակադրվում է անպաճույճ մի վերհուշ, թոթովանքի պես մի մեղեդի, և թվում է, թե փոքրիկ Մոցարտը վերհիշում է իր մանկական նվագները։ Սիլվեստրովի Սոնատի եթերային «կամացուկ երգերի» դաշնամուրային բյուրեղյա այդ ռեգիստրը նմանվում է ապակե հարմոնիկա նվագարանին, որի համար երաժշտություն է հորինել Մոցարտը։ Նշենք նաև նմանությունը չելեստա գործիքին, որում լարերի փոխարեն հնչում են ապակյա խողովակներ (չելեստա նշանակում է հենց երկնային)։ Գուցե այդպե՞ս էին հնչում նաև Հեսսեի երևակայած Կաստալիա աշխարհի «ուլունքախաղի» ղողանջները։
Հիշյալ սոնատի գաղափարը համահունչ է Սկրյաբինի 5-րդ սոնատի կոնցեպցիային, որի մասին Գակկելը գրում է. «Մեկմասանի այս Սոնատը մարմնավորում է ոգու շարժումն անազատությունից դեպի ազատություն, նյութականից դեպի աննյութականը... դառնում է երաժշտության հրաշք» (նույն տեղում)։ Սիլվեստրովի Սոնատը Ալեքսեյ Լյուբիմովի մեկնաբանությամբ նույնպես վերածվեց երաժշտական հրաշքի. դաշնակահարը նվագեց այնպիսի վստահությամբ և իմացությամբ, ասես ինքնանկարն էր կերտում... Սիլվեստրովի միստիկ Սոնատից հետո դաշնակահարը կատարեց Իգոր Ստրավինսկու կարծրահունչ Սոնատը։ Բորիս Յարուստովսկու փոխանցմամբ, Սոնատը հորինելու շրջանում Ստրավինսկին պարբերաբար նվագում էր Բեթհովենի սոնատները` հարստացնելու համար իր երևակայությունը։ Հայտնի է, որ Սեբաստիան Բախն էլ ստեղծագործելուց առաջ նվագում էր Վիվալդիի, Մարչելլոյի և այլոց գործերը։ Մի դեպք ևս. կոմպոզիտոր Ֆերդինանդ Պաերը ցանկացել էր իմանալ Բեթհովենի կարծիքը իր «Լեոնորա» օպերայի մասին։ Բեթհովենը պատասխանել էր. «Ձեր օպերան ես այնքան հավանեցի, որ երևի նրա համար երաժշտություն գրեմ»։ Եվ նա նույն բովանդակությամբ ստեղծեց «Ֆիդելիո» օպերան։ Արտաքուստ իրար նման այս դեպքերը արդյունքով տարբեր են։
Անշուշտ, Ստրավինսկին միայն Բեթհովենով չէր խթանում իր երևակայությունը։ Նա յուրացնում էր և՛ Դոմինիկո Սկառլատտիի, և՛ Բախի, և՛ ռոմանտիկների արվեստի նվաճումները։ Եվ առհասարակ, 20-րդ դարի ոչ մի կոմպոզիտոր այդքան ոճեր չէր «համտեսել», որքան Ստրավինսկին։ Դրա վառ օրինակներից է հենց տվյալ Սոնատը, որի 1-ին մասում առկա են բարոկկո շրջանի, հատկապես, Ֆիլիպ Էմանուիլ Բախի արվեստի ոճական գծերը, 2-րդում գումարվում է վիեննական դասականների, մասնավորապես, Բեթհովենի զարդանախշերի տեխնիկան, իսկ 3-րդ մասը հիշեցնում է Սեբաստիան Բախի երկձայն ինվենցիաները։ Այսպիսով, Սոնատը մի միաձույլ է, որտեղ դասականը ներկայացվում է հումորով, իբրև կատականկար, սակայն դա արվում է պատկառանքով և վիրտուոզությամբ։ Նկատի ունենալով այն, թե ինչպիսի թեթևությամբ է Ստրավինսկին «խաղում» ոճերի հետ, կարելի է ասել, որ նա, որպես կոմպոզիտոր, վիրտուոզ է։
Հեղինակի մտահղացմանը համահունչ` Լյուբիմովը նույնպես վիրտուոզությամբ և հիմնովին մարմնավորում էր այս կամ այն ոճը։ Ըստ Յարուստովսկու, Սոնատում կառուցողական, ռացիոնալ սկզբունքը գերիշխում է հուզական-կերպարայինի վրա։ Սա առավել ևս վերաբերում է Առնոլդ Շյոնբերգի Սյուիտին (opus 25), որը հաջորդեց Սոնատին։
Սյուիտի Պրելյուդ-Գավոտ-Մյուզետ-Ինտերմեցցո-Մենուետ-Ժիգա ավանդական բաղադրիչները Շյոնբերգը վերստեղծել է իր իսկ հիմնադրած 12-կիսատոնային (դոդեկաֆոնիա) ստեղծագործական մեթոդով։ Թեպետ այս տեխնիկան ինչ-որ չափով կաշկանդում է զգացմունքների զեղումը, այն ուղղելով կանխորոշված հունով, սակայն Շյոնբերգին հաջողվել է ստեղծել, ինչպես Գակկելն է ասել, «կերպարների ուրվագծերի մխիթարող մաքրություն, վեհացնող ամբողջականություն, բախյան մի տեսիլքով» (Գակկել... էջ 104)։ Ավելացնենք նաև, որ Սյուիտում հնչող «սի-բեմոլ-լյա-դո-սի» շարքի այս նոտաներին համապատասխանող լատիներեն տառերը գծագրում են Բախի անունը` «B-A-C-H»...
Սյուիտին հաջորդեց Գալինա ՈՒստվոլսկայայի 6-րդ Սոնատը (1988)։
Եթե Լյուբիմովը ՈՒստվոլսկայայի գործերին ամենաշատը կատարողը չէ, ապա լավագույն մեկնաբանն է։ Վկայությունն են սոնատները, կոնցերտը, դուետը, որը նա ձայնագրել է Մստիսլավ Ռոստրոպովիչի հետ, և այլն։ ՈՒստվոլսկայան սովորել է Դմիտրի Շոստակովիչի դասարանում։ Ի դեպ, Գալինայի մեծ ուսուցիչն իր 5-րդ կվարտետում և Միքելանջելոյի խոսքերով գրված Սյուիտում օգտագործել է իր սանուհու Կլառնետային տրիոյի ֆինալի 2-րդ թեման։ ՈՒստվոլսկայայի երաժշտությունը մասնագետները բնութագրում են որպես ինտելեկտուալ, ոգեղեն, առնական։ Իսկ ինքը` կոմպոզիտորն ասում էր. «Երաժշտություն, որը բխում է «սև խոռոչից»։ Հայտնի է, որ տիեզերական սև խոռոչներն ամեն ինչ կլանում են, մինչդեռ նրանց հզոր մագնիսական դաշտից ոչինչ չի կարող «դուրս պրծնել», նույնիսկ լույսը։ Սև խոռոչ ասելով Գալինան գուցե նկատի ուներ ԽՍՀՄ-ը` չարի կայսրությունը, ստալինյան ռեժիմը։ ՈՒստվոլսկայայի 2-րդ սիմֆոնիան կոչվում է «Տիեզերք ուղղված ճիչ», որը ճշմարտություն, փրկություն է հայցում Արարչից։
Հիշյալ համերգին Լյուբիմովը ներկայացրեց կոմպոզիտորի 6-րդ Սոնատը, որը նույնպես մի աղաղակ է և ոչ միայն։ Մեր «երկաթե դարում» ապրող այդ փխրուն կինն ասես փորձում է ջարդուփշուր անել ոչ միայն «երկաթե վարագույրը», որը ԽՍՀՄ-ը մեկուսացնում էր աշխարհից, այլև կեղծիքի ամեն տեսակի պատնեշները։ Պատահական չէ, որ Սոնատում դաշնակահարը «ճեղքում» է ավանդական նվագելաձևը և ստեղնաշարին շարունակ հարվածում ոչ միայն մատներով, այլև արմունկներով, կարծես ստեղնաշարը հենց այդ «երկաթե վարագույրն» է։ Եթե Ստրավինսկին դաշնամուրը հաճախ գործածում էր որպես հարվածային գործիք, ապա այս հարցում ՈՒստվոլսկայան գերազանցեց նրան։ Սոնատի կարճատև քնարական զեղումները կարելի է համեմատել, ասենք, տանկի տակ ընկած ծաղիկների հետ։
«Պողպատե մատներով դարբինը»,- այսպես է ժամանակին բնորոշել Լյուբիմովի նվագի հատկություններից մեկը «ՈՒուսի Սուոմի» թերթի թղթակիցը, մյուսը, նշելով նրա նրբագեղ նվագը, համեմատել է պատկառուկ ծաղկի հետ։
ՈՒստվոլսկայայի Սոնատից հետո Արվո Պյարտի «Ալինային» (1976 թ.) երկը հնչեց որպես մի մեղմ, հայեցողական երաժշտություն։ Այդպես է լինում, երբ հափշտակվում ես գեղեցիկով, սքանչանում։
Մինիմալիստական, մեդիտատիվ նման պարզ ոճը հեղինակը լատիներենով անվանել է «տինտինաբուլի», այսինքն` զանգակներ։ Հիրավի, դիատոնիկ հնչյունաշարի տոներով շարժվող բյուրեղյա եռահնչյունները ղողանջում են հանց զանգակներ, իսկ բարձր ռեգիստրում նմանվում չելեստայի։ Նման պարզ, սակավաթիվ հնչյուններով սահմանափակվելով, վարպետը ստեղծել է բազում ազդեցիկ, ոգեղեն երկեր։ Տիեզերական արագությունների դարում, լեզուների, ոճերի «բաբելոնյան» ճոխ խառնարանում Արվո Պյարտը չգայթակղվեց, հավատարիմ մնաց միջնադարյան արվեստի պարզությանը, խոնարհությանը։ Կոմպոզիտորը դա բնորոշել է որպես «փախուստ դեպի կամավոր աղքատություն»։ Տեղին է հիշել. «Երանի հոգով աղքատներին»... «Ալինային» պիեսի կատարումը մի «ծիածանե» կամուրջ էր, որով Լյուբիմովը համերգի 1-ին բաժինը սահուն կամարակապեց 2-րդ բաժնին, որն ամբողջությամբ ողողված էր Կլոդ Դեբյուսիի պրելյուդների լույսով, բույրով, ինչպես Ստրավինսկին կասեր, հնչյունի բերկրանքով։ Կոմպոզիտորի մտահղացումների ընկալմանը մոտեցնում են նաև նրա սանուհի Մարգերիտ Լոնգի հուշերը։ Դաշնակահարուհին գրում է, թե ինչպես էր Դեբյուսին արդարանում իր հետ երկար պարապելուց հետո. «Ներեցեք, որ ես այդքան պահանջկոտ եմ, բայց դուք հասկանում եք` երբ ես այլևս չեմ լինի, կմնա մեկը, ով հստակ կիմանա, թե ես ինչ էի ուզում»։
Այսօր, երբ չկան ո՛չ Դեբյուսին, ո՛չ Լոնգը, Լյուբիմովը այն եզակի դաշնակահարներից է, ովքեր հստակ գիտեն, թե ինչ էր ուզում Դեբյուսին։
Լոնգի հուշերից իմանում ենք, թե ինչ է անհրաժեշտ Դեբյուսիի երկերը կատարելու համար։ Ո՞րն է նրա արվեստի առեղծվածը։ Ինչպես գրում է Լոնգը. «Զգացնել հնչյունի և մտքի խորհրդավոր ու սերտ կապը, որպեսզի կարողանաս հիշողության մեջ կյանքի կոչել բնության որևէ երևույթ, թրթիռ, ստվեր կամ լույս, կարողանաս մեկ ակորդի մեջ ամփոփել այդքան պոեզիա և երազանք» (նշված գործ, էջ 51-52)։ Բացի այդ, պետք է ունենալ «ահեղ ձեռքեր», ստեղնաշարին դիպչելու և՛ մեղմություն, և՛ հզորություն, «ՈՒժի մեջ` մեղմ, մեղմության մեջ` ուժ», էներգիայի տևական կուտակման ուժ, գույների հարստություն, ոտնակի «շոպենյան» շնչառություն։
Պետք է կարողանալ Դեբյուսիի պես ընկալել անդրաշխարհից հասնող սքանչելի ակորդները, «աստվածային հարմոնիաները», կարողանալ երկխոսել դաշնամուրի հետ, ստեղնաշարից ոչ միայն քաղել «Սպահանի վարդերը», այլև «մատներով դիպչել հնչող արմատին» (նշված գործ, էջ 54)։
Հենց այս ամենին գերազանց տիրապետելով` Լյուբիմովը մեզ ընկղմեց Դեբյուսիի երաժշտության «եդեմական պարտեզը»։ Եվ, Ռոբերտ Կեմպի խոսքով ասած, «ողողվեցինք հնչող լույսով»։ Եվ առհասարակ, կերպարների խորքը, էությունը թափանցելու Լյուբիմովի արվեստն այնքան զորեղ է, որ թվում է, որ եթե նա լիներ քանդակագործ, ապա կարող էր սպիտակ մարմարով ոչ պակաս սև նեգր կերտել։ Մեկը մյուսին հաջորդում էին 2-րդ տետրի պրելյուդները` «Մշուշներ», «Մեռած տերևներ», «Գինու դուռը», «Փերիների նրբագեղ պարը», «Հավամրգին», իսկ «Ալհամբրայի դարպասները» պարզապես հիշեցրին Վարդգես Սուրենյանցի նույնանուն նկարի զարդանախշերը։ Շարքն ավարտվեց 12-րդ` հիրավի «Հրավառություն» պրելյուդով։
Ի պատասխան ունկնդիրների բուռն ծափերի և բացականչությունների, վարպետը նվագեց ևս երկու գործ` լյա-մինոր պրելյուդը` Դեբյուսիի «Սյուիտից» և «Վուշագույն մազերով աղջիկը» պրելյուդը` 1-ին տետրից։ Առհասարակ, պրելյուդներն ամբողջությամբ Լյուբիմովը նվագել է տարբեր երկրներում, զարմանք ու բերկրանք պատճառելով բազում երկրպագուներին։ Դարձյալ թերթենք անցյալի մամուլի էջերը, որոնք նշում են «Պրելյուդների ցնցող կատարումը, կայծացայտ գունագեղությունը» և այլն։ «Դեբյուսիի պրելյուդներն այդպես մեկնաբանելու ի զորու է մի երաժիշտ, ում վարպետությունն արդեն հաղթահարել է մարդկային հնարավորությունների բոլոր աստիճանները» («Ռոնդո» ամսագիր, 1975, թիվ 5-6)։ Եվ սա գրում են սառնասիրտ, զուսպ ֆինները: «Իր ինտելեկտուալությամբ և երաժշտության խորխորատները ներթափանցելու օժտվածությամբ Ալեքսեյ Լյուբիմովը հազվագյուտ երևույթ է, նույնիսկ Խորհրդային Միության դաշնակահարների փաղանգում» («Կենսան ուուտիսեթ», Ֆինլանդիա, 1975, մայիս)։ Այսօր կարելի է ասել` հազվագյուտ ամբողջ աշխարհում։

Դանիել ԵՐԱԺԻՇՏ

Հ. Գ.- Անդրադարձը Ալեքսեյ Լյուբիմովի երկրորդ համերգին` առաջիկայում։

Հեղինակի նյութեր

• Հյուսիսափայլ համերգ
• «Դա մեր վաղն է»
• Երաժշտագետները Մոցարտի արվեստի առանձնահատկությունների մասին
• Անձինք նուիրեալք
• «Մանուշակի» բուրմունքը
• «Կանաչ էին երազներս, հյութեղ ու հասուն», «Դու արահետ չտրորված, ես մի անցորդ»
• Ընծա` համայն մարդկությանը
• «Իմ մտադրությունն է հասկանալ մի ժողովրդին մյուսի միջոցով»
• Ներդաշնակվում-հաշտվում են Արևելքն ու Արևմուտքը
• «Լացե՛ք իմ վրա, լացե՛ք ձեր վրա. Ողբանք միասին մարդկության վրա, Որ կա և չկա...»
• «Գրկախառնվե՛ք, միլիոննե՛ր»
• ՈՒսուցիչներն են շահել պատերազմը
• «Ես դեպի Աստված մեկ ճանապարհ գիտեմ՝ արվեստը». Մարիա ՅՈՒԴԻՆԱ
• Հոգևոր արժեքներ կրող և գալիքին փոխանցող հենարանը
• «Յուրաքանչյուր ծաղկի խիզախումը յուրովի ծաղկելն է»
• Էդվարդ Միրզոյանի «Գարունը»
• Ինչ էլ որ լինի, հայերի երկիրն ու ազգը կմնան... Ջ. ԲԱՅՐՈՆ
• «Այն աչքերը, որ չեն լացել, Բան չեն տեսել այս աշխարհում»
• Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոցի մեծ համերգասրահը կոչվեց Տատյանա Հայրապետյանի անվամբ
• Ազնիվ մեղվաբույծը

Մեկնաբանություններ