«Զբաղվում եմ այնպիսի յուրահատուկ արվեստով, որի քմայքները միայն ես գիտեմ»

Մնջախաղի պետական թատրոնը պետք է ունենար իր շենքը: Այն իր դռներն էր բացելու Հյուսիսային պողոտայում: Թատերական աշխարհի այս կարևոր իրադարձությունը կյանքի էր կոչվելու 2013-ին, սակայն մինչ օրս բեմադրությունները ներկայացվում են Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոնում` վարձակալության հիմունքներով։ Թեմայի շուրջ զրուցում ենք թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, վաստակավոր արտիստ ԺԻՐԱՅՐ ԴԱԴԱՍՅԱՆԻ հետ:

-Պարոն Դադասյան, մեր վերջին զրույցի ժամանակ վստահեցնում էիք, որ 2013-ին նոր շենքում ենք դիտելու ներկայացումները: Ինչո՞ւ ծրագիրը կյանքի չկոչվեց:
-Նրանք, ովքեր շփվում են մեզ հետ, նույնիսկ նախագիծն են տեսել: Մենք երկու տարի դրանով ենք ապրել: Մեզ խոսք էին տալիս, ասում էին, որ շենքի խնդիրը կլուծվի: Բայց ես չեմ ուզում, որ խնդիրը լուծվի ցանկացած գնով:
-Ի՞նչ ասել է` ցանկացած գնով:
-Օրինակ, տարածք կա Շիլաչիում` մետաքսի գործարանի շրջակայքում, բայց Շիլաչին մշակութային կենտրոն չէ, զբոսաշրջիկները չեն գնում մետաքսի գործարան: Այդ հատվածում գուցե գոյատևեր թատրոնը, ճիշտ աշխատելու դեպքում դառնար մշակութային կենտրոն: Բայց եթե «Այրարատ» կինոթատրոնի նման հսկա շենքը չկարողացավ մշակութային էներգետիկա իր շուրջը ստեղծել, քանի որ այդ մասում դարեր շարունակ շուկայի էներգետիկա է եղել, և շուկան նորից կուլ տվեց կինոթատրոնը, ի՞նչ կարող է անել մնջախաղի մի փոքրիկ թատրոնը:
-Իսկ որտե՞ղ պետք է լինի թատրոնը` ըստ Ձեզ, և ինչո՞ւ ձախողվեց նախորդ տարբերակը:
-Եվս երեք տարբերակ ունենք Հյուսիսային պողոտայում, որոնք քննարկման փուլում են: Նախորդ տարբերակն այնքան ռեալ էր և այնքան հեշտ էր իրագործելը. մետաղական հենասյուներով երկու շենքերի արանքում էր լինելու, պատեր դնելու խնդիր անգամ չկար: Շենքերի պատուհանները խորքում էին բացվում, այսինքն, հնարավոր էր լուծել այդ խնդիրը, չստացվեց: Բնակիչները չցանկացան: Մինչև հիմա ափսոսում եմ, որովհետև մյուս տարբերակների դեպքում չեմ կարծում, թե բեմը կբացվի դեպի պողոտա: Իսկ մեր նպատակը դա էր, որ ամբողջ պողոտայից երևար բեմը: Դիմացն էլ ամֆիթատրոնն էր, այնտեղից կարելի էր նայել ներկայացումները:
-Մշակույթի նախարարը լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց, որ կան առաջնային և երկրորդական խնդիրներ: Մնջախաղի թատրոնը, նրա խոսքով, ունի ներկայանալու տարածք, և շենքի հարցը հրատապ չէ: Եթե առաջնային խնդիրները դժվար են լուծում գտնում, ի՞նչ ճակատագիր է սպասում մնջախաղի թատրոնին:
-Ես միշտ եմ ասել, որ զբաղվում եմ այնպիսի յուրահատուկ արվեստով, որի քմայքները միայն ես գիտեմ, նաև այն մարդիկ, ովքեր զբաղվում են այդ արվեստով, և այն փոքրաթիվ հանդիսատեսը, որ աշխարհի ամենաբարձրաճաշակ հանդիսատեսն է: Մենք պետք է գտնենք այնպիսի մարդկանց, որոնք նույնքան շահագրգիռ են լուծելու թատրոնի շենքի խնդիրը: Եվ կան այդպիսիք, օրինակ` Նարեկ Սարգսյանը, որովհետև նա հեղինակն է Հյուսիսային պողոտայի (որը ես համարում եմ հաջողված նախագիծ` ի հակադրություն ընդունված կարծիքների): Եթե թատրոնը լինի այդ տարածքում, պողոտան մշակութային բովանդակություն կստանա: Մենք կտեղադրենք քանդակներ, ինչպես աշխարհի շատ մայրաքաղաքներում, կլինեն փողոցում աշխատող դերասաններ, կյանքի կկոչվեն հետաքրքիր միջոցառումներ: Դրա համար բազա պետք է լինի, թատրոն, միջավայր, որ մագնիսի նման կքաշի, կդառնա մշակութային առանցք պողոտայի, նաև մայրաքաղաքի համար: Ներկայումս Հյուսիսային պողոտան ավելի շատ կարճ ճանապարհ է օպերայից դեպի հրապարակ: Այնտեղ միշտ մարդիկ կան, զբոսաշրջիկներ, երիտասարդներ, մենք հանդիսատեսի պակաս չենք ունենա: Բայց պետք է նրանց ինչ-որ բանով գրավել, ժամանց ապահովել, ինչը հրաշալի գիտակցում է ճարտարապետը:
-Այսինքն, երկու խնդիր է լուծվում` Հյուսիսային պողոտան ավելի կենդանի է դառնում, մնջախաղի թատրոնն էլ շենք է ունենում:
-Ավելին ասեմ, Երևանը մայրաքաղաք է, և մենք պետք է կամաց-կամաց մայրաքաղաքային մշակույթի ատրիբուտներ ավելացնենք, հերիք է ինչքան բաց թողեցինք, սկսել է գյուղի նմանվել մեր քաղաքը: Այդ կերպ մշակութային լրջագույն էլեմենտ ենք ստեղծում և՛ օտարի աչքում, և՛ մեր քաղաքացու, որ «տաշվի», դաստիարակվի ու չզարմանա, երբ Փարիզում կամ Հռոմում նման մի բան տեսնի:
-Ի՞նչ կփոխի մշտական շենքը թատրոնի կյանքում: Ներկայանալու տարածք ձեր դերասանները, այսպես թե այնպես, ունեն:
-Պատանի հանդիսատեսի թատրոնի բեմը աշխարհի ամենաանհարմար բեմն է մնջախաղի համար, բայց մենք այլընտրանք չունենք: Մնջախաղը կամերային արվեստ է, հանդիսատեսը պետք է մոտ լինի, պետք է տեսնի մնջախաղացի դեմքը, ներկայացման նրբերանգները: Բեմը պետք է բռիդ մեջ լինի: Այստեղ բեմն ուղղանկյուն է, բեմի ու առաջնաբեմի միջև 6-7 մետր հեռավորություն կա: Դահլիճը պետք է առավելագույնը 150-200-տեղանոց լինի, այստեղ 400-ի է հասնում: Նոր շենքը նախագծելիս այդ ամենը հաշվի էինք առնում: Զարմանալիորեն այդ բոլոր պայմաններն ունեինք գեղարվեստի ակադեմիայի դահլիճում, որն էլի ժամանակավոր էր տրված մեզ, ու որն այսօր պահեստի է վերածվել: Ոչինչ չի գործում այնտեղ ու չի կարող գործել: Այդ տարածքում չեն կարող լինել գիշերային ակումբ, սրճարան, բուֆետ: Այնտեղ թատրոնի էներգետիկա է: Այդ բեմի վրա դերասանական արվեստ են սովորել Խորեն Աբրահամյանը, Մհեր Մկրտչյանը, Սոս Սարգսյանը: Բեմը դասական թատրոնի ճարտարապետությամբ էր արված, տախտակները Սունդուկյանի հին թատրոնից էին: Պատկերացնո՞ւմ եք` ինչ էներգետիկա է: Այնտեղ դու հասկանում էիր, որ թատրոնում ես:
-Այն ժամանակ էլ տարածք չուներ մնջախաղի թատրոնը, թեկուզ և հարմարություններից չէիք դժգոհում:
-Երբեք չի ունեցել: Ես պետք է ուղղակի հիշեցնեմ, որ եթե կառավարությունը որոշում է կայացնում, պետական կարգավիճակ է տալիս որևէ հաստատության, պետք է պայմաններ ստեղծի: Այսինքն, չի կարող բացել ինստիտուտ` առանց շենքի, գրադարան` առանց տարածքի, հետո մի տարածք վարձի, որ յոլա գնաս, հետո այդտեղից քեզ հանեն, գնաս ուրիշ տարածք: Հանդիսատեսդ ինչպե՞ս է տեղդ իմանալու, երբ մի օր այստեղ ես, մի օր` այնտեղ: Մենք խնդիր ունենք ժանրը զարգացնելու, որ մնջախաղի նոր թատրոններ ծնվեն` նոր ուղղություններով: Այսօր աշխարհում խոսքը մղվել է երկրորդ պլան, բեմադրիչները փորձում են այնպես անել, որ խոսքը քիչ լինի, մանավանդ եթե դուրս պետք է տարվի ներկայացումը: Մնջախաղի արվեստը մեր երկրի համար մշակութային քաղաքականության տեսանկյունից պիտի լինի առաջնահերթային ժանր: Շատերին գուցե թվա, որ բալետը պետք է լինի մրցունակ, ինչը տրամաբանական չէ, երբ կա ռուսական բալետ, գերմանական, իտալական, կամ օպերան, որտեղ հարյուր անգամ ավելի գումար պետք է ծախսվի: Իսկ մնջախաղի ժանրը հայկական ազգային ժանր է, մեր տեսակը զարգացնելով կարող ենք շատ ավելի հետաքրքիր ներկայանալ և շատ ավելի մրցունակ լինել:
-Բայց այսօր էլ ներկայանում եք արտերկրում:
-Այո, վերջերս ենք վերադարձել Պարսկաստանում անցկացվող «Փաջր» փառատոնից, ու պետք է տեսնեիք` ինչպես են մեզ ընդունում: Ամիս չկա, որ հյուրախաղերի չգնանք: Երբ կողքից նայում են, տեսնում են աշխատանքի որակը, թվում է` բավարար է: Բայց մեր ներուժը հսկայական է: Ինչո՞ւ պիտի մեր քաղաքում այդքան դրամատիկական թատրոններ լինեն, բայց մնջախաղի մի երկրորդ թատրոն չլինի` ուրիշ ժանրում:
-Ի՞նչ կասեք Լեոնիդ Ենգիբարյանի անվան մնջախաղի թատրոնների միջազգային փառատոնի մասին, որն անցկացվում է Ծաղկաձորում:
-Ես ուզում եմ, որ փառատոնը տարածվի մյուս մարզերում: Պատկերացնո՞ւմ եք, եթե հրազդանցի երեխան Տոկիոյից եկած մնջախաղացին նայի, ինչ կկատարվի նրա հետ, գուցե ընտրի այդ մասնագիտությունը: Նա պետք է ունենա այդ հնարավորությունը: Բացի այդ, կթոթափվի մայրաքաղաքի փառատոնային ծանրաբեռնվածությունը: Ի դեպ, Հայաստանում անկախության տարիների առաջին միջազգային փառատոնը կազմակերպվել է իմ և Արթուր Ղուկասյանի նախաձեռնությամբ: Դա «Նազենիկ» մնջախաղի փառատոնն էր:
-Մարզերում ներկայացումներ ունենո՞ւմ եք:
-Հազվադեպ, կրկին հնարավորությունների խնդիր է:
-Մշակութային կարևոր իրադարձություն էր Անդրեյ Բաբաևի «Արծվաբերդ» օպերայի ցուցադրությունը Շուշիում` Ձեր բեմադրությամբ: Ի՞նչ արձագանք գտավ ներկայացումը:
-Ֆանտաստիկ: Արցախի նախագահը հույս չուներ, որ 1000 հոգի կհավաքվի, մենք վստահ էինք, որ կգան, և աթոռներ ավելացրինք: Շուրջ 4000 հանդիսատես ունեցանք: Շուշին, գիտեք, բարձր դիրք ունի, հրաշալի հնչողություն էինք ապահովել, ձայնը տարածվում էր ամբողջ ձորակով: Շատ հուզիչ էր, երբ հաջորդ օրն իմացա, որ շրջակա գյուղերի բնակիչները բակերում աթոռներ են դրել, նստել ու լսել են օպերան:
-Մնջախաղի թատրոնի խաղացանկում նորություններ լինելո՞ւ են:
-Իհարկե, գարնանը առաջնախաղ կլինի: Բեմադրական ընթացքի մեջ է «Այծծեսը» ներկայացումը: Երաժշտության հեղինակը Վաչե Շարաֆյանն է: Ի դեպ, առաջին անգամ է հատուկ մեր ներկայացման համար երաժշտություն գրվում:
-ՈՒսումնական հաստատություններում թատրոնի տոմսերի վաճառքն արգելված էր, սեպտեմբերից, կարծես, վերականգնվելու է աբոնեմենտի սկզբունքը: Ձեր ո՞ր ներկայացումը կարող է ընդգրկվել ուսումնական ծրագրում:
-«Գիրք ծաղկանցը», որը ես շատ եմ առաջարկել: Միշտ գալիս են մեր ներկայացումներին դպրոցներից, իհարկե, իրենց նախաձեռնությամբ: Պատկերացնո՞ւմ եք, վախենում ես, երբ դպրոցից գալիս են ներկայացում դիտելու, որովհետև հանկարծ մեկը կարող է ասել, թե պարտադրում են, ու պատմություն կդառնա:
-Այս տարի լրանում է մնջախաղի պետական թատրոնի 40-ամյակը: Հոբելյանական տարվա համար ի՞նչ ծրագրեր ունեք:
-Թատրոնի` 40, իմ` 50-ամյակն է լրանում: Տպագրվելու է մնջախաղի թատրոնի գիրք-ալբոմը: Երեք ղեկավար է ունեցել թատրոնը` Արսեն Փոլադովը, Յուրի Կոստանյանը և ես: Յուրաքանչյուր շրջանն առանձին ներկայացնելու ենք: Աշնանը կլինի ալբոմի շնորհանդեսը:
-Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի նոր ռեկտորի հավանական թեկնածուներից եք համարվում նաև Դուք: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
-Չգիտեմ, լուրջ չեմ վերաբերվում, քանի դեռ նման առաջարկ չի եղել: Եթե լինի, կարելի է մտածել, որովհետև հետաքրքիր ոլորտ է: Բուհը ծանր վիճակում է ու կարիք ունի նոր, թարմ արյան:
-Քաղաքականացվում է ոլորտը, ասում են` իշխանամետ պետք է լինի նոր թեկնածուն, և հենց Ձեզ են մեղադրում իշխանամետ լինելու մեջ:
-Ես դա համարում եմ տգիտություն, իմ հանդիսատեսը գիտի, որ ես թատերամետ եմ, Թատրոնի միջազգային օրն էլ ծնվել եմ: Պատահականություններ չեն լինում: Իմ խնդիրը թատրոնն է: Եթե ղեկավարն ընդդիմությունից լինի, երաշխիք կա՞, որ հաջողելու է իր աշխատանքում: Թատերականի ռեկտորը բանվոր է, ղեկավար չէ, ես տեսել եմ, թե իմ ընկեր Արմեն Մազմանյանն ինչ վիճակում էր: Դա սևագործ բանվորի աշխատանք է, Արմենը առավոտից գիշեր այնտեղ էր, ո՞վ է ասել, որ դա ղեկավարի տաքուկ, լավ «պոստ» է: Դրա համար եմ ասում, որ պրոֆեսիոնալ մասնագետի, սկզբունքային մոտեցումների կարիք ունի բուհը: Բոլորս պետք է խելք խելքի տանք, որ կարողանանք այս ասպարեզին օգուտ տալ: Դա մեր ոլորտն է, թող կեղտոտ ձեռքերով չմտնեն «վիրահատարան» ու մասնագետներին խորհուրդ տան` ինչպես «վիրահատել կույր աղիքը»:
-Հավանական թեկնածուների անունները, մի տեսակ, մեղադրական շեշտադրմամբ են հնչում: Ինչո՞ւ:
-Որովհետև մոտեցումն է սխալ: Շրջանառվող անունների մեջ վատ թեկնածու չկա, և ես ուրախ կլինեմ ու կաջակցեմ` նրանցից ով էլ ընտրվի:
-Եթե Ձե՞զ առաջարկեն:
-Եթե ինձ առաջարկեն, պիտի չափեմ իմ հնարավորությունները, ռիթմերը, պետք է խորհրդակցեմ ընկերներիս հետ, այն մարդկանց, որոնց անունները շոշափվում են:

Հարցազրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ