Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Խոսքն ուրախ գրականության մասին չէ, այլ լույսի պարունակության»

«Խոսքն ուրախ գրականության մասին չէ,  այլ լույսի պարունակության»
18.04.2014 | 12:30

«Ընթերցողին զգալը գրողին հեռու կտանի` մոտեցնելով իրեն կարդացողին. այդ անջրպետը կոչնչանա, եթե ընթերցողն իրեն տեսնի գրվածքում»,- ասում է գրականագետ, գրաքննադատ Անի Փաշայանը: Գրող-ընթերցող-քննադատ կապի, արդի գրականության մարտահրավերների, կյանքը հատակից բարձրացնո՛ղ գրականության մասին է մեր զրույցը ԱՆԻ ՓԱՇԱՅԱՆԻ հետ:

«ՈՐ ԱՇԱԿԵՐՏԻ ՀԱՄԱՐ ՎԵՐՋԻՆ ԳՐՈՂԸ ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆԸ ԿԱՄ ՀՐԱՆՏ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆԸ ՉԼԻՆԻ»


-Ինչո՞ւ գրողները չեն սիրում գրաքննադատներին:
-Գրաքննադատն էլ է գրող: Նա կատարում է բարդ աշխատանք, և լավ գրաքննադատի շնորհիվ երևում է գրողի կատարած աշխատանքը: Եթե գրաքննադատը քննում է գործը, ուրեմն կարևորել, արժևորել է: ՈՒրեմն տեսել է դրա կարևորությունը: Սիրել-չսիրելը բարդ է: Կան գրողներ, ովքեր, իսկապես, սպասում են խոսքի իրենց ստեղծագործության մասին, ինչպիսին էլ այն լինի: Կան գրողներ, որոնց ընդհանրապես չի հետաքրքրում գրաքննադատը, կան, որ սպասում են միայն գովեստի։ Ես միայն մի բան կասեմ` թող ամեն մեկն իր գործն անի և ճիշտ անի` անաչառ և տեղին: Այդ ժամանակ ամեն ինչ կընկնի իր տեղը: Առանց լավ գրաքննադատության չի կարող կայանալ գրականությունը` որպես երևույթ:
-Հաճախ գրողները, գրականագետներն անդրադառնում են ժամանակակից գրականությունը ուսումնական ծրագրերում ներառելու, առհասարակ, ուսումնական ծրագիրը վերանայելու խնդրին: Ինչպիսի՞ն է Ձեր մոտեցումը:
-ՈՒսումնական ծրագրերի ամբողջ նյութը պիտի վերանայվի շատ մանրամասն և ուշադիր: Ընդգրկված ստեղծագործություններից շատ բան է կախված, քանի որ վերաբերում է նոր սերնդին, որը կյանք պիտի մտնի և իր կարդացած նյութով պիտի զգա գրականության դերն իր կյանքում: Ներկայացվող նյութը հստակ, ամուր և արժևորված պիտի լինի` բոլոր իմաստներով: Եվ նաև արտացոլի մեր գրականության բոլոր փուլերի լավագույն ստեղծագործությունների փունջը: Տեղ պիտի գտնի նաև մեր վերջին և ամենավերջին շրջանի գրականությունը, որ աշակերտի համար վերջին գրողը Համո Սահյանը կամ Հրանտ Մաթևոսյանը չլինի: Նա պիտի տեսնի նաև մեր ժամանակներում ապրող և ստեղծագործող երիտասարդ գրողներին, ճանաչի նրանցից լավագույններին:


«ԱՅՍՕՐՎԱ ՄԵՐ ԸՆԹԵՐՑՈՂԸ ՆՎԱԶԱԳՈՒՅՆԸ ՀԱՆՃԱՐ ՊԻՏԻ ԼԻՆԻ, ՈՐ, ԼԻՆԵԼՈՎ ՄԻԱՅՆ ԳՐԱՍԵՐ, ՀԱՍԿԱՆԱ` Ի՛ՆՉ Է ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ»


-Հնարավո՞ր է օբյեկտիվ լինել, երբ գործ ունես ընկերներիդ հետ կամ հայտնի անունների:
-Միայն այդ դեպքում կարելի է լավ մշակույթ ունենալ: Գործը` գործ, ընկերությունը` ընկերություն: Իսկական ընկերությունն այդտեղ էլ կերևա: Կեղծ գովեստներն ավելի են վնասում և խոչընդոտում` այդպիսով հսկայական վնաս հասցնում:
-Նկատում եք, որ գրականության շուրջ հետաքրքրություն ստեղծում են գրաքննադատները, ըստ այդմ, ո՞ր գրականությունն է այսօր պահանջված:
-Այսօր գրականության համար անբարենպաստ ժամանակներ են, խիստ անբարենպաստ: Ցավալի է, որ հիմնականում պատկերացում չունեն, որ մենք լավ գրողներ ու գրականություն ունենք: Այսօր դեռ պիտի խոսենք ապառնիով։ Պահանջված կլինեն բոլորովին անսպասելի ու թարմ խոսքը, մոտեցումը, կյանքը հատակից բարձրացնո՛ղ գրականությունը:
-Ինչպիսի՞ն են հարաբերությունները ավագ և երիտասարդ սերնդի գրականագետների միջև:
-Միմյանց լսող, հետևող, ինչը լավ է:
-Ավագներին մեղադրում են բաժակաճառեր գրելու, մեկին գովազդելու, մյուսին անտեսելու մեջ: Գրողները պնդում եմ, որ այսօր էլ նույնն է, ավելին` մերօրյա գրականագետները պատվերով են գրում: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
-Լավ կլիներ, որ չլինեին այդպիսի դեպքեր:
-Նոր անուններ բացահայտելուց զատ, գրաքննադատը նաև դաշտը մաքրո՞ւմ է «անտաղանդներից», «գրամոլներից»:
-Ինչքան կարողանա: Միասնական և լավ աշխատանքի դեպքում միայն: Բայց գրամոլներից ազատվելն այդքան էլ հեշտ չէ:
-Գրական նորություններին գրասերներն ու ոլորտի մասնագետներն ավելի շատ տեղեկանում են գրական մամուլի՞ց, թե՞ համացանցից (էջեր, կայքեր, բլոգներ): Որքան էլ տպագիր գրքի, թղթի հոտի առավելություններից խոսենք, մենք օրվա զգալի մասն անցկացնում ենք համակարգչի առաջ:
-Այո, այդպես է: Այսօր հետաքրքիր ժամանակներ ենք ապրում: Ով ինչ ուզում, այն էլ կարդում է: Ամեն ինչ կա համացանցում, և այսօրվա մեր ընթերցողը նվազագույնը հանճարեղ պիտի լինի, որ, լինելով միայն գրասեր, հասկանա` ի՛նչ է կատարվում:
-Որպես գրաքննադատ` կարո՞ղ եք առանց վարանելու ասել, որ մենք այսօր ունենք լավ գրականություն:
-Կարծում եմ` ունենք հիանալի արձակ և հետաքրքիր պոեզիա:
-Վերջին շրջանում հրատարակված ո՞ր գրքերը կառանձնացնեիք:
-Աղասի Այվազյանի «Խորքի խորությունը», Վահագն Գրիգորյանի «Ժամանակի գետը», Ալիս Հովհաննիսյանի «Ճյուղեր, տերևները», Գուրգեն Խանջյանի «Ենոքի աչքը», Հրաչյա Սարիբեկյանի «Երկվորյակների արևը», Արամ Պաչյանի «Ռոբինզոնը», Անուշ Ասլիբեկյանի «Բարի գալուստ իմ հեքիաթը», Վահան Զանոյանի «Հեռավոր մի տեղը», Աշոտ Հովսեփյանի «Հերվան ձյունի փնտրտուքը», բանաստեղծական ժողովածուներից` Սոնա Վանի «Չառա անունով թռչունը», Էդուարդ Հարենցի «Լեթարգիական արթնությունը» և էլի գրքեր:
-Ասում եք, որ մեր գրականությանը պակասում է լավատեսությունը: Գուցե գրականությունը լավագույնս արտացոլում է մեր իրականությո՞ւնը, որտեղ նույնպես լավատեսություն չկա:
-Խոսքն ուրախ գրականության մասին չէ, այլ լույսի պարունակության: Կյանքի վատ կողմերը, բացասական երևույթները, մեր իրականությունը պատկերելը գրականության պարտքն է, բայց ինչպե՞ս: «Ինչպես»-ն է խնդիրը: Գունապնակի ո՞ր գույնով, ինչպիսի՞ խորությամբ, ի՞նչ ելքով, լույսի ինչպիսի՞ բաղադրությամբ, ինչպիսի՞ հերոսով, դեպի ո՞ւր տանող: Առհասարակ, հստակ կոնցեպտով գրականությունը և գեղագիտության ներկայությամբ` ևս: Ընթերցողին զգալը գրողին հեռու կտանի` մոտեցնելով իրեն կարդացողին. այդ անջրպետը կոչնչանա, եթե ընթերցողն իրեն տեսնի գրվածքում:


«ԵԹԵ ԽՈՍԵՆՔ ԳՐԱԿԱՆ ԱՆՏԵՍՈՒՄՆԵՐԻՑ, ԱՊԱ ԱՌԱՋԻՆՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ ՀԵՆՑ ԱՅՎԱԶՅԱՆՆ Է»


-Երկու տարին մեկ անցկացվում է Այվազյանական փառատոն: Հետաքրքրություն կա՞ այվազյանական արվեստի նկատմամբ, ինչպես հարկն է ներկայացվում ու արժևորվո՞ւմ է Այվազյանը մեզանում:
-Ճիշտ նկատեցիք՝ այվազյանական արվեստ։ Եթե խոսենք գրական անտեսումներից, ապա առաջիններից մեկը հենց Այվազյանն է, ում գրականությունը, ինչպես հարկն է, չի ներկայացվել, ուսումնասիրվել: Այդ պատճառով Այվազյանական ընթերցումները` գրողի մահվանից հետո, իսկ հետո նրա անունը կրող թատերական փառատոնը մեծ արդյունք տվեցին: Մեծացավ հետաքրքրությունը գրողի գրական ժառանգության, նրա դրամատուրգիայի, գեղանկարչության նկատմամբ: Ժամանակն է նրա հատորյակը կազմելու, որը ևս ճիշտ մոտեցում կլինի այսօր` ընթերցողին դարձյալ ծանոթացնելու և հիշեցնելու նրա ստեղծագործությունների կարևորության մասին:
-Այվազյանական փառատոնը Արմեն Մազմանյանն առաջարկում էր դարձնել Աղասի Այվազյանի անվան ժամանակակից դրամատուրգիայի փառատոն: Ի՞նչ կասեք այս մասին, եթե հաշվի առնենք, որ մեր ռեժիսորները վերապահումով են մոտենում ժամանակակիցների գործերին:
-Արմեն Մազմանյանը ճիշտ մոտեցում հանդես բերեց մի պարզ պատճառով՝ Աղասի Այվազյանը մեր ժամանակների ամենամեծ դրամատուրգն է: Ցանկացած երկիր մեծ երջանկություն կհամարեր, որ ունի նրա նման մեծ, նորարարական մտածողությամբ դրամատուրգ: Մեր թատրոնն այսօր հենց այսպիսի՛ դրամատուրգի կարիք ունի, մինչդեռ Այվազյանական փառատոնն անցած տարի մեծ դժվարություններով անցկացվեց: Մեր լավագույն ռեժիսորները զլացան, ալարեցին բեմադրել Այվազյանի պիեսները, որոնք նոր խոսք, նոր որակ ունեն: Այվազյան դրամատուրգը դեռ շատ կհիացնի հանդիսատեսին, սակայն բեմադրիչները պիտի արթնանան, կարողանան ինչպես հարկն է, ամենայն մանրամասնությամբ ընթերցել Այվազյանի տեքստը: Ընթերցման պակաս ունենք, նորը ճանաչելու և ներկայացնելու` ևս:
-Գրական ընթերցումներ են անցկացվում, հանդիպումներ պոետների հետ: Պահանջարկ ունե՞ն նման միջոցառումները: Գրողն այսօր ունի՞ իր ընթերցողը, թե՞, ինչ էլ կա, լավ գովազդի արդյունք է և ժամանակավոր լինելու միտում ունի: Ձեր բառերով հարցնեմ՝ ո՞վ է այն ընթերցողը, ում մասին կարելի է երազել: Ի դեպ, գրական ընթերցումների ավանդույթը ձևավորվեց այվազյանական ընթերցումների՞ մեկնարկով։
-Եթե ներկայացնելը գովազդ համարենք, ապա, իհարկե, ունի: Միայն թե արժանին ներկայացնենք, ամենայն մանրամասնություններով, որի առաջին քայլը հենց ընթերցումների կազմակերպումն է: Այո, այս մշակույթը սկսվեց Այվազյանական առաջին ընթերցումներից` 2008-ից, և այսօր լավ տեմպ է վերցնում: Շատ կենդանի այս շփումը երեք կարևոր կենտրոնական դեմքերի միատեղում է` գրող, ընթերցող և քննադատ: Երկխոսությունները և քննարկումը լավագույն միջոց են գրականության շուրջն առողջ հետաքրքրություն ստեղծելու: Ես ականատեսն եմ այդպիսի փաստերի:

«ԳՐՈՂՆԵՐԸ ՄԱՐԴ ԵՆ` ԿԱՐԵՎՈՐ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅԱՄԲ»


-Սարոյանն ասում է. «Երկար ժամանակ մտածում էի, որ գրողն Աստված է, երբ վերջապես հասա Գի դը Մոպասանին, հասկացա, որ գրողը մարդ է»: Կա՞ն գրողներ, որ նման զգացողություն են առաջացրել Ձեր մեջ:
-Գրողները մարդ են` կարևոր առաքելությամբ: Այվազյանի բառերով` Մեծ Մարմնից են: Պուշկինը սա ասել է բանաստեղծների համար: Դոստոևսկի կարդալիս ինձ ուղեկցել է այդպիսի զգացողություն:
-Ի՞նչ կասեք Ձեր ծրագրերի մասին:
-Ծրագրերի մասին նախապես խոսելն այնքան էլ ճիշտ չէ, բայց դրանք շատ են: Առաջին հերթին լավ ներկայացնել նորը և տեսնել գրական աշխարհ մտնող տաղանդավոր մարդկանց:

Հարցազրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 2301

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ