«Ժողովրդին, թող կոպիտ չհնչի, պիտի ներարկվի բարձրաճաշակ արվեստը»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է գեղանկարիչ ԳԱԳԻԿ ՍԻՐԱՎՅԱՆԸ:
«Իմ ծառերը» խորագիրը կրող նրա աշխատանքների ցուցահանդեսը վայելելու հնարավորություն է ընձեռված բոլոր այն արվեստասերներին, ովքեր վերջին օրերին եղել են կամ մինչև հուլիսի 9-ը կհասցնեն լինել «Դալան» ցուցասրահում:
Գագիկի գեղանկարչական աշխատանքներն առավել ընկալելի են դառնում, երբ կարդում ես ցուցադրության մեջ ներառված ինքնաբնութագրական տեքստը. «Ծառի մեջ ես տեսնում եմ «իմ մարդուն»: Ծառերի հավերժական կերպարը հիացնում ու կախարդում է ինձ: … Մենք այնքա՜ն բան ունենք սովորելու նրանցից… Ես սովորելու այնքա՜ն բան ունեմ նրանցից…»:
Մեր զրույցն արվեստագետի հետ վերաբերում է թե ցուցահանդեսին, թե դրան անմիջականորեն առնչվող ու չառնչվող որոշ թեմաների:

«ԵՍ ԿՐՈՒՄ ԵՄ ՀԱՅՐԻԿԻՍ ԳԵՆԵՏԻԿ ԿՈԴԸ ԵՎ ՀՊԱՐՏ ԵՄ ԴՐԱՆՈՎ»

-Գագիկ, զրույցն սկսենք մի ոչ անսպասելի հարցով. անվանի գեղանկարիչ Հենրիկ Սիրավյանի (Սիրավի) որդին լինելու հանգամանքը որքանո՞վ է պայմանավորել Ձեր ստեղծագործական և մարդկային նկարագրի ձևավորման ընթացքը:
-Ես, հայրիկի կերպարը, անձը, էությունն ամբողջովին զգալով, տարիներ շարունակ նրա հետ անմիջականորեն շփվելով, կրում եմ ինձ վրա նրա մեծ ազդեցությունը` լավ իմաստով, բացարձակապես չճնշվելով, չկաշկանդվելով այդ ազդեցությունից: Շատ անվանիների զավակներ ունեն իրենց ծնողների ազդեցությունից ազատ չլինելու բարդույթը: Ես այդպիսի խնդիր երբեք չեմ ունեցել, ինչի համար շատ ուրախ եմ: Ես կրում եմ հայրիկիս գենետիկ կոդը և հպարտ եմ դրանով:
-«Դալան» ցուցասրահում ներկայացված «Իմ ծառերը» ցուցահանդեսի թեման գերիշխո՞ղ է Ձեր ստեղծագործական կյանքում, թե՞ այն գոյություն ունի այլ թեմաներին զուգահեռ:
-Հիմա ծառերի թեման ինձ համար դարձել է գերիշխող: Բայց զուգահեռ այլ թեմաներ ևս կան: Ծառով հրապուրված եմ շատ վաղուց: Երբ հետադարձ հայացք եմ գցում իմ մանկության, պատանեկության, վաղ երիտասարդության տարիներին, զգում եմ, թե ինչքան շատ եմ ազդված եղել ծառերից: Որքա՜ն եմ հրապուրված եղել հայրիկի, Հակոբ Հակոբյանի ծառերով: Ինձ հաճախ հարցնում են, թե ինչու իմ ծառերի վրա տերևներ չկան: Դրա համար հատուկ պատճառ չկա: Այնպես չէ, որ երբեք չեմ նկարել տերևներով ծառեր: Բայց կա իմ առջև դրված նկարչական խնդրի պահը: Ինձ պլաստիկան է ավելի շատ գերում: Ծառերի ճյուղերը կարծես ձեռքեր լինեն, և դրանք լավագույնս են արտահայտում պլաստիկայի նրբերանգները: Ծառը ինձ հնարավորություն է տալիս արտահայտելու մարդկային զգացմունքները, ապրումները: Այս ծառերի մեջ կան կոնկրետ մարդկանց կերպարներ, կանանց կերպարներ: Եվ վերջապես, ինքս ինձ եմ առաջին հերթին պատկերում այս ծառերով: Անկախ այն բանից, թե ես ում նկատի ունեմ տվյալ ծառը նկարելիս, միևնույն է, ես եմ երևակվում այդ ծառի միջոցով: Նայում եմ իմ ծառերին, և կարծես ինքս ինձ եմ տեսնում հայելու մեջ: Բոլորը ես եմ:
-Ձեր ծառերը վերնագրված են «Վառվող ծառը», «Զգացմունքների ծառը», «Կրքոտ ծառը», «Խորհրդավոր ծառը», «Տխուր ծառը»… Վերնագիրն ինչպե՞ս է որոշվում:
-Վերնագիրը երբեմն ծնվում է ինքնըստինքյան: Բայց հիմնականում ես եմ այս կամ այն ծառը մեկնաբանում, տալիս վերնագիր: Իմ նկարներն ունեն ընդհանուր վերնագիր` «Իմ ծառերը»: Դրանք բոլորն իմն են, ուրիշի ծառեր չեմ կարող կոչել: Ապրումից ելնելով են վերնագրվում ծառերը: «Իմ» դերանունը… «Իմ»-ը դերանո՞ւն է:
-Այո:
-«Իմ» դերանունն ունենալը այս նկարների վերնագրում շատ բան է նշանակում: Կրքի, տառապանքի, այլ զգացմունքների պահը շատ կարևոր է այս աշխատանքներում: Ես ապրում եմ` բնության մեջ ծառով հիանալով: Ծառն անսահման ոգևորություն է ինձ պատճառում: Ես նաև լուսանկարչությամբ եմ սիրում զբաղվել, և երբեմն այնպիսի պահեր եմ որսում, լույսի այնպիսի դրսևորումներ եմ տեսնում ծառերի վրա, որ կարելի է գեղեցկությունից խելագարվել:

«ԳՈՒՑԵ ԻՄ ԱՍԵԼԻՔԸ ԵՍ ԲԱՌԱՑԻՈՐԵՆ ՉԿԱՐՈՂԱՆԱՄ ԱՐՏԱՀԱՅՏԵԼ, ԲԱՅՑ ԻՆՁ ՀԱՄԱՐ, ԻՍԿԱՊԵՍ, ԾԱՌԵՐԸ ՄԱՐԴԻԿ ԵՆ»

-Ծառերի գեղանկարչական իրականությունից տեղափոխվենք ծառերի իրական իրականություն: Ծառերի զանգվածային սպանդը, որ իրականացվում է, ցավոք, Հայաստանում և մասնավորապես` Երևանում, ինչպե՞ս է անդրադառնում Ձեր ծառապաշտական մղումների վրա:
-Դա, իսկապես, ցավալի փաստ է: Ծառեր կան իմ նկարներում, որոնք իրական են, հիմա էլ կան: Բայց և կան ծառեր, որոնք ես տեսել եմ ծաղկած, գեղեցիկ, բայց հիմա դրանք արդեն կտրված են, իրականում չկան ու ապրում են միայն իմ նկարներում: Մասնավորապես դա վերաբերում է Շորժայի իմ ծառերին, որոնց կողքով ամեն օր անցել եմ, երբ եղել եմ Շորժայում, խոսել եմ նրանց հետ, նստել նրանց շվաքում, շփվել եմ հետները, նրանք ինձ համար դարձել են կերպարներ: Բայց դրանք հիմա չկան: Սևանի ջրի բարձրանալուց հետո մահացան:
-Բնության մեջ մահացող ծառերի փաստը ի՞նչ անդրադարձ է ունենում գեղանկարչական ներշնչանքի վրա:
-Ընդհանրապես բնությունը շատ է անդրադառնում ներշնչանքի վրա: Շատ մարդիկ ասում են, որ ծառերի նկատմամբ իրենց վերաբերմունքը փոխվում է, երբ տեսնում են իմ նկարները: Ինձ համար դա լսելը չափազանց հաճելի է: Մենք ահավոր բան ենք անում բնության հետ: Եվ ինչքան էլ մեր «սիրելի» ղեկավարները, պատասխանատու այրերը ցույց են տալիս, թե իբր մտահոգված են այդ հարցերով, դրանից ոչինչ չի փոխվում: Տասնյակ տարիներ ուղղակի ձեռ են առնում մարդկանց իրենց ելույթներով: Անվերջ խոստումներ ենք լսում, թե կանաչապատ որևէ տարածք չի վերացվելու, ոչ մի ծառ չի կտրվելու, բայց մեծ հաջողությամբ, դաժանաբար շարունակվում է կանաչապատ տարածքների, ծառերի ոչնչացումը:
-Ձեր ներշնչանքը ոչ միայն գեղանկարչական դրսևորում է ունենում: Այն նաև տեքստի է վերածվում ու ձևակերպվում այսպես. «Ծառի մեջ ես տեսնում եմ «իմ մարդուն»: Այսինքն` ծառահատման փաստի դեպքում մենք գործ ունենք մարդասպանությա՞ն փաստի հետ:
-Ես սարսափելի ծանր եմ տանում կացնի հարվածը, սղոցի հպումը ծառին: Դա, իսկապես, դաժան բան է: Գուցե իմ ասելիքը ես բառացիորեն չկարողանամ արտահայտել, բայց ինձ համար, իսկապես, ծառերը մարդիկ են` զգացմունքներով, երակներով, մտքերով, թևերով, փշանման ճյուղերով:

«ԵՐԲ ՏԵՍՆՈՒՄ ԵՍ, ՈՐ ՔՈ ԱԶԳԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆ Է ՔՈ ԱԶԳԻ ԴԺԲԱԽՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՏՃԱՌԸ, ԱՅԼԵՎՍ ՉԵՍ ԿԱՐՈՂԱՆՈՒՄ ԹՈՒՐՔԵՐԻՆ ՄԵՂԱԴՐԵԼ»

-Արվեստագետի իրականությունից դուրս ի՞նչ կա Ձեզ համար այս կյանքում, ինչո՞վ եք Դուք ապրում:
-Ես զբոսաշրջությամբ եմ զբաղվում: Սիրում եմ երկիրս, մեր բնությունը: Ամեն նոր օրվա մեջ, ամեն նոր մարդու հետ հանդիպելիս նորովի ես ընկալում քո երկիրը, քո իրականությունը: Ծեծված բառեր չասեմ, բայց ամեն անգամ Գառնին ու Գեղարդը տեսնելով` նոր լույս ես փնտրում դրանցում, նոր զգացողություններ ես ապրում: Ես խեղդվում են անարդարության սարսափելի չափերից, որ շրջապատում է մեզ: Այն հասել է անասելի չափերի, ոչ մի սահմանում չի տեղավորվում: Եվ սարսափելի է այն սարկազմը, այն հեգնանքը, որ տեսնում ենք մարդկանց կողմից, ովքեր հենց պատասխանատու են այդ ահավոր երևույթների համար: Մարդիկ խոսում են, թե պետք է այս կամ այն երևույթի դեմն առնել: ՈՒ դու ապշում ես: Գոնե չասեն, չխոսեն: Իրենք են դրա դեմն առնողները, ո՞ւմ են այդ բաներն ասում:
-Գուցե այլմոլորակայինների՞ն:
-Լավ ասացիք: Հայրիկս միշտ ասում էր, որ այսպես չի մնա, կգան լավ օրեր: Իհարկե, հույս, հավատ ունենալը շատ կարևոր հանգամանք է, ապրեցնող: Բայց երբ տեսնում ես, որ քո ազգի ներկայացուցիչն է քո ազգի դժբախտությունների պատճառը, այլևս չես կարողանում թուրքերին մեղադրել: Եվ մի պահ կանգ ես առնում ու մտածում, թե թուրքերից էլ ի՞նչ պահանջես:

«ԵԹԵ ԱԶՆԻՎ, ՄԱՔՈՒՐ ՄԱՐԴ ԵՍ, ՉԵՍ ԿԱՐՈՂ ՏԱԿԱՆՔԻ ՏԱԿԱՆՔ ԼԻՆԵԼՆ ԱՐԴԱՐԱՑՎԱԾ ՀԱՄԱՐԵԼ»

-Սիրավի ժամանակներում գործում էր խորհրդային վարչակարգը, և յուրաքանչյուր մտածող, ստեղծագործող մարդ գիտեր, թե ինչի դեմ է ինքը ըմբոստանում, ինչի դեմ է պայքարում: Հիմա այդ հասցեատիրոջը գտնել հաջողվո՞ւմ է:
-Ես իմ մասին կարող եմ խոսել միայն: Ես շատ հստակ գիտեմ, թե ինչի դեմ է իմ կռիվը, ինչն է խեղդում ինձ, ինչն է, որ խանգարում է ապրել: Չեմ ընդունում այն տեսակետը, թե այս կամ այն բանը մեկի համար վատ է, մյուսի համար` լավ: Ամեն ինչի համար էլ արդարացում կարելի է գտնել: Մարդասպանն էլ իր արդարացումն ունի, բայց դա արդարացում չէ իմ պատկերացմամբ: Կան հստակ արժեքներ` սեր, բարություն, նվիրվածություն, անձնազոհություն: Երևույթներ, որոնք չեն կարող մեկի համար վատ լինել, մյուսի համար` լավ: Եթե ազնիվ, մաքուր մարդ ես, չես կարող տականքի տականք լինելն արդարացված համարել: Թվում է, թե կան մասնագիտություններ, որոնց ներկայացուցիչները չեն կարող վատ բաներ անել: Բայց նկարիչը, օրինակ, եթե վատ նկարիչ է, նա էլ իր վնասն է բերում` վատ ճաշակ տարածելով, ինչպես դա անում են սերիալներն այսօր: Ժողովրդին, թող կոպիտ չհնչի, պիտի ներարկվի բարձրաճաշակ արվեստը: ՈՒզում, թե չի ուզում, մարդուն պիտի պարտադրվի, որ Մոցարտ լսի: Մի քանի անգամ դուր չի գա, բայց ի վերջո կվարժվի ու կսիրի այդ երաժշտությունը: Եթե ցածրաճաշակ մարդուն անընդհատ ցածրամակարդակ բան ես մատուցում, այսինքն` կերակրում ես նրանով, ինչով ինքն է ուզում կերակրվել, վաճառում ես այն աղբը, որն ինքն ուզում է գնել, դու դրանով ավելի ես խորացնում նրա անճաշակությունը: Մարդկանց անարժեք բան մատուցելը այն պատճառաբանությամբ, որ դա է նրանց պահանջարկը, անթույլատրելի է: Այս ամենի դեմ է իմ պայքարը: Իմ մեջ կա անարդարությունների հետ չհամակերպվելու, փշոտվելու հատկանիշը: Իհարկե, դա դրսևորվում է նաև իմ նկարներում: Ծառերիս մեջ էլ կա պայքար: Ծառերս ոչ միայն զգացմունք, սեր, կիրք են արտահայտում, այլև պայքար, կռիվ անարդարության դեմ: Ես նկարել եմ բարի հրեշներ: Դրանք մողեսակերպ, փշոտ կենդանիներ են, որոնք տեսնելով` հայրիկս կեսկատակ, կեսլուրջ ասաց. «Սրանք Գագուլի ավտոպորտրետներն են»: Ես գիտեմ, որ բարի մարդ եմ, բայց իմ մեջ փշոտություն կա, և դա պատահական չէ: Դա իմ չհամակերպվելու, անարդարությունից մեծապես նեղվելու հատկանիշի արտահայտությունն է: Մարդիկ կան, որ շատ մակերեսորեն են վերաբերվում անհանդուրժելի երևույթներին, ես այդպիսին չեմ: Երբեմն լսում ես, թե ինչպես են արտահայտվում որևէ պաշտոնյայի այլանդակ արարքի մասին. «Դու էլ լինեիր, նույն բանը կանեիր»: Ես ատում եմ այդ խոսքը: Չէ՛, ես չէի անի, ինչո՞ւ պիտի անեի: Ինչո՞ւ պիտի գողանայի, եթե նախարար լինեի: Շուկայի բոլոր առևտրականները հո չե՞ն խաբում: Մի կին կշռելիս մեկ խնձոր էլ ավելի է դնում կշեռքին, մյուսն էլ թերակշռում է: Հիմա ինչպե՞ս երկուսին նույն կերպ բնութագրես:
-Չե՞ք կարծում, որ եթե մարդը պատրաստ չէ նախարար լինելու և չգողանալու, ուրեմն երբեք չի լինի նախարար:
-Կարծում եմ: Երևի թե բոլոր երկրներում էլ նախարարները բարի պտուղներ չեն, բայց գոնե մի քառասուն-հիսուն տոկոսի չափով են մարդ, ոչ թե ընդամենը մեկ տոկոսի: Այդքան սեփական անձի վրա չի կարելի կենտրոնանալ: Ժողովուրդ ընդհանրապես գոյություն չունի նրանց համար: Այն, ինչին մարդը կոչված է ծառայելու ի պաշտոնե, իր համար գոյություն չունի: Մարդը կոչված է ծառայելու ժողովրդին, հասարակությանը: Բայց այդ մասին ընդամենը ասում է բառերով: Եվ դա ընդամենը նրա համար է արվում, որ ապահովի իր գոյությունը համապատասխան աթոռին: Ի պաշտոնե բլբլացնում են: Իսկ բլբլոցից դուրս միայն բիզնես են անում: Սա բոլորին է հայտնի: Եվ ցավալի է, որ բոլորը բոլորի մասին ամեն ինչ գիտեն, ու ոչինչ չի փոխվում:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ