«Շնորհակալ եմ Աստծուն, որ ինձ կյանք է պարգևել»

«Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի «Միջազգային խաղարկային մրցույթ» անվանակարգի հաղթող է ճանաչվել ուկրաինացի ռեժիսոր Միրոսլավ Սլաբոշպիցկու «Ցեղը» ֆիլմը: Փառատոնի օրերին Հայաստանում էր գտնվում ֆիլմի գլխավոր դերակատար Յանա Նովիկովան, ով մրցանակն ստանալիս խոստովանեց, թե ինքն այնքան է սիրել Հայաստանը, որ ուղղակի չի ցանկանում հեռանալ այստեղից:
Նրա շփումը հայ հասարակության հետ ապահովում էր Հայաստանի խուլ-համրերի միավորման աշխատակից, ժեստերի թարգմանիչ Ռոզա Բալեյանը, ում շնորհիվ էլ կայացավ մեր զրույցը ՅԱՆԱ ՆՈՎԻԿՈՎԱՅԻ հետ:

«ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ ԵՄ ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾԵԼ, ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾԵԼ ԿԻՆՈՅՈՒՄ»

-Յանա, ո՞ր տարիքից եք կինոյում:
-Տասնինը տարեկան էի, սովորում էի մեքենաշինական քոլեջի երրորդ կուրսում: Այդ ժամանակ էր, որ մտածեցի դերասանուհի դառնալու մասին: Սիրտս ինձ թելադրում էր, որ իմ կոչումը դերասանությունն է, մեքենաշինությունն իմը չէ, ինձ հետ ոչ մի կապ չունի: Մտածում էի, որ պիտի նկարահանվեմ ֆիլմում: Դա էր իմ ձգտումը: Ես վստահ էի, որ խուլ ու համր մարդը կարող է դերասանուհի դառնալ: Իսկ ինչո՞ւ` ոչ: Ռիսկի դիմեցի, փնտրեցի և գտա կինո տանող ճանապարհը: Դա իմ շանսն էր, իմ կարևոր քայլը ապագաս կառուցելու, կարիերաս ապահովելու ճանապարհին:
-Դուք Ձեր հետագա ամբողջ կյանքը կինոյի հե՞տ եք կապում, թե՞ ունեք նաև այլ հետաքրքրություններ, այլ նպատակներ:
-Այո՛: Ես սիրում եմ կինոն, սիրում եմ դերասանի մասնագիտությունը: Առանց դրանց չեմ կարող ապրել, չեմ պատկերացնում կյանքս այլ կերպ: Ինչպես ձուկն իրեն կզգա առանց ջրի, այդպես էլ ես եմ զգում իմ կյանքն առանց կինոյի:
-Կինոյում աշխատելու նոր առաջարկություններ, նոր ծրագրեր արդեն ունե՞ք, թե՞ կինոյի հետ ապագան կապելու հեռանկարը դեռևս չի կոնկրետացել, դեռևս երազանք է:
-Ձեր քաղաքում, «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի շնորհիվ, ես բազմաթիվ շփումներ եմ ունեցել, որոնց համար չափազանց ուրախ եմ: Իհարկե, կոնկրետ առաջարկություններ, հրավերներ դեռ ոչ մեկից չեմ ստացել, գուցե հետագայում կլինեն: Այս պահին ունեմ մի առաջարկ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներից: Նորզելանդացի մի ռեժիսոր` Պոլ Ապրեչինը, որ ապրում է ԱՄՆ-ում, ֆիլմ է նկարահանում, նա է ինձ առաջարկել իր հետ աշխատել կինոյում: Ինձ ուղարկել է փորձնական ժապավեններ, որ ես պատկերացում կազմեմ սպասվող աշխատանքի մասին: Բայց առայժմ կան որոշակի խոչընդոտներ այդ ֆիլմի նկարահանման գործընթացում, որովհետև բացակայում են անհրաժեշտ ֆինանսները: Գուցե ես նկարահանումներն անեմ առանց ֆինանսական ներդրումների: Ինչ արած: Կսկսեմ նկարել, հետո կտեսնենք, թե ինչ կկարողանանք անել:
-Այսինքն, Դուք որպես ռեժիսո՞ր եք մասնակցելու այդ ֆիլմի աշխատանքներին:
-Այո՛: Դա մեծ ֆիլմ չէ, կարճամետրաժ է: Բայց ես ուրախ եմ, որ այդ փորձը կունենամ, ինքս կլինեմ ֆիլմի հեղինակը, թեկուզ և փոքր տևողությամբ ֆիլմի: Ես ցանկանում եմ ստեղծագործել, ստեղծագործել կինոյում: Եվ հույս ունեմ, որ հաջող ավարտ կունենա այդ աշխատանքը:

«ՀԱՄԱԿԵՐՊՎԵԼ ՌԵԺԻՍՈՐԻ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ ՀԵՏ ՈՒ ԽԱՂԱԼ ԱՅՆՊԵՍ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱ Է ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ»

-«Ցեղը» ֆիլմը հոգեբանական մեծ ճնշում է պարտադրում հանդիսատեսին: Ես այն մեկ անգամ դիտելուց հետո շատերին եմ խորհուրդ տվել, որ դիտեն, բայց և խոստովանել եմ, որ երկրորդ անգամ այն դիտելու ուժ ինքս չունեմ: Ձեզ, որպես այդ մղձավանջային իրականության մեջ հայտնված կերպարը մարմնավորած դերասանուհու, որքա՞ն է հաջողվել ձերբազատվել այդ իրականության, Ձեր խաղացած դերի ազդեցությունից, հոգեբանական այդ ցնցումն ինչպե՞ս եք հաղթահարել ֆիլմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո:
-Շատ դժվար էր հաղթահարել այդ ամենը: Հատկապես ֆիլմի մի դրվագը` աբորտի տեսարանը, սարսափելի էր թե՛ խաղալ, թե՛ հետո այդ ապրումները մոռանալ: Ես պարզապես չգիտեի, թե ինչ պիտի անեմ: Շատ ծանր զգացողությունների մեջ էի, երբ նկարահանվում էր այդ տեսարանը, ինձ բոլորովին անծանոթ վիճակ էր: Ես ուղղակի ռիսկի եմ գնացել` խաղալով աբորտ անող կնոջ կերպարը: Բավական շատ ինֆորմացիա եմ հավաքել այդ երևույթի մասին, փորձել եմ դերի մեջ մտնել` բավականին դժվարությունների միջով անցնելով: Մինչև տեսարանը նկարահանելը եղանք բժշկի մոտ, զրուցեցինք նրա հետ, ճշտեցինք որոշ հարցեր: Այդ կինը, որ պիտի խաղար բժշկի դերը, ինձ երկար բացատրություններ տվեց, թե ինչպես պիտի խաղամ ցավ ապրող, լաց եղող կնոջ կերպարը: Ես ի մի եմ բերել իմ տպավորությունները, ու սկսել ենք նկարահանումը: Շատ երկար են տևել այդ հատվածի նկարահանման աշխատանքները, բազմաթիվ դուբլեր ենք արել: Բժշկի դերակատարը մեծ դժվարությամբ է ինձ հասկացրել, թե ինչպես ես պետք է կապվեմ պարանով, ինչպես պետք է նստեմ լոգարանում` տախտակի վրա: Անգամ մի տիկնիկ էին բերել, որի վրա ցույց էին տալիս համապատասխան դիրքը, որ ես պետք է ընդունեի այդ տեսարանում: Մի անգամ էլ այցելել եմ գինեկոլոգի, նրա աշխատասենյակում տեսել իրական կանանց, որ աբորտ էին անում: Դա մի երկարատև, դաժան, անչափ տհաճ պրոցես էր: Սարսափելի էր տեսնել այն մետաղյա գործիքները, որոնք պիտի օգտագործեր բժիշկը: Բայց դա պահանջում էր դերը, պահանջում էր ֆիլմը, և ես պետք է կատարեի բոլոր պահանջները:
-Ինչպե՞ս էիք կարողանում շփվել ֆիլմի ռեժիսոր Միրոսլավ Սլաբոշպիցկու հետ, իրար չհասկանալու բարդություններ չէի՞ն ծագում:
-Մեզ հետ մշտապես եղել է ժեստերի թարգմանիչը, առանց նրա մասնակցության չէինք կարողանա աշխատել: Ռեժիսորի յուրաքանչյուր բառը նա հասցրել է ինձ, իմը` նրան:
-Գիտեմ, որ Սլաբոշպիցկու հետ խնդիրներ եք ունեցել` բաց տեսարաններում նկարահանվելու հետ կապված, դեմ եք եղել կինոխցիկի առջև մերկ հանդես գալուն: Եվ ինչպե՞ս եղավ, որ համաձայնեցիք նկարահանվել այդ տեսարաններում, որոնք քիչ չեն ֆիլմում:
-Սլաբոշպիցկու դիրքորոշումը շատ կտրուկ էր: Նա չցանկացավ լսել ոչինչ, ուղղակի ասաց. «Եթե մերկ չես նկարահանվելու, եթե սեքսուալ կադրերում չես ուզում երևալ, ուրեմն դո՛ւրս կորիր: Այդ դեպքում ուղղակի չես խաղա ֆիլմում»: Իսկ ես այնքան շատ էի ուզում նկարահանվել, որ ինձ ստիպեցի համակերպվել ռեժիսորի պահանջների հետ ու խաղացի այնպես, ինչպես նա էր ցանկանում:
-«Ցեղը» ֆիլմը, բացի «Ոսկե ծիրանի» «Միջազգային խաղարկային մրցույթի» գլխավոր մրցանակին` «Ոսկե ծիրանին» արժանանալուց, այլ նվաճումներ, այլ մրցանակներ ևս ունեցել է: Կպատմե՞ք այդ մասին:
-«Ցեղը» ֆիլմի նախագիծը 2012 թվականին Երևանում անցկացված «Ռեժիսորներ առանց սահմանների» 6-րդ համատեղ արտադրության ֆորումի հաղթողներից է, ստացել է 3500 եվրո դրամաշնորհ, ֆիլմն արժանացել է «France-4»-ի «Հայտնություն» մեծ մրցանակին, Տարկովսկուն նվիրված «Հայելի» փառատոնի գլխավոր մրցանակին, այս տարվա Կաննի միջազգային կինոփառատոնի «Քննադատների շաբաթ» ծրագրի երեք մրցանակին:
-Տեղյա՞կ եք, որ կորեացի աշխարհահռչակ ռեժիսոր Կիմ Կի-Դուկն իր մամլո ասուլիսի ժամանակ հատուկ անդրադարձել է Ձեր մարմնավորած կերպարին «Ցեղը» ֆիլմում, իր հիացմունքն արտահայտել Ձեր անձի և դերասանական աշխատանքի վերաբերյալ:
-Այո՛, տեղյակ եմ, գիտեմ նրա վերաբերմունքի մասին:
-Չե՞ք մտածում, որ կարող եք «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի շնորհիվ ձեռք բերած այդ ծանոթության արդյունքում հենց իրենից` նշանավոր Կիմ Կի-Դուկից, իր ֆիլմերից որևէ մեկում նկարահանվելու առաջարկություն ստանալ:
-Ապշած եմ Ձեր հարցից: Նույնիսկ չգիտեմ, թե ինչ պատասխանեմ: Գուցե Աստված է ինձ ընձեռել այդ մեծ ռեժիսորին հանդիպելու հնարավորությունը, բայց չեմ կարող երազել, թե նրանից իր որևէ ֆիլմում նկարահանվելու առաջարկություն կստանամ:

«ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆՈՎ ԵՄ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ «ՈՍԿԵ ԾԻՐԱՆԸ»

-Երբ իմացաք, որ պետք է գաք Հայաստան, «Ցեղը» ֆիլմով մասնակցեք «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնին, ի՞նչ զգացողություն ունեցաք:
-Փառատոնի հրավերն ստանալուց հետո ինձ տեղեկացրին այդ մասին և հարցրին, թե համաձա՞յն եմ արդյոք միայնակ մեկնելու Հայաստան, լինելու Երևանի միջազգային կինոփառատոնում «Ցեղը» ֆիլմի ներկայացուցիչը: Ես իսկույն տվեցի համաձայնությունս, պատրաստվեցի այստեղ գալ, առանց մտածելու, թե կարող եմ որևէ խնդիր ունենալ: Ես գիտեի, որ այստեղ գեղեցիկ միջոցառումներ են լինում, ջերմ ընդունելություն է լինում, հետաքրքիր հանդիպումներ են լինում: Այդ պատճառով էլ որոշեցի անպայման գալ ու իմ աչքով տեսնել այդ ամենը, անձամբ իրազեկված լինել «Ոսկե ծիրանի» անցուդարձերին:
-Ի՞նչն եք առավել հավանել, ինքներդ Ձեզ համար առավել կարևորել Հայաստանում, Երևանում:
-Հավանել եմ այն ամենը, ինչ հասցրել եմ տեսնել: Առաջին բանը, որին ականատես և մասնակից եղա, Ծիրանօրհնեքի արարողությունն էր հայկական եկեղեցում: Շատ տպավորված եմ այդ ծեսից: Եղել եմ նաև Գառնիում, Գեղարդում, «Արարատ» կոնյակի գործարանում, Երևանի խուլ-համրերի մշակույթի պալատում, շփվել Ձեր հայրենակիցների հետ, որոնք ինձ նման ունեն հաղորդակցվելու խնդիր:
-Փաստորեն, մինչ այս արդեն տարբեր փառատոների եք մասնակցել: Այդ համապատկերում ինչպե՞ս եք գնահատում «Ոսկե ծիրանը»` զուտ որպես մշակութային երևույթ, որպես կինոփառատոն:
-Բարձրագույն գնահատականով եմ գնահատում «Ոսկե ծիրանը»: Այստեղ ամեն բան հրաշալի է:
-Եթե «Ոսկե ծիրանից» կրկին հրավեր ստանաք, կգա՞ք Հայաստան:
-Իհարկե, մեծ հաճույքով:

«ԵՍ ԿԱՐՈՂ ԷԻ ՄԱՀԱՑԱԾ ԼԻՆԵԼ, ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՉՈՒՆԵՆԱԼ»

-Ի՞նչ ընտանիք ունեք Դուք, ովքե՞ր են Ձեր ծնողները: Խուլ-համրությունը ժառանգակա՞ն երևույթ է Ձեր գերդաստանում:
-Ծնողներս խոսում են, ծառայողներ են: Ես և քույրս ենք խուլ, միասին ենք սովորել խուլ-համրերի մասնագիտացված դպրոցում: Քույրս ինձնից փոքր է, նոր է ավարտել դպրոցը, դեռ չգիտեմ, թե ինչ մասնագիտություն կընտրի: Ես մանկապարտեզ չեմ գնացել, եղել եմ տանը` մայրիկիս հետ: Մայրս ինձ անընդհատ ուղղորդել է դեպի նկարչությունը: Երեք տարեկանից եմ նկարել, և մայրս երազել է, որ իր դուստրը նկարիչ, դիզայներ դառնա, բայց հիմա նա շատ ավելի ուրախ է, որ ես դերասանուհի եմ դարձել: Իհարկե, դերասանուհի դառնալու հարցում մեծ է եղել իմ նկարչական կրթության դերը: Եթե ես աշխարհի գեղանկարչական ընկալումը չունենայի, երևի թե չկարողանայի լինել կինոյում:
-Դուք շատ կենսասեր, կենսուրախ մարդ եք, ոչ միայն կյանքն եք սիրում, այլև անձնական սիրո պատմություն ունեք:
-Այո՛, ես ունեմ ընկեր: Բայց վերջին շրջանում նա չի հասկանում ինձ: Մեր հարաբերությունները շատ նորմալ էին մինչև ֆիլմում իմ նկարահանվելը, բայց հետո ինչ-որ խզում առաջացավ մեր միջև: Նա դեմ էր, որ ես նկարահանվեի ֆիլմում: Մեր մեջ մի փոքր վիճաբանություն եղավ այդ հարցի հետ կապված, և ես չգիտեմ, թե ինչպես կշարունակվեն մեր հարաբերությունները: Մենք ասես երկու հակադիր բևեռներ լինենք հիմա, իրար դեմ գնալով` ապրում ենք: Նա էլ է խուլ ու համր, սպորտսմեն է, զբաղվում է բարձրացատկով, չեմպիոնի կոչման է արժանացել:
-«Ցեղը» ֆիլմում ներկայացվող պատմության նման երևույթներ իրականում կայի՞ն այն քոլեջում, որտեղ Դուք սովորել եք:
-Եղել են: Հատկապես դրամաշորթության երևույթը շատ տարածված էր մեր քոլեջում: Դա միայն մեր հաստատությանը չէ բնորոշ, այդպիսի բաներ կատարվում են բոլոր գիշերօթիկներում: Խուլ-համր են տվյալ հաստատության սաները, թե խոսող, առողջ մարդիկ, տարբերությունը մեծ չէ, բոլոր տեղերում են ահավոր բաներ կատարվում:
-Դուք վիրավորվա՞ծ եք Աստծուց այդ արատն ունենալու համար:
-Ո՛չ, բոլորովին: Ընդհակառակը, ես շնորհակալ եմ Աստծուն, որ ինձ կյանք է պարգևել: Ես կարող էի մահացած լինել, գոյություն չունենալ: Երբ ծնվելուցս հետո ես հիվանդացել եմ, ընկել կոմայի մեջ, մայրս աղոթել է Աստծուն իմ փրկության համար: Աստված լսել է մորս աղոթքը, ինձ վերադարձրել է կյանք, բայց ես կորցրել եմ լսողությունս: Պատճառը եղել է սխալ բուժումը: Եվ փա՜ռք Աստծո, որ ես չեմ մահացել, ապրել եմ` թեկուզ և առանց լսել ու խոսել կարողանալու:

«ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ ՏԵՂՅԱԿ ԵՄ ԻՄ ՃԱԿԱՏԱԳՐԻ ՏԵՐ ՄԱՐԴԿԱՆՑ` ԽՈՒԼ ՈՒ ՀԱՄՐԵՐԻ ԿՅԱՆՔԻՆ»

-Մեր երկրի վիճակի, մեր ժողովրդի մասին հասցրե՞լ եք ինչ-որ բան իմանալ:
-Ո՛չ, ժամանակս չի բավարարել դրա համար:
-Իսկ ի՞նչ կասեք Ձեր հայրենիքի` Բելառուսի և «Ցեղը» ֆիլմի հայրենիքի` ՈՒկրաինայի իրականության, մարդկանց մասին:
-Ես ավելի շատ տեղյակ եմ իմ ճակատագրի տեր մարդկանց` խուլ ու համրերի կյանքին: Մենք ունենք որոշակի դժվարություններ: Դա նախ և առաջ ֆինանսների անբավարարությանն է վերաբերում: Մեզ նման մարդկանց համար առավել դժվար է, որովհետև չկան թարգմանիչներ, որոնք պիտի ապահովեին մեր շփումը հասարակության հետ: ՈՒկրաինայում էլ առանձնապես լավ չէ վիճակը այս իմաստով: Ցածր թոշակներ են ստանում խուլերը, սոցիալական ծանր վիճակում են ապրում: Ցանկալի է, որ այս խնդիրները երբևէ լուծում ստանան:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ