Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Կոմիտասի արխիվը պետք է մնա գրականության և արվեստի թանգարանում, ինչպես եղել է տասնամյակներ շարունակ»

«Կոմիտասի արխիվը պետք է մնա գրականության և արվեստի թանգարանում, ինչպես եղել է տասնամյակներ շարունակ»
12.09.2014 | 11:57

«Իրատես de facto»-ի հյուրը Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի տնօրեն, բանասիրության թեկնածու, գրող ԿԱՐՈ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆՆ է: Մեր զրույցը թանգարանում սպասվող առաջիկա միջոցառումների, թանգարանային անցուդարձի մասին է:

«ՄԵՐ ՖՈՆԴԵՐՆ ԻՍԿԱՊԵՍ ԼԵՓ-ԼԵՑՈՒՆ ԵՆ ԲԱՑԱՌԻԿ ԳԱՆՁԵՐՈՎ, ԵՎ ՈՐԵՎԷ ՑՈՒՑԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՐԲԵՎԷ ՉԻ ԿՐԿՆԵԼ ՆԱԽՈՐԴԻՆ»


-Առաջիկայում ի՞նչ ցուցադրություններ են սպասվում գրականության և արվեստի թանգարանում:
-Թանգարանը ավանդաբար, վերջին տարիներին առավել ևս, արձագանքում է բոլոր մշակութային միջոցառումներին: Հենց միայն այն պատճառով, որ չկա որևէ իրադարձություն` գրականության, թատրոնի, կինոյի, կերպարվեստի, երաժշտարվեստի, ընդհանրապես, արվեստի բոլոր ճյուղերի հետ կապված, որոնց ուղղակի կամ անուղղակի առնչվող փաստաթղթեր մեր ֆոնդերում չլինեն: Այսինքն, և՛ հանդես ենք գալիս ինքնուրույն միջոցառումներով` մեր նախատեսած ցուցադրություններով, և՛ արձագանքում ենք կարևորագույն մշակութային իրադարձություններին` դարձյալ փոքրիկ ցուցադրություններով և համապատասխան համերգային գեղարվեստական միջոցառումներով: Ներկա պահին առավելապես մեր ուշադրությունը սևեռված է թանգարանի երկրորդ, հիմնական ցուցադրության վրա, որը պայմանական կոչվում է «Միջին Արևելքի թանգարան»: Դա լուսահոգի Մարկոս Գրիգորյանի հավաքածուն է, որը նա 90-ականներին նվիրեց Հայաստանին, և որը ժամանակավորապես հանգրվանեց մեր թանգարանում, հետո այդ ժամանակավորը դարձավ անժամկետ: Նախատեսում ենք մինչև տարեվերջ մեծ շուքով բացել ցուցադրությունը:
Ինչ վերաբերում է ժամանակավոր ցուցադրություններին, այս պահին մեր աշխատակազմը նախապատրաստվում է Կոմիտասի 145-ամյակին նվիրված ցերեկույթին, որի մեխը լինելու է մի շատ բացառիկ ցուցադրություն: Գաղտնիք չէ, որ վերջին տարիներին Կոմիտասին անդրադառնում են շատ շատերը, ինչը գովելի է, և քանի որ կոմիտասյան մասունքների և արխիվի հիմնական մասը պահպանվում է մեր թանգարանում, որոշեցինք Կոմիտասի ծննդյան օրը` սեպտեմբերի 26-ին, ներկայանալ մի ինքնատիպ ցուցադրությամբ: Պատրաստվում ենք ցուցադրելու այնպիսի նյութեր, որ ծանոթ չեն հանրության լայն շրջանակներին: Միջոցառումը կուղեկցվի համերգային մասով: Մինչև տարեվերջ կանդրադառնանք նաև այս տարվա մյուս հոբելյաններին` ժամանակավոր փոքրիկ ցուցադրություններով:
Օգտվելով առիթից, ասեմ, որ ամեն շաբաթ մեր ֆոնդերը այս կամ այն կերպ համալրվում են: Տակավին երկու շաբաթ առաջ մի ուրախալի իրադարձություն եղավ` բացառիկ նվիրատվություն: Կոմիտասի սաներից մեծանուն կոմպոզիտոր, խմբավար Բարսեղ Կանաչյանի դուստրը մեզ ուղարկեց հերթական գանձերը` Բարսեղ Կանաչյանի անձնական ջութակները, երկու ձեռնափայտերը և ժամացույցը: Ինչո՞ւ եմ առանձնացնում այս իրադարձությունը. ոչ միայն որ Կոմիտասին է առնչվում, այլև որ վաղը, մյուս օրը Կանաչյանի հետ կապված իրադարձություն լինի, և ես դարձյալ հայտարարեմ, որ բացառիկ նյութեր ենք ցուցադրելու, մարդիկ չմտածեն` գովազդի համար է: Մեր ֆոնդերն իսկապես լեփ-լեցուն են բացառիկ գանձերով, և որևէ ցուցադրություն երբևէ չի կրկնել նախորդին:
-Մինչև տարեվերջ այցելուների առջև իր դռները կբացի Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտը: Կոմիտասի ստեղծագործական ժառանգությունն ու անձնական իրերը գտնվում են տարբեր կազմակերպությունների արխիվներում և պահոցներում, գերակշիռ մասը` Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում (բազմաթիվ հրատարակություններ, վավերագրական, գեղարվեստական ֆիլմեր, ձայնային և լուսանկարչական, տեսագրված նյութեր): Թանգարանին պատկանող ցուցանմուշների ո՞ր մասն է տրամադրվելու նորաստեղծ թանգարան-ինստիտուտին:
-Դեռևս որոշում չի կայացվել, կարող եմ ասել միայն, որ դեռևս անցյալ տարի, երբ կենտրոնը կառուցվում էր, ես թանգարանում պահպանվող մասունքների ցանկը (վարդապետական շուրջառի, անձնական կնիքների, սրինգների, կահ-կարասու) տրամադրել եմ հանձնաժողովին: Հուշանկյան պատասխանատուները, որոնց վստահված է ցուցադրությունը, իրենց որոշումը կներկայացնեն հանձնաժողովին, և այն ժամանակ կքննարկենք, թե կոմիտասյան մասունքների որ մասն ենք տրամադրելու Կոմիտասի կենտրոնին: Կարիքը չկար էլ, բայց խնդրել եմ հաշվի առնել, որ փաստաթղթերի, արխիվի մասին որևէ խոսք լինել չի կարող: Ինչպես մյուս 1200 երևելիների արխիվները, այնպես էլ Կոմիտասի արխիվը պետք է մնան գրականության և արվեստի թանգարանում, ինչպես եղել է տասնամյակներ շարունակ: Ներկայումս ավարտում ենք արխիվի թվայնացման աշխատանքները, և մեկ թվայնացված օրինակ սիրով կտրամադրենք նորաստեղծ կենտրոնին:
-Կարելի՞ է ասել, որ չի տուժի ցուցասրահը:
-Տուժել ասելը հարաբերական է, իհարկե, մեզ համար մեծ ցավ է, եթե մեկ մասունք նույնիսկ Կոմիտասից տարվում է: Ընդհանրապես, թանգարանները շատ պահպանողական, զգայուն կազմակերպություններ են: Եթե մենք ամեն թղթի, բացիկի վրա տասնամյակներ շարունակ դողացել ենք, բնական է, որ աշխատակազմը որոշակի հուզումով կընդունի մասունքների տեղափոխությունը: Միակ մխիթարանքն այն է (ինքներս տեսել ենք, որոշակի պատկերացում ունենք), որ կենտրոնն ունի գերժամանակակից պայմաններ, և այնտեղ այդ մասունքները կպահպանվեն անվտանգ ու ապահով: Բոլոր դեպքերում, մեր մշտական ցուցադրության երաժշտարվեստի սրահի առանցքը Կոմիտասն է, մի սրինգ էլ եթե պակասի, որոշ չափով խաթարվելու է ցուցադրությունը, և մենք պետք է մտածենք ինչ կերպ շտկենք, որ ամբողջ ցուցադրությունը չտուժի` բովանդակային առումով:
-Կոմիտասի ռոյալը, որ ներկայումս ԳԱԹ-ում է, նույնպե՞ս հայտնի չէ, թե որտեղ կհանգրվանի:
-Ռոյալը իմ ներկայացրած ցանկի մասունքներից մեկն է, հանձնաժողովն ինքը կորոշի` ըստ ցուցադրության հայեցակարգի:

«ՆԵՐԿԱՅԱՑՐԻ ԶՈՐԱՎԱՐ ԱՆԴՐԱՆԻԿԻՆ, ԱՅՆՊԻՍԻ ԱՆՈՒՆ, ՈՐԻՆ ԹՈՒՐՔԸ ՄԵԶՆԻՑ ԼԱՎ Է ՃԱՆԱՉՈՒՄ»


-Հավանաբար մեծ նյութ ունեք նաև ցեղասպանությանը վերաբերող: Ի՞նչ միջոցառումներ են նախատեսվում 100-ամյակին ընդառաջ:
-Մենք ակտիվորեն համագործակցում ենք 100-րդ տարելիցը համակարգող գլխավոր կազմակերպության` Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի հետ: Այս պահին ավելի քան 300 միավոր նյութ ենք տրամադրել, որպեսզի ընդգրկվի Ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված մշտական ցուցադրության մեջ: Կարծում եմ, ուսումնասիրությունները երևան կբերեն էլի շատ ու շատ նյութեր: Դրանից զատ, մենք ինքներս էլ մի շարք միջոցառումներ ենք նախատեսել, որոնք հենց 2015-ի սկզբից կներկայացնենք հանրությանը:
-Արտասահմանում ցուցադրություններ նախատեսվո՞ւմ են:
-Արտերկրի ծրագրերը կազմակերպում է պետական հանձնաժողովը` հանրապետության նախագահի գլխավորությամբ: Թե որքանով մեր թանգարանը կընդգրկվի այդ միջոցառումների մեջ, այսօր չեմ կարող ասել, բայց վստահ եմ, որ մեր թանգարանից անպայման ինչ-որ ցուցանմուշներ կընդգրկվեն, որովհետև, կրկնում եմ, մենք բացառիկ նյութեր ունենք:
-ՈՒսումնասիրությունների համար արխիվը հասանելի՞ է բոլորին:
-Թանգարանը գոնե իմ աշխատած տարիներին (արդեն երեք տարի է` ես եմ տնօրեն), նույնիսկ հիմնանորոգման ծանր ամիսներին բաց է եղել բոլորի համար: Թանգարանի ֆոնդերից օգտվելու գործընթացը հնարավորինս պարզեցրել ու մատչելի եմ դարձրել, ցանկացած գիտաշխատող, ասպիրանտ, ուսանող, ընդհանրապես հետաքրքրվող կարող է գալ, օգտվել, ինչպես գալիս են ամեն օր: Ընթերցասրահում բոլոր պայմանները ստեղծել ենք, օգտվողից ընդամենը պահանջվում է կողմնորոշվել, թե ինչ է ուզում:
-Օտարերկրացիները հետաքրքրվո՞ւմ են թանգարանի արխիվով:
-Այո, շատ են գալիս արտերկրներից` իրենց հետաքրքրող հեղինակների, մշակութային, գիտական իրադարձությունների վերաբերյալ փաստաթղթերի, լուսանկարների համար:
-Իսկ Թուրքիայից հյուրեր ունենո՞ւմ եք: Նրանց համար նույնպե՞ս բաց է թանգարանը:
-Իմ օրոք 3-4 դեպք է եղել, հենց ազգությամբ թուրքեր են եկել, նաև այլազգիներ, որոնց հետ մի փոքր զրույցը բավական էր հասկանալու համար, թե ինչ դիրքորոշում ունեն: Դրանցից մեկը հատկապես տպավորվեց. մի երիտասարդ համառորեն ուզում էր հասկանալ, թե հայի համար ի՞նչ է նշանակում հերոս կամ հերոսականացում ու կոնկրետ օրինակներ էր ուզում: Ես հարցերի միջոցով պարզեցի հետաքրքրության պատճառն ու առանց ձևականության ներկայացրի Զորավար Անդրանիկին, այնպիսի անուն, որին թուրքը մեզնից լավ է ճանաչում: Անկախ նրանից, մենք մեր մեծագույն հերոսների հիշատակը ինչպես ենք հարգում, երբ դրսից հետաքրքրվում են, մենք բաց ճակատով առաջին հերթին կարող ենք Զորավար Անդրանիկին ներկայացնել: Հետաքրքրվում են նաև այլ թեմաներով, մենք խնդիր չունենք որևէ բան քողարկելու, մեր արխիվները հիմնականում մշակութային, գրական բնույթի են, և նույն պայմաններով տրամադրում ենք բոլորին:

«ԱՄԵՆ ԳԻՏԱՇԽԱՏՈՂ ՏԱՐԵԿԱՆ 1800 ՄԻԱՎՈՐ ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹ Է ՄՇԱԿՈՒՄ»


-Դուք նշել էիք, որ թանգարանի ֆոնդերում պահվող հեղինակներից ոչ բոլորն են առաջնակարգ գրական-մշակութային գործիչներ: ՈՒսումնասիրություններն ի՞նչ սկզբունքով են իրականացվում, կա՞ն հեղինակներ, որ դուրս են մնում ուշադրությունից:
-Թանգարանն ունի չորս գիտական բաժին` գրական, թատերական, կինոյի, երաժշտարվեստի: Մեր ֆոնդերում պահպանվում է 1200 հեղինակի արխիվ: Կան տասնյակ հեղինակներ, որ մի քանի հարյուր հազար միավոր նյութ են ընդգրկում: Անմշակ արխիվների թիվն էլ քիչ չէ: Կան հեղինակներ, որոնց մեր բաժինները դեռ չեն հասցրել անդրադառնալ: Ընդ որում, բաժինները շատ արդյունավետ են աշխատում: Խորհրդային պլանային համակարգն այս դեպքում ես չեմ վերացրել, ամեն գիտաշխատող տարեկան 1800 միավոր փաստաթուղթ է մշակում:
-Նշեցիք, որ համալրվում է թանգարանային ֆոնդը: Ո՞ր դեպքում կարող են թանգարանի արխիվում տեղ գտնել այս կամ այն հեղինակը, նյութը:
-Որևէ հստակ չափանիշ չկա. ինչպես որ պարբերաբար վեճեր են ծագում, թե ինչ չափանիշով պետք է տրվի վաստակավոր կամ ժողովրդական արտիստի կոչումը, այս դեպքում էլ այդ չափանիշները շատ խախուտ են: Կարող են տվյալ հեղինակը, անունը ոչինչ չասել հանրությանը, բայց ունենալ իր ժամանակի երևելիներից ստացած նամակներ, նրանց մակագրությամբ գրքեր: Մենք ամեն ինչ ընդունում ենք, հետո ուսումնասիրում ենք, զտում: Որը արժանի է մայր մատյանում գրանցվելու, գրանցում ենք, և դառնում է թանգարանային անձեռնմխելի առարկա, մնացածը պահվում է օժանդակ ֆոնդերում: Ընդ որում, մենք ավանդույթ ենք դարձրել, որ արխիվների ընդունումը ծածուկ չլինի, այլ միջոցառման տեսքով, լրատվամիջոցների ներկայությամբ, համերգային մաս ունենա:
-Այնուհանդերձ, «ամենապահանջված» հեղինակն ո՞վ է:
-Տասնյակ անուններ կան, վերջին տարիներին, ինչպես արդեն նշեցի, Կոմիտասի շուրջ է մեծացել հետաքրքրությունը, բնականաբար` Հովհաննես Թումանյանի, Ավետիք Իսահակյանի, Վահրամ Փափազյանի, Պետրոս Ադամյանի, Հովհաննես Աբելյանի, Համո Բեկնազարյանի, հիմնականում այն անունները, որ մեզ շատ ծանոթ են: ՈՒզում եմ առանձնացնել Արշակ Չոպանյանի անունը: Արվեստով հետաքրքրվող յուրաքանչյուր ոք անպայման անդրադառնում է Արշակ Չոպանյանի ֆոնդին: Այդ մարդը մի ամբողջ ինստիտուտ է: Մենք այսօր պարծենում ենք, որ Կոմիտասի եվրոպական համերգները հիացրին աշխարհին, բայց, չգիտես ինչու, թերանում ենք նշել, որ այդ համերգների կազմակերպիչն Արշակ Չոպանյանն էր, հիանում ենք Էդգար Շահինի փարիզյան ցուցադրությամբ, դարձյալ թերանում ենք ասել` ով էր կազմակերպիչը: Ցանկացած մարդ, որ ոտք էր դնում Փարիզ, առաջին հերթին Արշակ Չոպանյանին էր փնտրում, լիներ Կոմիտասը, Զոհրապը, թե խեղճ ու կրակ մի ուսանող: Բացի այդ, նա մտերիմ է եղել, նամակագրություն է ունեցել իր ժամանակի օտարերկրյա մեծանուն արվեստագետների հետ: Այս բոլորը կարելի է գտնել արխիվում:


Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 1299

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ