«ՈՒժերի միավորմամբ արտաքին տնտեսական մարտահրավերներին դիմակայելն ավելի դյուրին է»

Հոկտեմբերի 10-ին ստորագրվեց Եվրասիական տնտեսական միությանը (ԵԱՏՄ) Հայաստանի միանալու մասին պայմանագիրը: Պայմանագիրը պետք է ուժի մեջ մտնի 2015 թվականին: Ի՞նչ կտա ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցումը։ Այս և այլ հարցերի մասին զրուցում ենք տնտեսագիտության թեկնածու, ԵՊՀ դասախոս ԿԱՌԼԵՆ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ հետ։

-Ռուսաստանի նկատմամբ Արևմուտքի կիրառած պատժամիջոցների պատճառով ՌԴ տնտեսությունը ոչ այնքան լավ վիճակում է։ Իրավիճակն ի՞նչ անդրադարձ կունենա Հայաստանի տնտեսության վրա։
-Հայաստանի համար Ռուսաստանը կարևոր առևտրատնտեսական գործընկեր է։ Բոլոր տարիներին թե՛ արտահանման, թե՛ ներմուծման մասով Ռուսաստանը ՀՀ գործընկեր երկրների առաջին եռյակում է եղել, և բնականաբար, ռուսաստանյան տնտեսությունում տեղի ունեցող բոլոր գործընթացներն ուղղակի ազդեցություն ունեն մեր երկրի վրա։ Պետք է հիշենք նաև, որ Ռուսաստանից Հայաստան բավականին մեծ ծավալի մասնավոր դրամական փոխանցումներ են գալիս, ուստի ՌԴ տնտեսության թուլացումը հանգեցնելու է տրանսֆերտների ծավալի կրճատման, ինչն էլ մեր երկրի ներսում կնվազեցնի սպառման ծավալները՝ իր բոլոր բացասական հետևանքներով։ Մյուս կողմից էլ, նույն պատժամիջոցների ֆոնին երբ դիտարկում ենք Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում ինտեգրացիոն գործընթացները, միանշանակ է, որ ուժերի միավորման դեպքում արտաքին տնտեսական մարտահրավերներին դիմակայելը բոլոր երկրների համար ավելի դյուրին է դառնում։ Այս տեսանկյունից ուժերը միավորելով, կարծում եմ, ավելի հեշտ կկարողանան Արևմուտքի քաղաքականությանը դիմակայել։
-Նույն պատժամիջոցները չե՞ն սպառնում նաև Արևմուտքին։
-Ինչպես ցանկացած «պատերազմում»՝ շահող կողմ չկա։ Տնտեսական սանկցիաների հետևանքով երկու կողմերն էլ վնասներ են կրում։ Արևմուտքն էականորեն տուժում է ռուսական շուկայում իր գյուղմթերքների ծավալների շեշտակի կրճատման պատճառով։ Առանձին երկրների համար Ռուսաստանը գյուղմթերքների սպառման 50-60-տոկոսանոց շուկա է եղել, և բնականաբար, երբ այդ շուկան չկա, սեփական գյուղմթերքը վաճառելու այլընտրանքային ճանապարհներ Եվրամիության անդամ շատ երկրներ չունեն։
-Հայաստանը անդամակցում է Եվրասիական տնտեսական միությանը։ Ի՞նչ դրական հետևանքներ կարող ենք ունենալ այդ կառույցին միանալով։
-Առաջին ամենակարևոր հանգամանքը առանց որևէ արգելքի միասնական շուկա մուտքն է։ Սա մեր արտադրողների համար սեփական արտադրանքն իրացնելու շատ լավ հնարավորություն է։ Բայց միևնույն ժամանակ մեր երկրի ներսում իրենց արտադրանքն իրացնելու հնարավորություն ունենալու են բելառուսական, ղազախական, ռուսական ընկերությունները։ ՈՒ շատ կարևոր է, որ մեր տնտեսավարող սուբյեկտները կարողանան մրցունակ լինել և որակյալ, համեմատաբար ավելի մատչելի արտադրանք թողարկելով՝ ի վիճակի լինեն դիմակայելու ներքին մրցակցությանը։ Բայց այն, որ ընդհանուր շուկան բավականին մեծ է ու լայն հնարավորություն է ընձեռում մեր երկրի տնտեսավարող սուբյեկտներին, միանշանակ է։ Հավելեմ նաև, որ, ըստ էության, ԵԱՏՄ անդամ երկրների հետ մեր ապրանքաշրջանառությունն ընդհանուր ապրանքաշրջանառության և արտահանման առումով 23-24 տոկոս է կազմում, ինչը բարձր ցուցանիշ է, ու ինչ-որ չափով հիմնավորված է դառնում ընդհանուր միասնական տնտեսական տարածքին Հայաստանի միանալը։ Որոշակի խնդիրներ կան՝ կապված առանձին ապրանքախմբերի, մաքսատուրքերի հնարավոր բարձրացման հետ, ինչն իր հետ գների որոշակի բարձրացման կհանգեցնի։ Բայց շատ կարևոր է, թե ներմուծման կառուցվածքում Ռուսաստանը, Բելառուսը, Ղազախստանն ինչ ապրանքախմբերով են ներկայանալու մեր երկրում։ Հնարավոր է՝ փոխհատուցվի մաքսատուրքերի բարձրացումն այդ երկրներից եկող համեմատաբար էժան ապրանքների հաշվին։
-Մենք խոսեցինք հայկական արտադրանքի մրցունակության մասին, սակայն, հաշվի առնելով Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը, մեր ապրանքատեսակները միասնական տնտեսական շուկա հասնում են բավականին թանկ գնով։
-Թիվ մեկ խնդիրը, որ ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցության ժամանակ տարբեր փորձագետներ, առանձին երկրների նախագահներ շեշտել են, միասնական ցամաքային սահմանի բացակայությունն է, ինչը որոշակի խոչընդոտներ կարող է առաջացնել։ Միասնական սահմանի պարագայում հնարավոր կլիներ ցածրացնել մատակարարվող ապրանքների ինքնարժեքը։ Այս դեպքում վտանգ կա, որ Վրաստանի տարածքով արտահանվող մեր ապրանքների գները ԵԱՏՄ շուկայում, զուտ տրանսպորտային ծախսերի մասով, որոշակիորեն կբարձրանան։
-Շատ խոսվեց Հայաստանի և Արցախի միջև մաքսակետ լինել-չլինելու մասին։ Ձեր տեսակետը՝ մաքսակետ կլինի՞։
-Դատելով հոկտեմբերի 10-ին Ղազախստանի նախագահ Նազարբաևի հայտարարությունից՝ պարզ է դառնում, որ օրակարգից հանվել է ՀՀ և ԼՂՀ սահմանին մաքսակետ բացելու խնդիրը։ Նույն ղազախներն էին մոտ մեկ տարի առաջ այդ հարցը բարձրացրել, ինչն ակտիվորեն քննարկվում էր։

Զրուցեց
Լիլիթ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»

Մեկնաբանություններ