Մի շատ սովորական օր

Լիլի
ՄԱՐՏՈՅԱՆ

Սարգիս Բաբայանը տուն էր վերադառնում սեփական... Չէ, այս անգամ ո՛չ սեփական ավտոմեքենայով։ Հենց այնպես, ոտքով տուն էր վերադառնում։
Քեֆը` լավ, տրամադրությունը՝ լավ, առողջությունը՝ լավ։ Ինչու չպիտի երգե՞ր որ։ Երգում էր։ Ճիշտ է, վատ էր երգում, բայց ո՞ւմ ինչ։ Իր ձայնով իր համար երգում էր։ Փողոցներում էլ մարդ-մուրդ չկար, որ թևից քաշեր, թե՝ «Ա՛յ ախպեր, գիժ հո չե՞ս»։ Ինչո՞ւ գիժ։ Սարգիս Բաբայանը խանութի վարիչ էր, երեսունվեց տարեկան առողջ տղամարդ։ Փողը` գրպանում, մեքենան` տակը, ինքն էլ՝ տեղը տեղին։ ՈՒրիշներն իր փոխարեն ինչե՜ր կանեին։ Է՛լ օրերով տուն չգալ, է՛լ երկու կնիկ պահել, է՛լ փողը քամուն տալ։ Ինքը՝ չէ։ Իր փողի գինն էլ գիտեր, իր կնոջ գինն էլ։ Երկուսին էլ լավ էր պահում, այնքան լավ, որ մատով էին ցույց տալիս։ Փողը՝ խնայդրամարկղում, կնոջը՝ Միության լավագույն առողջարաններում։ Երեխա որ ունենար, նրան էլ մատով ցույց կտային։ Չուներ։ Կնոջ մեղքով չէր, չնայած ամեն ամառ նրան էր ուղարկում առողջարան։ Կինը առողջանում էր, կոնքերն ավելի էին կլորանում, իսկ երեխա չուներ։
Սարգիս Բաբայանը բոլորովին էլ դեմ չէր կնոջ կլոր կոնքերին, նրա պատրաստած յուղալի ճաշերին էլ դեմ չէր, բայց տարվա մեջ մի անգամ հիանալի յոլա էր գնում առանց այդ երկուսի։
Հիմա էլ կինը առողջարանում էր։
Նա պատկերացրեց կնոջը, և որովհետև քեֆը լավ էր, տրամադրությունը լավ էր, առողջությունն էլ, փառք Աստծո, լավ էր, մի քիչ ուրիշ ձևով պատկերացրեց։ Հիմա կգնա տուն, կուշտուկուռ կքնի, իսկ առավոտյան հա՛յդա օդանավակայան՝ կնոջը դիմավորելու։
Շքամուտքում աչքերով փնտրեց շանը։ Երկար չփնտրեց, որովհետև շունն իր սովորական տեղում էր։
Չէր սիրում շներին։ Ասենք, շներին սիրելս ո՞րն է, ուղղակի հետները չուներ։
Մանկությունից մի դեպք էր հիշում միայն։ Դա էլ որ չհիշեր, կհավատար, թե իրեն՝ ութ-ինը տարեկան տղա, Հրազդանի ձորում են բռնել ու դեռ շնաձկան հետ էլ շփոթել են։
Մի մատ երեխա էր, որ գյուղ տարան իրեն։ Տատի գյուղը։ Ոչ գյուղն էր հիշում, ոչ էլ, ճիշտն ասած, տատին։ Իսկ շանը հիշում էր։ Հովվի շները ո՞նց են լինում։ Գելխեղդ։ Հենց գելխեղդ էլ շուն էր՝ փռչոտ ու սև։ Գյուղը խառնվել էր իրար, որովհետև էդ գելխեղդ գամփռը կատաղել էր, գելին թողած իր տիրոջը խեղդել ու հանդից ճղել գյուղ։ Հովիվներն էլ՝ հետևից։ Չգիտեին ո՛ր կողմից կհայտնվի, դրա համար էլ խառնվել էին իրար։ Տատն էլ չգիտեր։ Իմանար, իրեն չէր փակի բոստանում։ Միայն ինքը գիտեր, որ էդ սատանի կծածը հենց տատի բոստանն է մտնելու։ ՈՒ, սիրտը թփթփալով, նիհար, մի մատ մարմինը գետնին կպած, տեղում չորացել-մնացել էր։ Եվ այնպես էր զգում, կարծես թե մեկը հողի տակից տափակ-ծանր քարով խփում է սրտին։
ՈՒ մեկ էլ ծուռումուռ շարած քարերի վրայով, որ բոստանի ցանկապատն էր, մի հրեշ թռավ՝ սևն ու կարմիրը իրար խառնած, ջնջխված քիթ-մռութով, արյունլվա։ Սև ու կարմիր, սև ու կարմիր։ Հետո` միայն սև... ՈՒ էլ ոչինչ։
Իսկ շունը նրան չէր էլ կպել, բոստանը ճղել-անցել էր։ Հարևան բոստանում կալմեջ էին արել, քարերով տվել-սատկացրել։
«Ընկնավորած» թոռան համար տատը «վախ բռնող» էր բերել։ Վախը «բռնել» էին, իսկ շների նկատմամբ ունեցած թշնամանքը չէին բուժել։
Այդպես էլ ապրում էր՝ մանկությունից մնացած միակ հիշողությամբ։
Չէր սիրում շներին, ասենք, շներին սիրելս ո՞րն է, ուղղակի հետները չուներ։
Այս մեկի հետ էլ չուներ, որ հայտնվել էր սատանան գիտե որ ջհանդամից ու հաստատվել իրենց շքամուտքում։ Կարգին էլ շուն էր՝ խոշոր, բոյբուսաթով և փողոցայինի տեսք էլ չուներ։ Ասես մեկը ամեն օր լողացնում-սանրում էր դրան։
«Սիրուն էլ շուն է,- մտածեց նա և տեղնուտեղն էլ ինքն իրեն ձեռ առավ։- Թե շան սիրո՞ւնս որն է»։
ՈՒ նետեց ուսի վրայով.
-Հը՞, ո՞նց ես, մունդա՛ռ։
Իհարկե, պատասխանի չէր սպասում։
Պատասխանի չէր սպասում նաև այն ժամանակ, երբ վերևի հարևանը՝ թոշակառու Արշոն, մոխիրը թափ էր տալիս ներքև, ինքն էլ, մազերը թափ տալով, կռվի պատրաստվողի պես ձայնում էր.
-Արշո՞...
Բայց Արշոյի խեղճուկրակ գլուխը ցած էր կախվում թե չէ՝ «Լսիր, ձեր տանը մի մոխրաման .չկա՞» ասելու տեղ, լարովի թութակի պես հարցնում էր.
-Հը՞, ո՞նց ես։
Հարցնում էր ու ընկնում կրակը։
Արշոն, որ կնոջ խլանալուց հետո նրա փոխարեն էլ էր խոսում, մի կեսբերան «ոչինչ» կամ «լավ» եմ ասելու տեղ միանգամից վրա էր տալիս.
-Է՜, Սաքո ջան, վատ եմ, շա՛ն օրի։
Իսկ երբ ասում ես «վատ» եմ, հետն էլ ավելացնում, թե՝ «շան օրի», պիտի բացատրես նաև, թե ինչու ես վատ։
Եվ Արշոն սկսում էր բացատրել։
Վիզը ծռած, գլուխը տմբտմբացնելով՝ Սարգիս Բաբայանը լսում էր։ Այսինքն, չէր լսում, մտքում հայհոյում էր լեզվի տակ ոսկոր չունեցող հարևանին, որ հինգ րոպեում հինգ տարվա փոշի էր քամուն տալիս։
-Հեռախոսը զանգեց, Արշո,- ասում էր ու ներս քաշում գլուխը։
«Շատ էլ պետքս ես, որ հարցնում եմ։ Իմ էշ խելքն ասա...»։
ՈՒ հիմա էլ։
-Հը՞, ո՞նց ես, մունդառ։
-Սոված եմ։
Սա արդեն Արշոն չէր։
Շունն էր։
Սարգիս Բաբայանը կանգ առավ։ Շունը շատ պարզ ու շնավարի ասել էր՝ սոված եմ։ Չզարմացավ, որովհետև խոսող շների, ճիշտ է, չէր հանդիպել, բայց դրանց կեղտոտ ցեղից ամեն ինչ սպասում էր։ Չարացավ միայն, որ այդքան ոսկոր կրծելուց հետո շների մեջ էլ հանդիպում են լեզվի տակ ոսկոր չունեցող արշոներ։ ՝
-Հետո՞ ինչ,- նա ուղիղ ու չար նայեց շան աչքերին։- Իմ հարևան Արշոյի կնիկն էլ խլացել է։ Հետո՞ ինչ։
Շունը չդիմացավ նրա հայացքին։ Խեղճացավ, խեղճացավ, կպավ սառը ցեմենտին։
-Ես ի՞նչ մեղք ունեմ, որ դու սոված ես, Արշոյի կնիկը՝ խուլ, մարդամեկը՝ ռակ։ Համ էլ շուն ես, սոված էլ կլինես, բա ո՞նց։ Ես մեղավոր ե՞մ, որ դու շուն ես։
Շունը ավելի խեղճացավ։
-Ամաչեցիր, չէ՞, բա ի՞նչ կանես։ Փոխանակ էստեղ վեր ընկնելու, գնա ապրուստի բան ճարի։ Խելոք էլ շուն ես երևում, ես պիտի՞ քեզ շնավարի ապրելու ձևը սովորեցնեմ։ Խելքով չի՞ ստացվում՝ ուժով արա, շնություն արա... Ես ի՞նչ գիտեմ, մի բան արա։ Էս լիուբոլ աշխարհում է՞լ սոված մնան։
Շունը մի քիչ աշխուժացավ, համարձակություն առավ ու նայեց մարդու աչքերին։
-Հենց մեկը՝ ես։ Կարծում ես` խանութի վարիչ ե՞մ ծնվել։ Շան թուլի պես մի բան էի, շան չարչարանք էլ քաշեցի, մինչև մարդ դարձա։ Հիմի, փառք Աստծո, ապրում եմ։ Լավ էլ ապրում եմ, գիտե՞ս։ Մենակ թափածս զիբիլով քո նման տասը շուն կկշտանա։
Շան հայացքը միանգամից փոխվեց, դարձավ լափող։
-Ա՛յ, բոլոր շներդ էլ էդպես եք։ Զիբիլի անուն լսեցիք՝ իրար կուտեք։ Հետն էլ խելո՜ք, իմաստուն աչքերո՜վ... Յա՛խկ։
Շունը ամոթից գետինը մտավ։
-Բա ամոթ չի՞, լավ, բա դու իսկի հպարտություն չունե՞ս, շատ էլ թե սոված ես։ ՈՒրիշներն ի՞նչ գիտեն, սովածությունից ես որձկո՞ւմ, թե՞ կերածդ է բերանդ գալիս։ Ինձ նայողը կասի՞, որ երեխա չունեմ։ Տեսնո՞ւմ ես, ինչ հպարտ եմ քայլում։ Չիմացողն ի՞նչ գիտի, ես յոթ տղա ունե՞մ, թե՞ ոչ մեկը։ Չիմացողն ի՞նչ գիտի, քո փորում հարսանի՞ք է, թե՞ քելեխ։ Այ, էդպես պիտի ապրել, թե չէ նվնվալով փոր չի կշտանա։
Շան խեղճացած հայացքի տակ բարձրացավ աստիճաններն ու բացեց դուռը։ Քեֆը լավ էր, առողջությունը՝ տեղը, բայց տրամադրությունն արդեն էն չէր։
Սարգիս Բաբայանը տուն էր վերադառնում սեփական ավտոմեքենայով։ Կողքին սեփական կինն էր, բայց այնպիսի զգացողություն ուներ, ասես իր կնոջը փոխել էին։ Վերցրել ու խաղ էին խաղացել գլխին։ Դա անմիջապես հասկացավ։ Կնոջը տեսավ թե չէ` հասկացավ։
-Լսիր, դու առողջարա՞ն էիր գնացել, թե՞ համակենտրոնացման ճամբար։
Հարցրել էր դեռ օդանավակայանում և` միանգամայն տեղին։
Կնոջ կլոր կոնքերից բան չէր մնացել, ասես մեկը շատ սուր դանակով շատ մեծ զգուշությամբ շերտ-շերտ քերել էր նրան։ Արևմուտքում պլաստիկ վիրահատություն են ասում դրան ու նորմալ կանանցից պլաստիկ կմախքներ սարքում։ Բայց բանը միայն կոնքերը չէին, կնոջ աչքերն էին փոխվել, դա էր վատը։ Թե ինչպես էին փոխվել, բացատրել չէր կարող։ Զգալ կարող էր, բացատրել...
-Ի՞նչ ասացին բժիշկները,- արդեն մեքենայում հարցրեց նա ու հարևանցի նայեց կնոջը։
ՈՒրիշ աչքով նայեց ու միանգամից էլ չարացավ։ Ախր, ո՞ր խելքը գլխին տղամարդն է իր կնոջը էդ աչքերով նայում։ Էդպես նայում են հարևանի կնոջը, ուրիշի կնոջը, անծանոթ կնոջը, բայց սեփական կնոջը ո՞վ է էդ աչքերով նայում։
-Ասացին, որ մյուս ամառ դու գնաս։
Սարգիս Բաբայանը արգելակեց։ Ճիշտ երեկվա պես, երբ շունն ասաց՝ սոված եմ։ Զարմանքից չէր, երեկ էլ չզարմացավ։ ՈՒղղակի չէր սպասում։ Կինն էլ, ախր, մի շատ անմեղ, չեզոք պատասխան ուներ. «Ի՞նչ են հասկանում, որ ինչ ասեն...»։ Դրան էր սպասում ու հիմա... Հետն էլ՝ անտարբե՜ր, անմե՜ղ, ո՛չ չարություն, ո՛չ բան։ Գոնե ձայնի մեջ կատաղություն լիներ՝ կհասկանար։ Կին է` մայրություն է ուզում, չբեր հրեշտա՞կն ում է պետք։ Չէ, էնպես, ի միջի այլոց, ոնց որ պարապ շունը ձեռի հետ կծի ու հեչ՝ անցնի-գնա։
«Թարս օր է,- մտածեց նա՝ շարժիչը միացնելով։- Մարդ որ առավոտ շուտ շան երես տեսնի...»։
Նախաճաշից հետո սոված մնաց։ Սպասում էր, որ ճաշին մի տնական-յուղոտ բան կլինի՝ չեղավ։ Ընթրիքին արդեն չէր սպասում, որովհետև կինը շատ պարզ ու մարդավարի ասել էր. «Դիետայի վրա եմ»։ Դրա փոխարեն խելքից դուրս ծխեց՝ հերիք չէ, հինգ բաժակ սուրճն էլ վրադիր։
Առաջին բաժակի հետ կինը մի ծխախոտ ուզեց, հետո երկրորդը, երրորդը...
Ինքն էլ դեմ չէր, որ ուրիշների կանայք ծխեն, բայց իր կինը... Ասենք, իր կինն էլ մի տեսակ ուրիշ էր, խո՞րթ, թե՞ ինչ... Մի խոսքով, էն չէր։
-Առողջությունդ կփչացնես,- հինգերորդ ծխախոտից հետո, համենայն դեպս, զգուշացրեց նա։
-Ա՛հ,- կինը թափ տվեց ձեռքը։- Չեմ սատկի։
ՈՒ վերջ։
Իր համար էլ, կարծես թե, մեկ էր։
-Երեխա ենք ունենալու,- պառկելիս ասաց կինը։
ՈՒրիշ տեսակ ասաց։ Թքելու պես։
Սարգիս Բաբայանը չզարմացավ։ Ինչպես մանկության այն գեշ օրը, երբ ծուռումուռ շարած քարերի վրայով մի հրեշ թռավ։ Չզարմացավ, որովհետև ամբողջ գյուղում միայն ինքը գիտեր, որ էդ սատանի կծածը հենց իր կողմն է գալու։ Ասում են՝ վախը հոտ ունի, ու կենդանիներն էլ հենց էդ հոտն են զգում։ Պուճուր, անպաշտպան, մենակ...
Սարգիս Բաբայանը շրջվեց պատի կողմն ու վերմակը քաշեց գլխին։
Գործի գնալիս կնոջից թաքուն ուտելու բան վերցրեց հետը։
Իջավ ու աչքերով փնտրեց շանը։ Երկար չփնտրեց, որովհետև շունն իր սովորական տեղում էր։
«Սիրուն էլ շուն է,- մտածեց,- իմաստուն էլ աչքեր ունի մեռածը»։
Պպզեց ու բացեց փաթեթը։ Ղավուրմայի յուղոտ կտորներ էր ջոկել։
Շունը կանգնեց չորս թաթերի վրա, պոչը եռանդով շարժեց ու ձգեց դունչը։
-Նախաճաշելու ենք,- շան ուրախությունից անսպասելի հուզվեց նա։- Ախպերավարի կբաժանենք, կեսը՝ քեզ, կեսը՝ ինձ։
ՈՒ, մի կտոր վերցնելով, սկսեց ծամել։
Երկուսն էլ չփչփացնելով էին ուտում։

Հեղինակի նյութեր

• Հարափոփոխ աշխարհում ոչինչ հաստատուն գոյություն չունի
• Գավառական փահլևանություն իրական «գետնին վրա»
• Վիրտուալ դոնքիշոտներ
• Լիլի Մարտոյան․ Տրամաբանության հետ աղերս չունեցող վարկած
• Լիլի Մարտոյան. Համահարթեցում
• Լիլի Մարտոյան. Ջրից չոր դուրս բերել ջանացողների ալիբին
• Բոլորս ենք պատանդ, երկիրն էլ՝ հետը
• Ոչ միայն կնկա խելք, այլև կնոջ հոգեկերտվածք ունեցող ազգ ենք
• Շատ կարևոր մի բան փչացել է հայ հանրության ներքին մեխանիզմում
• Իշխանության եկած ամեն բախտախնդիր կարճ ժամանակ անց իրեն թագավոր է երևակայում
• Բե­կում, բայց ին­չո՞վ
• Կես ճշ­մար­տու­թ­յու­նը կեղ­ծի­քից վատ է
• Երբ լռում է դի­վա­նա­գի­տու­թ­յու­նը, ­որո­տում են թն­դա­նոթ­նե­րը
• Պա­տե­րազ­մում՝ ինչ­պես պա­տե­րազ­մում
• Մեզ խա­ղաղ օ­րե­րում հաղ­թե­լու խելք է պետք, գրո՛­ղը տա­նի
• Թե ինչ­պես ե­կավ չոր­րորդ ընտ­ր­յա­լի վերջը
• Օխլո­սը չա­փից դուրս է խե­լոք, խե­լա­ցի դե­մո­սի ձայնն էլ կա­րե­լի է խլաց­նել
• «Դմակավո՞ր», թե՞ «դիմակավոր»
• Լռության գույնը
• «Ներսիններով» ու «դրսիններով» հայրենիք չկորցնելու ժամանակն է

Մեկնաբանություններ