Մեր հազարամյա պատմություն ունեցող ժողովուրդը, դարեր շարունակ պետականություն չունենալով, գոյատևում է: Շատերին կարող է զարմանալի թվալ, բայց մեր ժողովրդի ազգային ինքնության պահպանման գործում ուրույն տեղ են ունեցել և այսօր էլ ունեն եզդիական ազգային և կրոնական տոները, որոնք, պահպանելով ազգային արժեքները, նպաստելով ազգի գոյատևմանը, ամուր թելի նման կապել և կապում են մեր ժողովրդի անցյալն ու ներկան:
Շուրջ 300 տարի մենք՝ հայաստանաբնակ եզդիներս, հեռացել ենք մեր հոգևոր նստավայրից՝ Լալիշա-Նուրանից, բայց, փառք Աստծո, սրբորեն պահպանել ու տոնում ենք մեր ազգային և կրոնական տոները:
Աշխարհի բոլոր ժողովուրդների, այդ թվում՝ եզդիների, պատմության մեջ կարևոր իրադարձություններն ու հիշարժան օրերը, որպես կանոն, վերածվել են տոների ու տոնակատարությունների: Եզդի ժողովրդի կյանքում այդպիսի տոներից է «Այդա Էզդիտը», որը նշվում է որպես աշխարհի արարման օր: Այն իր անվանումն է ստացել եզդի ժողովրդի Աստված Եզդայի հազար ու մեկ անուններից: «Այդա Էզդիտը» մեր ժողովրդի կյանքում և ճակատագրում կարևոր դեր է խաղացել: Այդ տոնը մշտապես նպաստել է եզդի ժողովրդի ինքնության, կրոնի և մշակույթի պահպանմանը՝ հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը:
Այս տոնն իր հաստատուն տեղն ունի նաև մեր ժողովրդի գոյատևման գործում: Այն եղել և մնում է մի կամուրջ մեր ժողովրդի անցյալի և ներկայի միջև: «Այդա Էզդիտը» մեր ժողովուրդը նշում է դեկտեմբերի 13-ից մինչև հաջորդ 1-ին ուրբաթ օրը:
Ըստ եզդիական ավանդույթի՝ աշխարհի արարման գործը հրեշտակները Եզդայի Աստծո կարգադրությամբ սկսում են շաբաթ օրը և ավարտում են կիրակի օրը: Երկուշաբթի օրը հրեշտակները մաքրությամբ են զբաղվում և պատրաստվում ծոմի: Երեքշաբթի, չորեքշաբթի և հինգշաբթի օրերին ծոմ են պահում, իսկ ուրբաթ օրը նշում են «Այդա Էզդիտը»՝ աշխարհի արարման տոնը: Այս տարի «Այդա Էզդիտի» օրերը սկսվում են դեկտեմբերի 16-ին, 17, 18-ին ծոմ են պահում, իսկ դեկտեմբերի 19-ին սկսվում է տոնը:
Ցավոք, այս տարի օգոստոսի 2-ից Իրաքի Հանրապետության եզդիաբնակ Շանգալ մարզում մեր ժողովուրդը ենթարկվեց ահավոր ցեղասպանության: ԻՊ-ի հրեշները եզդիների նկատմամբ այնպիսի ոճիր գործեցին, որ չէիր տեսնի անգամ զարհուրելի երազներում, նույնիսկ սարսափելի կինոնկարներում: Դաժան խավարը պատել էր մեր բնօրրանը, ամենուր մահ էր, եզդի կանանց ու երեխաներին 21-րդ դարի ստրկավաճառները հասցրին մինչև Աֆղանստան: Ահավոր ցավով և թափված արցունքներով մենք սպասում ենք, որ կդադարեցվի եզդիների ցեղասպանությունը և կազատագրվի Շանգալը: Մենք սպասում ենք ճշմարտության ձայնին և արդարության հաղթանակին: Աղոթում ենք մեր անմեղ զոհերի հիշատակի համար և պայքարում ենք նրանց թափած արյան համար:
«Միդիա-Շանգալ» եզդիների ազգային միավորում ՀԿ խորհուրդը շնորհավորում է հայաստանաբնակ, ինչպես նաև ամբողջ աշխարհի, Շանգալի սարերում և փախստականների վրաններում գտնվող եզդիներին «Այդա Էզդիտ» տոնի առթիվ, ցանկանում բոլորին առողջություն, ազատություն, հաջողություն, բարեկեցիկ և խաղաղ կյանք: Թող իրականանան մեր բոլորի երազանքները, եզդիները այլևս երբեք ցեղասպանություն չապրեն իրենց բնօրրանում, ապրեն ազատ և անկախ: Թող այսուհետ աշխարհում ոչ ոք չսպանվի իր ազգային կամ կրոնական պատկանելության համար:
Աստված ապավեն։
Հասան ՀԱՍԱՆՅԱՆ
Հայաստանի եզդիների
հոգևոր առաջնորդ
Ամո ՇԱՐՈՅԱՆ
«Միդիա-Շանգալ» եզդիների ազգային միավորում ՀԿ
խորհրդի նախագահ