Գյումրիում տեղի ունեցածը դեռ երկար կմնա հանրային գիտակցության մեջ, վշտի խորությունը ժամանակն անգամ ի զորու չէ ամոքելու: Այսօր ամեն մեկն ունի իր վարկածը, մեկնաբանությունը, ու մինչ սպանության լիարժեք բացահայտումը վարկածների թիվը դեռ կբազմապատկվի: Ազգային անվտանգության ծառայության նախկին փոխնախարար ԳՈՒՐԳԵՆ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆԸ տվյալ թեմայով «Իրատես de facto» ակումբում հրավիրված ասուլիսից հետո պատասխանեց մեր հարցերին։
«ՀԱՆՑԱԳՈՐԾԸ ԻՆՉ-ՈՐ ԲԱՆ ԹԱՔՑՆՈՒՄ Է»
-Կատարվել է սարսափելի դեպք: Հայաստանում նման ևս երկու դեպք եմ հիշում, երբ ընտանիքներ են ոչնչացվել, որոնցից մեկը բացահայտվել է։ Ցավոք, նման նախճիրներ լինում են: Այս դեպքի առանձնահատկությունն այն է, որ ողջ դաժանության ֆոնին նաև երեխաներ են սպանվել, ավելին, վեց ամսական տղեկ է սվինահարվել: Ի դեպ, Պերմյակովը երեխային սվինահարել է՝ պատճառաբանելով, թե փամփուշտ չի ունեցել, այնինչ տանը երկու չկրակած փամփուշտ է թողել: Ըստ իս, սրիկան պատվիրատուի պահանջով է իրականացրել այդ արարը, որպեսզի ահազդու լինի, երևա ձեռագիրը` օրորոցում սվինահարված երեխա: Մարդիկ բորբոքվեցին ու փողոց դուրս եկան: Այլ կերպ չէր էլ կարող լինել: Բայց այդ ազնիվ մարդկանց շարքերում կային այնպիսիները, ովքեր կրակի վրա յուղ էին լցնում` մարդկանց հոգիներն ավելի ալեկոծելով:
-Կատարված հրեշագործությունն ո՞ւմ էր ձեռնտու:
-Ցանկացած հանցագործություն բացահայտելու համար քննչական մարմինները նախ պարզում են մոտիվը: Դեպքի վայրում և հետագա ցուցմունքներում նախճիրի մոտիվը չկա: Մի քանի աղճատված նախադասությունները, որ մամուլով հրապարակվեցին, մոտիվ չեն: Հանցագործն ասում է, թե ինքը գնացել էր ջուր խմելու, պատահական արթնացան, ու սպանեց, որ իրեն չմատնեն: Հարց է` վեց ամսական երեխան պիտի ցուցմունք տա՞ր, որ դեռ իր կյանքի առաջին բառն իսկ չէր թոթովել: Հետո էլ յոթ կիլոմետր է անցնում գիշերով, քաղաքում թափառում ու որոշում օտար մարդու տուն մտնել` ջուր խմելու: Տեսնելով, որ դուռը փակ է, ապակին հանում ու ներս է մտնում: Այս ամենն ընդհանրապես անտրամաբանական և սուտ է: Հստակ կարելի է ասել` հանցագործն ինչ-որ բան թաքցնում է: Մի՞թե յոթ դիակը «համարժեք» էր զորամասը լքելու վախին:
«ՈՐՏԵ՞Ղ Է ԽԼԱՑՈՒՑԻՉԸ»
-Մարդկանց գնդակահարելուց հետո երկու չկրակած փամփուշտ է թողնում, հանում է շորերը, որոնց վրա իր անուն-ազգանունն է գրված, հագնում է քաղաքացիական շորեր, ինքնաձիգի հետ միասին բոլորը թողնում է տանն ու հեռանում: ՈՒղևորվում է հայ-թուրքական սահման: Հարևանների ցուցմունքից երևում է, որ իրենք «թփոց» են լսել, իսկ երբ ինքնաձիգից նման ձայն է լսվում, նշանակում է՝ խլացուցիչ է օգտագործվել: Այս դեպքում որտե՞ղ է այն: Նա ամեն ինչ թողել է, բացի դրանից: Հետևաբար, եթե խլացուցիչը վերցրել է, ուրեմն նա զորամասից դուրս է եկել Ավետիսյաններին գնդակահարելու նպատակով: Որպես կանոն, եթե հատուկ ծառայությունները որևէ գործողություն են կատարում, թողնում են խճճված, սխալ հետք, որպեսզի նախաքննական մարմիններն իրենցից բացի ամեն տեղ գնան:
-Ձեր «հատուկ ծառայություններ» ասածը տվյալ դեպքի՞ն է առնչվում։
-Ո՛չ միայն։
-Ասել է` չեք կասկածում, որ կատարվածում խառն է ինչ-որ երկրի «հատուկ ծառայությունների» մատը։
-Կա թուրք-ադրբեջանական հետք։
-Ինչո՞վ եք բացատրում, որ ոճրագործը նման հանցանշաններ է թողել:
-Այդքան իրեղեն ապացույցների առկայությունը պատվիրատուի գծած սցենարով է: Նա տվել է հասցե, որտեղ կան երկու մանկահասակ երեխաներ, որոնցից մեկն օրորոցում է։ Պարզ է՝ փոքրիկների մահն առանձնահատուկ կցնցեր հասարակությանը։ Սա այն էր, ինչ պատվիրատուին պետք էր: Այս ընթացքում հատկապես սոցցանցերով այնպիսի վարկածներ շրջանառության մեջ դրվեցին, որ շատ շատերին ստիպեցին մտածել` մի՞թե այսքան հիվանդ մարդ կա Հայաստանում: Զորօրինակ, վարկածներից մեկը. Պուտինը հանդիպել է Էրդողանին, որ այս հանցագործությունը պլանավորեն։ Կամ գրում են, թե ռուսական հատուկ ծառայությունները մի քանի տարի մշակել են հրեշավոր այդ ծրագիրը: Այս ողբերգությունն առաջինը Աստծուն հարկավոր չէր, երկրորդը` Ավետիսյաններին, միգուցե երրորդն էլ՝ ռուս ժողովրդին, որպեսզի այսպես չպախարակվեր:
«102 ՌԱԶՄԱԲԱԶԱՆ ՀՀ-Ի ԱՊԱՀՈՎՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՆ Է»
-Ռազմաբազայի հանդեպ դժգոհությունը, հակառուսական ելույթները մեզ ձեռնտու չեն, բացի Թուրքիայից ու Ադրբեջանից: 102 ռազմաբազան Թուրքիայի կոկորդին է կանգնած։ ՈՒ թուրքերը ոչ մի ձևով չեն կարող այն կուլ տալ: Ապրիլի 24-ին` մեր համազգային սգի օրը, Էրդողանը մեզ խնջույքի է հրավիրում: Եվ ո՞ւր` Թուրքիա: Եթե մի պահ թուլանանք, այդ գյուրզան մեզ կծելու է: Այսօր 102 ռազմաբազան մեր և թուրքերի միջև կառուցված ամուր պատ է: Դա ՀՀ-ի ապահովության պատն է: Մինչդեռ այսօր ազգովին ցանկանում ենք այդ պատից ազատվել: Սա ինձ հիշեցնում է պատմական մեկ այլ դրվագ, երբ պոռոտախոսների, կիսախելագարների, գործակալների խելքին ընկած թողեցինք Կարսի անառիկ ամրոցը, որտեղ 5 տարվա սնունդ և ռազմամթերք էին կուտակված։ Գործակալների միջոցով Կարսի ամրոցի պաշտպաններին խուճապի մատնեցին։ Եթե այնտեղից պաշտպանները դուրս չգային, հավատացած եղեք, Կարսի ամրոցը մինչ օրս մերը կլիներ:
«ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԻՏԻ ՏԵՍՆԵԼ ԹՈՒՐՔ-ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ՏԱՆԴԵՄՈՒՄ»
-Սկսվեց հակառուսական հիստերիա, որը պետք էր նրանց, ովքեր մինչ Գյումրու դեպքերը չէին կարողանում տասը հոգի հավաքել և հակառուսական հանրահավաք անցկացնել: Դեպի Մայդան տանող կոչերը ո՞ւմ են հարկավոր: Իհարկե, այն ուժերին, որոնք նախապես ծրագրել են, թե Հայաստանը որտեղ պետք է լինի: Վերջիններս մոռացել են, որ արևմտյան այդ ուժերի աչքի առջև 1915-ին մի ողջ ազգ մորթեցին: Անգլիացիներն ասացին, որ «կօգնեինք հայերին, բայց, ցավոք, մեր նավերն իրենց լեռները չեն բարձրանա»: Թողնելով հայ բնակչությանը թուրքին, ֆրանսիացիները սկսեցին Սսի նավահանգստից փախչել` ձիերի սմբակներին շոր կապելով, որ ձայնը չլսվի: Իտալացիները, անգլիացիներն Իզմիրի (հայկական Զմյուռնիայի) նավահանգստում չտեսնելու են տալիս հայերի սպանդը: Մի գիշերում 30 հազար հայ մորթվեց: Նավերի իտալացի և անգլիացի անձնակազմերին հրամայված էր ծով դուրս չգալ, որ ջուր նետվածներն իրենցից փրկություն չհայցեն: Օրինակները բազմաթիվ են, թե ինչպես են արևմտյան տերությունները վերաբերվել հայկական ջարդերին: Վաղը, եթե ընկնելով գործակալների խելքին, 102 ռազմաբազային ասենք` ո՛չ, չգիտեմ այդ ասողներից քանիսը զենքով կկանգնեն թուրքի ժամանակակից հրասայլերի դեմ դիմաց, ու նրանց մուտքը Հայաստան կկանգնեցնեն: Այնպես որ, այս ոճրագործության կապը թուրք-ադրբեջանական և նրանց հատուկ ծառայությունների տանդեմում պիտի տեսնել: Այդ ծառայություններն ունեն ձեռագիր, որոնք մեր տարածք մուտք գործեցին տարաբնույթ ՀԿ-ների միջոցով: Հատուկ օրենքներ մեզ ընդունել տալով, տեղավորվեցին «փափուկ» անկյուններում: Եկան, օրինակ, աղանդավորական կազմակերպություններով: Հայտնի է, որ ոճրագործի հայրը աղանդի ղեկավար է: Աղանդների միջից են հենց նման հավաքագրումներ իրականացվում: Այս վարկածին պիտի ուշադրություն դարձնեն իրավապահները:
«ՌՈՒՍՆԵՐԻ ՊԵՍ ԿՎԱՐՎԵԻ»
-Ռուսական կողմի դիրքորոշումն ինձ լիովին հասկանալի է: Ես էլ լինեի՝ այդ սրիկային կպահեի, կխոսեցնեի, կպարզեի, թե էլ ով ունի ռազմաբազայում: Չէ՞ որ ամբողջ ռազմաբազան նստած է վառոդի վրա, եթե պայթյուն լինի, հազարավոր մարդիկ կզոհվեն: Պետք է այդ պատասխաններն ունենայի, հետո միայն հանձնեի հայ իրավապահներին: Ինձ համար անհասկանալի է մեր իշխանությունների մոտեցումն այս խնդրին: Գյումրիում մեկ շաբաթ պայթյունավտանգ իրավիճակ է, ոստիկանությունն ու ժողովուրդն անսանձ հարձակվել են միմյանց վրա, բայց մերոնք լուռ նստած են: Ընդամենը մեկ բան պիտի անեին: Դեպքի երկրորդ օրը իրավաբան նստեցնեին իրենց Հ1-ում, որը պետք է բացատրություններ տար, թե ինչու է գործն այսպես ընթանում, որ մարդիկ այդ ճշմարտությունը փողոցից չիմանային: Իրականությունը մեկն է. այս ամենն ամրագրված է ՀՀ օրենքներով, Սահմանադրությամբ և պայմանագրով: Հանցագործությունը կատարվել է Հայաստանի տարածքում, պետք է մերոնք զբաղվեն դրանով, իսկ քանի որ ռուս զինծառայող է իրականացրել, ռուս իրավապահները ևս պետք է գործին հետևեն, այսինքն՝ հանցագործությունը, առավել ևս մարդասպանին պետք է քննեն երկու երկրների իրավապահները զուգահեռ: Եվ, ի վերջո, հանցագործը չունի ազգություն: Ես երբեք չեմ կարող ասել, որ Իոնիսյան ստորը հայ է, նա մարդասպան է, չեմ կարող ասել, որ այս սրիկան ռուս է, սա ոճրագործ մարդասպան է կամ Չիկատիլոն ուկրաինացի է, նա մարդակեր, ստոր մարդասպան է: Պետք է այս ամենը տարբերենք իրարից, թե չէ այսպես ո՞ւր ենք գնալու:
Ի ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ «ՇԱՏ» ՑԱՎՈՂ ՄԱՐԴԿԱՆՑ
-Մաքսային միության, հայ-ռուսական հարաբերություններին դեմ խոսողների համար լայն պրոսպեկտ բացվեց: Չի կարելի Ավետիսյանների տան ողբերգությունն այսպես օգտագործել: Այդ ընտանիքի հարազատները մի քանի անգամ խնդրեցին` թողեք հանգիստ մեր ցավի մեջ «տապակվենք»: Պարզվեց, ազգականներից ավելի ցավող մարդիկ կան: Երբ այս ոճրագործությամբ փորձում ենք այլ խնդիր լուծել, որը Հայաստանում անլուծելի է, կներեք, բայց սրիկայատիպ է: Իսկ որ օր առաջ պիտի ազատվել այս ամենից, որպեսզի ունենանք ոչ թե դեկլարատիվ ապահով Հայաստան, այլ Հայաստան, որն այդ դեկլարացիայի դրույթներից չի խոսում, բայց կանգնում է իր քաղաքացու պաշտպանության սուրբ գործին, կասկածից վեր է։
Նշեմ նաև, որ Լիբիայում, Եգիպտոսում, Սիրիայում ավերումը սկսվեց համարյա նույն ձեռագրով։ Կատարված սպանություններով մարդկանց ոտքի հանեցին, հետո համացանցը միավորեց։
Գրի առավ
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԸ