Նոր, լայնածավալ կոնֆլիկտը Լեռնային Ղարաբաղում կդառնար իսկական մղձավանջ

Համարյա երեք տասնամյակ Անդրկովկասի լեռներում, Լեռնային Ղարաբաղ կոչվող վայրում նիրհում է Մեծ Եվրոպայի ամենավտանգավոր չկարգավորված կոնֆլիկտը՝ The New York Times-ում գրում է Կառնեգիի եվրոպական կենտրոնի գիտաշխատող Թոմաս դե Վաալը: Նա հիշեցնում է, որ 1980-ական թթ. տարածաշրջանը փակուղի մտցրեց Գորբաչովին, 1990-ականներին 20 հազար մարդ զոհվեց և միլիոնից ավելի փախստականներ հայտնվեցին, իսկ 1994-ին Ղարաբաղի համար պատերազմում Հայաստանը հաղթեց Ադրբեջանին և երկու երկրները զինադադար կնքեցին, բայց ոչ լիարժեք խաղաղության համաձայնագիր: Անցած շաբաթ Լեռնային Ղարաբաղը հիշեցրեց իր մասին, հակամարտող կողմերից մեկը, ավելի ստույգ՝ Ադրբեջանը, վճռեց փոխել իրավիճակը տեղում: Նոր, լայնածավալ կոնֆլիկտը Լեռնային Ղարաբաղում կդառնար իսկական մղձավանջ՝ երկու կողմերն էլ հիմա ունեն ժամանակակից զենք, տասնյակ հազարավոր երիտասարդներ կզոհվեն: Ռուսաստանն ու Թուրքիան, որ առանց այդ էլ լարված են, ռազմական պարտավորություններ ունեն Հայաստանի ու Ադրբեջանի առաջ, կարող են ներքաշվել միջնորդավորված պատերազմի մեջ: Ռազմական գործողությունները տարածաշրջանում կապակայունացնեին նաև Վրաստանը, Իրանը և ռուսական Հյուսիսային Կովկասը: Սպառնալիքի տակ կհայտնվեին Կասպից ծովից սկսվող նավթատարներն ու գազատարները: Այս մռայլ բնանկարում հույսի մի ճառագայթ կա միայն՝ արդեն սկսվել է (թեկուզ սայթաքելով) խաղաղ գործընթացը: Խաղաղ կարգավորման 2005-ին կազմված ծրագիրը երկու կողմերին էլ խոստումներ տալիս է՝ հարկադրաբար բռնագաղթված ադրբեջանցիների վերադարձ, Ադրբեջանին կորցրած հողերի վերադարձ՝ Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերի անվտանգության ապահովության դիմաց և ազատ կամահայտնության, ի վերջո, գուցեև անկախություն տրամադրելու խոստում: Անդրկովկասին պակասում է թշնամու հետ գործարքի մեջ մտնելու քաղաքական կամքը: Միջազգային հանրությանը պակասում է խոստովանությունը, որ այս կոնֆլիկտը կարգավորելու էժան միջոց չկա: Անցյալ շաբաթ միջնորդները կարողացան նոր հրադադարի հասնել, սակայն Լեռնային Ղարաբաղին մաքոքային դիվանագիտությունը քիչ է: Նրա պրոբլեմները լուծելու համար պետք է միջազգային խաղաղարար բարդ գործողություն, որ ենթադրում է ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի ու Ֆրանսիայի ջանքերի համատեղում իբրև խաղաղ գործարքի համատեղ երաշխավոր: Դա լուրջ մարտահրավեր է, բայց ոչինչ է՝ համեմատած նոր աղետալից պատերազմի հեռանկարի հետ: Մեծ պետությունները պետք է սկսեն խաղաղության կոնֆերանս հրավիրելուց Մինսկում, որ 1992-ին հիշատակվեց ու այդպես էլ չսկսվեց: Դա կնշանակի, որ աշխարհը վերջապես սկսել է լուրջ ընդունել այս կոնֆլիկտը, քանի դեռ ուշ չէ:
Թոմաս դե ՎԱԱԼ, The New York Times

Հ.Գ. Աշխարհն ուզում է օր առաջ գլուխն ազատել բոլոր հակամարտություններից, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի, և շարունակ վրիպում է: Այս օրերի հրապարակումները վկայում են, որ համաշխարհային քաղաքական միտքը համաշխարհային քաղաքական զարգացումներից հետ է մնում և անհույս փորձեր է անում՝ հին կաղապարները հագցնել նոր իրողություններին ու իրականությանը ոչ համարժեք իր լուծումներով ավելի է խճճում իրավիճակը: Եվ առանց բացառության բոլորը՝ հարցը քննարկում են իրենց շահերի տեսանկյունից: Սա պետք է սովորել: Լավ սովորել ու պարտադիր կիրառել:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ