Քառօրյա պատերազմը հայ ժողովրդին մի պահ տեղափոխեց իննսունականների սկիզբ ու համեմատությունների տխուր առիթ տվեց: Նորից հասկացան, որ իրենց հողն ու ջուրը, բացի իրենցից, ոչ մի պաշտպան չունեն: Թշնամու վայրագություններին այդպես էլ անտարբեր ու անհաղորդ մնաց միջազգային «պրագմատիկ» հանրությունը: Հերթական անգամ հիասթափվեցինք, ճանաչեցինք դաշնակիցներին:
Ի տարբերություն շատերի, Արցախում լավ են ճանաչում ռուսներին՝ դեռ իննսունականներից: Այս առնչությամբ մի հետաքրքիր դրվագ պատմեցին սահմանամերձ գյուղերից հակամարտության սկզբում հեռացած ղարաբաղցիները: Երբ «Կոլցո» օպերացիան մեկնարկել էր, ու ռուսները «անխնա» զինաթափում էին Ղարաբաղի գյուղերի բնակիչներին, հավաքում զինամթերքն ամբողջությամբ, բնակիչներից մեկի տանը, որտեղ երկար տարիներ մարդ չէր ապրել, գտնում են կրակած մի փամփուշտ: Շաբաթներ շարունակ հարևաններին հանգիստ չեն տալիս ռուս «խաղաղապահները», թե՝ ովքե՞ր են ապրում այդ տանը, որտե՞ղ են հիմա: Բնակիչները ժամերով բացատրում են, թե տանը ծերեր են եղել ու արդեն տասը տարուց ավելի է՝ մարդ չի ապրում այդ տանը: Սակայն ջանքերն ապարդյուն են անցնում: Ողջ տունը տակնուվրա են անում, ենթադրյալ զենքերն այդպես էլ չեն գտնում:
Արցախում այսօր նման պատմությունների պակաս չկա, հիշում են ռուսի «բարերարությունն» ու զգուշանում «դաշնակցի» հոգատարությունից:
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ