«Պետք է հայերեն ծիծաղենք, հայերեն լացենք, հայերեն խաղանք. փառք Աստծո, գոնե հայերեն ենք կռվում»

«Իրատեսի» զրուցակիցը արցախցի բանաստեղծ ԴԱՎԻԹ ՇԻՐԻՆՅԱՆՆ Է: Զրույցի թեման Արցախն է, վերջին և սպասվող զարգացումները, բացթողումներն ու ձեռքբերումը` մեր հաղթանակը: Բանաստեղծը համոզված է, որ հաղթել ենք Ադրբեջանին էլ, քառօրյա պատերազմի հետևում կանգնած ենթադրյալ երեք կամ գուցե ավելի տիրություններին էլ: «Հրաշքի չենք սպասում, բայց որ աշխարհին բան ասացինք, ակնհայտ է: Եվ շատ բարձր ասացինք»,- շեշտում է նա:

«ԹՌԻՉՔԻ ՀԱՄԱՐ ՄԻ ՓԵՏՈՒՐԻ ԿՈՐՈՒՍՏՆ ԷԼ Է ԶԳԱԼԻ, ԹԵԵՎ ԱՅՆ ԿՈՐՑՆԵԼԻՍ ԱՐԾԻՎԸ,
ԵՐԵՎԻ, ՑԱՎ ՉԻ ԶԳՈՒՄ»

-Ադրբեջանի հրահրած քառօրյա պատերազմի հետևում տեսնում ենք Թուրքիայի «ականջները», կա կարծիք, որ դա հետախուզական մարտ էր (ՐՈջՉպՊՍՈ ոՏպՎ) և ուժերի, իրավիճակի փորձարկում, որ անհրաժեշտ էր Թուրքիային, ԱՄՆ-ին, Ռուսաստանին: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
-Պատերազմը քառօրյա չէր, այն միշտ էլ եղել է և գուցե էլի կլինի: Չորս օրվա մասին չէ, որ պիտի խոսենք, այլ «վատնած» մոտ 22 տարվա մասին: Եղավ այն, ինչն անակնկալ չէր, որքան էլ «ձև բռնենք»: Այս ամենի հետևում կարող էր լինել ով ասես, ներառյալ՝ Ռուսաստանը: Ռուսաստանը բոլոր ժամանակներում «հայկական հարցում» առաջ ու հետ է խաղացել, այս անգամ, ցավոք, միայն հետ, և, այսուհանդերձ, դա մեզ համար անակնկալ չէր: Չեմ բացառում, որ ուժերի փորձարկում էր, որի արդյունքում այլ վերջաբան էին սպասում: Արդյունքում մենք, այո, հաղթեցինք Ադրբեջանին էլ, ենթադրյալ այդ երեք կամ գուցե ավելի տիրություններին էլ:
-Ճիշտ է, մեծ կորուստների գնով, բայց մեզ համար նույնպես սեփական ուժերը գնահատելու փորձ էր:
-Թռիչքի համար մի փետուրի կորուստն էլ է զգալի, թեև այն կորցնելիս արծիվը, երևի, ցավ չի զգում: Մեզնից պոկվող ամեն մի «թելն» էլ շատ ցավոտ է, դրանից մեր թռիչքը շոշափելի անկում է ապրում: Իսկ արժևորելու անհրաժեշտություն մենք երբեք չենք ունեցել, վերաարժևորելն ակամայից է ստացվում:
-Ռուսաստանի բացակա պահվածքն ի՞նչ բացատրություն ունի:
-Ես այդ պահվածքը կրավորական կորակեի, բայց այն անսպասելի չէր, գոնե ինձ համար: Ես ինձ խաբված չեմ զգում: Շատ խոսքեր հարափոխ են, բայց, չգիտես ինչու, ոմանք Աստվածաշնչի տեղ են ընդունում:
-Թուրք փորձագետը ռուսական եթերում շատ կոպիտ արձագանքեց այն դիտարկմանը, որ «հայերը կարողանում են տեր կանգնել իրենց հողերին, ինչպես դա եղավ 90-ականներին»: Ասաց` ոչ թե հայերը հաղթեցին, այլ ռուսները: Քառօրյա պատերազմի դեպքո՞ւմ էլ լկտիություն կունենան այդ կերպ արտահայտվելու:
-100 տարի առաջ և 100 տարի հետո թուրքը մնում է թուրք, նա միշտ ձեռքբերման ու կորստի տարբեր գործակիցներ ունի, որոնք միշտ էլ իրականությունից շատ հեռու են: Թշնամու հայտարարությունները նպատակակետին շատ հաճախ չեն հասնում՝ իրենց արձակած արկերի պես, որոնք առավելագույն 2 մետրի փոխարեն նույնքան կիլոմետր շեղվում են:

«ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ ՊՂՏՈՐ ՋՐՈՒՄ ԿԱՐԹ ՆԵՏՈՂԸ ՉԷ, ԱՅԼ 18-20 ՏԱՐԵԿԱՆ ՀԵՐՈՍԸ»

-Եզդի տղայի գլխատումը (կան տեղեկություններ, որ չորս գլխատված զինվոր ունենք), միջազգային նորմերով արգելված զենքերի կիրառումը, Թալիշի սպանդը և այլն, կարո՞ղ ենք մինչև Հաագայի դատարան հասցնել: Թե՞ արդեն ի գիտություն ենք ընդունել, որ արդարության վրա հույս դնելը ժամանակի և ուժերի զուր վատնում է:
-Եզդի տղան ևս իմ հայրենիքի զինվորն էր, նրան վիճակված ճակատագրի համար երիցս ցավում եմ, Թալիշի սպանդը օսմանի ձեռագիրն է: Հաագայի դատարանը՝ միֆ, գոնե մեզ համար: Ես վաղուց հեքիաթների չեմ հավատում:
-Դավիթ, հայաստանցի-ղարաբաղցի, երևանցի-գյումրեցի այսօրինակ մյուս տարանջատումները, պարզվեց, կեղծ են և հորինովի: Որտեղի՞ց այս միասնականությունը: Աննախադեպ էր ու անսպասելի՞:
-Հայաստանցին, ղարաբաղցին, երևանցին, գյումրեցին պետության տարրեր են, ՀԱՅԸ՝ ԱԶԳ, և ես հիացած եմ մեզնով, զարմացած՝ բնավ:
-Դաստիարակված, կիրթ, հոգով, մտքով առողջ, ազատ, իր հայրենիքը ճանաչող մա՞րդն է, որ տեր է կանգնում իր երկրին:
-Սա ինձ համար ամենացավոտ հարցն է: Մենք չենք կարող սիրել ու պահպանել այն, ինչը չենք ճանաչում: Մենք ակամա ենք խոսում ազգային արժեքների մասին, համեմունքի պես այն խառնելով մեկ այս, մեկ այն ճաշին, այնինչ հենց այդ արժեքն է բուն նյութը: Լայն կտրվածքով այսօրվա մեր մշակույթը ազգային-հակաազգային շիլա է, որի համն էլ է տհաճ, հոտն էլ: Պետք է հայերեն ծիծաղենք, հայերեն լացենք, հայերեն խաղանք. փառք Աստծո, գոնե հայերեն ենք կռվում:
-Նժդեհն ասում էր. «Հոգու հիվանդություն ունեն այն ժողովուրդները, որոնք բողոքում են սեփական հայրենիքից»: Մենք, կարծես, սիրում ենք մեր հայրենիքը, և քիչ են տրտունջները: Գուցե բողոք, ընդվզում կա, բայց ո՛չ տրտունջ:
-Իսկ մի՞թե այս հայրենիքը արժանի է բողոքի: Հայրենիքը պղտոր ջրում կարթ նետողը չէ, այլ 18-20 տարեկան ՀԵՐՈՍԸ, ում անգամ թշնամին կերազեր: Հոգեկան շեղում պիտի ունենաս, որ չսիրես այսպիսի հայրենիքը: Չենք բողոքում, հենց այնպես «ասում-խոսում» ենք խաղալիք չսիրող երեխայի պես, ով իր հորինած խաղալիքն ունի: Տրտունջն էլ մեր ազգային խաղալիքն է, երևի:

«ՄԵՆՔ ԷԼԻ ԽԱՂԱՂ ԺԱՄԱՆԱԿ ԿԱՐՏԱԳԱՂԹԵՆՔ ԵՎ ԿՎԵՐԱԴԱՌՆԱՆՔ ՕՐՀԱՍԱԿԱՆ
ԺԱՄԵՐԻՆ»

-Արտագաղթի պատճառները վերանայելու խնդիր չունե՞նք: Ինչ-որ բան կփոխի՞ սահմանային այս բախումը:
-Չեմ կարծում, թե ինչ-որ բան շոշափելիորեն կփոխվի: Մենք էլի խաղաղ ժամանակ կարտագաղթենք և կվերադառնանք օրհասական ժամին: Ցավալի է, նաև՝ երանելի: Սա է իմ իմացած ճշմարտությունը:
-Ի՞նչ է պետք սահմանն ավելի ամուր պահելու համար: ՈՒզում եմ հնարավորինս մանրակրկիտ նշեք` թե՛ ապրելակերպի առումով, թե՛ անվտանգության, թե՛ նորագույն զինտեխնիկայի: Օրինակ, հիմա խոսվում է անօդաչու սարքերի անհրաժեշտության մասին, որ կարող էինք ունենալ, բայց չունենք:
-Այս անգամ մեր ոգին հաղթեց: Ոգին զենքերից մեծագույնն է, բայց այն ևս մի օր կընկրկի: Այսօրվա անմարդաբնակ կղզու բնակչին կրակվառիչով չես զարմացնի: Հայաստան-Արցախն այսօր ժամանակակից զինտեխնիկայով հագեցնելու համար բավական է, որ մեր մեծահարուստներից գեթ մեկը մի քիչ «տակ տա», էլ չեմ ասում՝ սնանկանա: Իսկ քանի՜ մեծահարուստ ունենք: Այնինչ, արդեն որերորդ անգամ մեր աշխատավարձից գումար ենք հատկացնում ինչ-որ կարևոր դիտասարք գնելու համար: Իմ 5-10 հազար դրամով արևային ակնոց էլ չես գնի:
-Արցախում ի՞նչ է փոխել քառօրյա պատերազմը:
-Ազգովին համոզվեցինք, որ Արցախը իմը չէ, քոնն էլ չէ, բայց, միևնույն ժամանակ, իմն ու քոնն է՝ բոլորինս: Բոլորինս է հայկական երկու պետությունների ամեն թիզը: Բաց վերքի պես ցավեց մեր սիրտը (և ոչ միայն՝ արցախցիներիս), և մենք ավելի զգոնացանք:
-Ըստ Ձեզ` ի՞նչ զարգացումներ են սպասվում:
-Չգիտեմ, հաղթության շեփոր չի հնչի, եթե անգամ հաղթել ենք:
-Ինչքա՞ն է ձգվելու ժամանակավոր զինադադարը: Վերջ չկա՞ այս ամենին:
-Ամեն վերջ մեկ այլ նորի սկիզբ է: Սա՝ ևս: Հրաշքի չենք սպասում, բայց որ աշխարհին բան ասացինք՝ ակնհայտ է: Եվ շատ բարձր ասացինք: ՈՒստի պետք է, որ լսած լինեն:

«ԾԱՂԻԿԸ ԲԱՑՎՈՒՄ Է, ԱՆԿԱԽ ՆՐԱՆԻՑ, ՏԵՍՆՈ՞ՒՄ ԵՆ ԻՐԵՆ, ԹԵ՞ ՈՉ»

-Կտրուկ անցում անելով՝ մի փոքր էլ գրականության մասին խոսենք: Գրողը արժևորվո՞ւմ է Արցախում: Կա՞ հետաքրքրություն կողքիդ ապրող գրողի նկատմամբ:
-Ես բազմաթիվ հանդիպումներ եմ ունեցել, հատկապես զինվորների հետ, և համոզվել, որ գրողն է հենց ռազմի աստվածը և ոչ միայն ռազմի: Այսօրվա հերոսը նախորդի արտացոլանքն է, իսկ արտացոլող հայելին՝ գրողն իր հերոսով: Եվ որքան շատ հայելու մեջ նայողներ մենք կերտենք, վաղն այնքան շատ կարտացոլվի:
-Իսկ Երևան-Արցախ կապը պահել հնարավո՞ր է: Շփում կա՞ գրողների միջև, կարդո՞ւմ են իրար, արցախցի գրողը Երևանում (և հակառակը) ներկայանո՞ւմ է:
-Այդ կապը շատ թույլ է, գոնե՝ իմ պարագայում: Առհասարակ, ամեն ինչ ներկայացնող է պահանջում, բայց դա բնավ գրողի գործը չէ: Ծաղիկը բացվում է, անկախ նրանից, տեսնո՞ւմ են իրեն, թե՞ ոչ: Համացանցը որոշ բացեր լրացնում է, բայց դա թղթախաղի նման մի բան է: Իմ խաղաքարտը կհայտնվի՞ համապատասխան տեղում, թե՞ չի բացվի ընդհանրապես:
-Ի՞նչ կասեք վերջում:
-Հայ լինելն Աստծո տված ամենամեծ շնորհն է մեզ, և Աստծո գործերին խառնվելն անմտություն է:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ