Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Մեր երաժշտագետները չեն կարող նոր կողմերով բացահայտել Բախին, Մոցարտին, ոչ էլ ծառայում են հայ երաժշտությանը»

«Մեր երաժշտագետները չեն կարող նոր կողմերով բացահայտել Բախին, Մոցարտին, ոչ էլ ծառայում են հայ երաժշտությանը»
26.04.2016 | 10:11

Կոմպոզիտոր, դաշնակահար, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ ՎԱՀՐԱՄ ԲԱԲԱՅԱՆԸ ստեղծագործում է բոլոր դասական ժանրերով: Նրա ստեղծագործությունները հնչել են մոտ 40 երկրներում, բազմաթիվ հեղինակավոր փառատոներում և համերգներում: Ելույթներ է ունեցել նաև որպես դաշնակահար: Հայաստանում և Ֆրանսիայում 1998-ից անցկացվում են Վահրամ Բաբայանի երաժշտության փառատոներ: Նրա մասին գրվել են գրքեր: Վահրամ Բաբայանն ինքը հեղինակ է երաժշտական խնդիրների վերաբերյալ հոդվածների: Դասավանդում է Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում: Կոմպոզիտորը 6 տարեկանում գրել է առաջին ստեղծագործությունները, իսկ 9 տարեկանում` սիմֆոնիա լարային նվագախմբի համար:

«ՄԵԾ ԱՆՋՐՊԵՏ է ԱՌԱՋԱՑԵԼ ՈՒՆԿՆԴՐԻ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԿՈՄՊՈԶԻՏՈՐԻ ՄԻՋԵՎ»


-Պարոն Բաբայան, հայ ժամանակակից երաժշտության փառատոնի անդրանիկ համերգի ընթացքում Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը ներկայացրեց նաև Ձեր 5-րդ սիմֆոնիան: Ինչ կասեք փառատոնի մասին: Այս օրերին մայրաքաղաքի տարբեր դահլիճներում հնչեցին մեր կոմպոզիտորների գործերը: Ինքներս մեզ, մեր արվեստը, այսօր ստեղծվող երաժշտությունը ճանաչելու խնդի՞ր ունենք նաև:
-Խորհրդային տարիներին կազմակերպվում էին ժամանակակից երաժշտության համագումարներ, պլենումներ` երաժշտասեր հանրության դատին հանձնելով բազմաթիվ համերգներ` ժողովրդական, էստրադային, հիմնականում` դասական ժանրերում: Մեր ժամանակներում աննախադեպ է, երբ փառատոնի ընթացքում հնչում է երեք սիմֆոնիկ համերգ, գումարած` երգչախմբային ու կամերային համերգները: Իհարկե, այս փառատոնը հայ կոմպոզիտորին ճանաչելի դարձնելու առիթ է նաև: Մեծ անջրպետ է առաջացել ունկնդրի և կոմպոզիտորի միջև: Հաճախ մոլորության մեջ են գցում մարդկանց, որ ամբողջ աշխարհում է այդպես: Նման բան չկա: Արտերկրում ժամանակակից երաժշտության համերգներին շատ հաճախ լեփ-լեցուն դահլիճներ են լինում, ես ականատես եմ եղել, ինչպես են տոմսերն ամբողջությամբ սպառվում: Իհարկե, կա նաև ունկնդրի մի մեծ խումբ, որ սիրում է ավելի հեշտ ընկալվող երաժշտություն: Դա միշտ է եղել ու լինելու է: Մենք խոսում ենք բարձրարժեք երաժշտության ունկնդրի մասին: Ընդ որում, եվրոպական երկրներում հազվադեպ է լինում, որ համերգի կեսից լքեն դահլիճը, նրանք գիտեն` ինչի են եկել: Մեզ մոտ հաճախ, այսպես ասած, խանգարելու մեխանիզմն է գործում: Սիմֆոնիկ կամ կամերային համերգների գնացողներից ոչ բոլորն են հասկանում, թե ինչ է կատարվում բեմի վրա: Ասես իրենց առավելությունը ցույց տալու համար` անտեղի հազում են, խոսում կողքինի կամ կողքինի կողքինի հետ: Ի վերջո, եթե սխալ համերգի ես եկել, սուսուփուս թող-գնա: Բայց` ոչ, անպայման պետք է ցույց տա, որ չի հավանել:
-Կոմպոզիտորների միության մերօրյա գործունեության մասին ի՞նչ կասեք:
-Մի ժամանակ կոմպոզիտորների միությունը և կոմպոզիտորների հեղինակությունը հասել էին ցածրագույն, եթե չասենք զրոյական մակարդակի: Հիմա շատ բան շտկվում է, զգալի բարելավում կա: Այնպես չէ, որ նախորդ եղածի վրա պետք է կառուցել նորն ու շարժվել առաջ: Շատ բաներում հետընթաց կա, պետք է բերել նորմալ վիճակի ու նոր քայլեր անել: Այդ տեսակետից խրախուսում եմ կոմպոզիտորների միության աշխատանքը:
-Ժամանակակից երաժշտության փառատոնը Ձեզ գոհացնո՞ւմ է:
-Փառատոնի ընթացքում հնչող բոլոր ստեղծագործությունները չեն կարող գլուխգործոցներ լինել, բարձրագույն մակարդակ ապահովել: Ոմանք սա էլ են քննադատության առարկա դարձնում: Ես ասում եմ` նույնիսկ միջազգային հեղինակավոր փառատոներում անհնար է, որ բացառապես լավ երաժշտություն հնչի: Բայց սա առիթ է ներկայացնելու կոմպոզիտորներին, առիթ է, որ կոմպոզիտորը լսի իր ստեղծագործությունը, սխալները նկատի-շտկի ու մի քայլ առաջ անի: Կենդանի հնչողությունը թե՛ ունկնդրի, թե՛ երաժիշտ-ունկնդրի, թե՛ ստեղծագործողի համար անփոխարինելի ու կարևոր դեր ունի:
-Ինչո՞ւ չենք ճանաչում մերօրյա արվեստագետին: Գուցե չե՞նք ուզում ճանաչել, նախատրամադրվածությո՞ւն կա մեր կողքին ապրող արվեստագետի նկատմամբ: Կամ գուցե խնդիրը պրոպագանդայի պակա՞սն է:
-Դուք մի քանի պատճառ նշեցիք և նույնիսկ կարող էիք շարունակել: Սա փոխշաղկապված հարց է: Ե՛վ նախատրամադրվածությունը կա, և՛ պրոպագանդայի պակաս: Նաև ցանկություն չկա. այս երաժշտությունն են սիրում, հասել են զարգացման որոշակի մակարդակի, ավելին չեն ուզում իմանալ: Մեզ մոտ կա այդ խնդիրը: Ստեղծագործողներն էլ հաճախ ձեռքբերումներով ոգևորվում են ու սկսում վայելել հետագա կյանքը: Մինչդեռ մենք գիտենք համաշխարհային մեծության կոմպոզիտորների, որ մինչև կյանքի վերջին վայրկյանը, գիտակցելով անգամ, որ մահանում են, ստեղծագործել են: Գիտությունը, արվեստը զարգանում են, կյանքը առաջ է գնում, մարդը մի՞թե, նայելով տիեզերքին, չպետք է մտածի` ի՞նչ է սա` փորձելով հնարավորինս ճանաչել բնություն-մարդ հարաբերությունը, ներկան, ապագան, հավերժությունը: Գուցե դարեր շարունակ անցնելով դժվարությունների միջով ուզում ենք հիմա ավելի հեշտ ապրել: Սա բացատրություն է, բայց արդարացում չէ:
-Ձեր գործերը դրսում ավելի շատ են հնչել, քան մեզ մոտ: Ի՞նչ է պետք ժամանակակից երաժշտությունը օտարերկրացի ունկնդրին հասցնելու համար: Լավ արվեստն իր տեղը հարթո՞ւմ է, թե՞ ինչ-ինչ քայլեր մենք պետք է անենք:
-Առաջնային եմ համարում, որ մեր մենակատարներն ու երաժշտախմբերն ավելի ակտիվ ներկայացնեն հայ երաժշտությունը, գոնե լավագույն նմուշները: Փառք Աստծո, այսօր շատ են գնում հյուրախաղերի, հնարավորությունները մեծ են, դաշտը` բաց: Պետք չէ կենտրոնանալ մի քանի անունների վրա: Այսօր էլ կան հրաշալի կոմպոզիտորներ: Ինչո՞ւ չհնչեցնել արտասահմանում և ճանաչելի դարձնել: Հաճախ ասում են, թե դրսում չեն ուզում: Ես չեմ հավատում դրան: Եթե դու հարգված մենակատար ես, ենթադրենք` դաշնակահար, և քեզ հրավիրում են հյուրախաղերի, կատարելով իրենց առաջարկած ծրագիրը, արդյո՞ք չես կարող մի ստեղծագործություն էլ ինքդ առաջարկել: Վստահ եմ, որ կասեն` այո: Կամ կարող ենք դրսից եկողներին առաջարկել կատարել հայ կոմպոզիտորների գործերը: Այս դեպքում էլ ասում են, թե կատարողները չեն ուզում: Ես գիտեմ դասախոսների, որ ուսանողներին ասում են` մի նվագեք նոր երաժշտություն: Դուք քիչ առաջ նախատրամադրվածության մասին խոսեցիք, այո, կա այդ չարությունը, թերահավատությունը: Հաճախ մրցութային հանձնախմբերը մրցանակ են տալիս հենց թույլ կոմպոզիտորին: Տրամադրված են տաղանդավոր ու խելացի մարդկանց դեմ: Սա բոլոր ժամանակների խնդիր է ու ամենուր կա: Մեզ մոտ շատ է ընդգծված: Խոսքն այն մասին չէ, որ երկու կոմպոզիտոր իրար չեն սիրում. մրցակցության խնդիր ունեն կամ չեն ընկալում մեկը մյուսի երաժշտությունը: Սրանք այլ հարցեր են:
-Ձեր անունով փառատոն է անցկացվում դրսում, գրքեր են գրվում: Լավագույնս ներկայացվել եք: Մեզ մոտ քանի՞սը գիտեն դրա մասին: Երաժշտարվեստը, ինչպես հարկն է, լուսաբանվո՞ւմ է, որ հանրությունը ճանաչի կոմպոզիտորին, հետաքրքրվի նրա երաժշտությամբ: Ո՞րն է երաժշտագետների դերն այս պարագայում:
-Այո, կա դրա անհրաժեշտությունը, ի վերջո, Բախը, Բեթհովենը, Մոցարտը միանգամից հայտնի չդարձան: Ինչ-որ մեկը պետք է համարձակություն ունենա հարվածներն իր վրա վերցնելու, առաջինն ասելու, որ այս կոմպոզիտորը մեծություն է: Եվ պատմության մեջ նշվում են նրանց անունները: Ովքե՞ր են մեր երաժշտագետները, ինչո՞վ են զբաղված, ինչքանո՞վ են ծառայում մեր երաժշտությանը: Նրանք երբեք չեն կարող նոր կողմերով բացահայտել Բախին, Մոցարտին և մյուսներին, ոչ էլ ծառայում են հայ երաժշտությանը: Անիմաստ թեմաներ են պաշտպանում: Չգիտես ինչու` դոկտորներն են շատանում: Այնպիսի նշանավոր երաժշտագետներ ենք ունեցել, որ այդպես էլ դոկտոր չդարձան: Մի ժամանակ Մոսկվայում էին հաստատում պրոֆեսորությունը, դոկտորական թեզը, ու շատ դժվարությամբ, մեծ ճանապարհ էին անցնում: Այսօր ով ասես պրոֆեսոր է, ով ասես դոկտոր է: Շատ են, հնարավոր չէ, որ այդքան լավերը լինեն: Եվ, ինչպես նշեցի, ոչ ոքի չեն ծառայում, համերգների չեն գալիս, իրենց կարծիքը որևէ կերպ չեն արտահայտում: Եթե գոնե ճանաչելի դարձնեն երաժշտին, նրա արվեստը, դա արդեն մի փոքր քայլ է:

«ԹՂԹԻ ՎՐԱ ԳՐՎԱԾ ՈՉ ՄԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐ ՀԱՐՑ ՉԻ ԼՈՒԾԻ»


-Ի՞նչ կասեք քառօրյա պատերազմի ու հարաբերական անդորրի մասին: Արվեստագետները հաճախ խուսափում են քաղաքական վերլուծություններից, բայց խնդիրն այս դեպքում համազգային է և օրհասական:
-Ես, իհարկե, մտահոգ եմ, բայց մեծ տերությունների ծրագրած գաղտնի ինֆորմացիաներին մենք հաճախ չենք տիրապետում, չենք կարողանում ճիշտ եզրակացություն անել: Մենք չգիտենք, թե Ամերիկան ինչ շշնջաց Թուրքիայի ականջին, Ռուսաստանը` ինչ: Սարսափով եմ ասում, բայց դադարը ժամանակավոր է, Արցախի հարցը պետք է հանգուցալուծում ունենա: Կա՛մ մի կողմը պետք է հաղթի, կա՛մ մյուս կողմը: Թղթի վրա գրված ոչ մի պայմանագիր հարց չի լուծի:
-Քառօրյա պատերազմը կարծես բացահայտեց նաև մեր մեջ թաքնված ուժն ու միախմբումը:
-Շատ կուզեի, որ համախմբվածություն լիներ նաև խաղաղ ժամանակ: Հենց վտանգն անցնում է, ամեն մեկն իր կողմն է ձգում: Բոլոր պարագաներում պետք է համախմբված լինենք: Սա մեր գիտակցության մեջ լավ չի նստած:

«ԻՆՉՊԵՍ ԳՈԳՈԼԸ ԿԱՍԵՐ` ՈՎՔԵ՞Ր ԵՆ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐԸ»


-Եվրատեսիլյան և նմանատիպ այլ շոուների միջոցով Հայաստանը ճանաչելի դարձնելուն ինչպե՞ս եք վերաբերվում:
-Խոսքն արդեն երգարվեստի մասին է: Երբեմն լավ երգեր հնչում են այնտեղ: Դա զուգահեռ մի աշխարհ է, ունի իր ունկնդիրը, և պետք է ինչ-որ ձևով բավարարել պահանջարկը: Բայց ի՞նչ երաժշտություն են տանում և ո՞ւմ համար: Ովքե՞ր են դահլիճում նստածները, ինչպես Գոգոլը կասեր` ովքե՞ր են դատավորները: Արթուր Ռուբինշտեյնի, Կլաուդիո Արաուի, Սվյատոսլավ Ռիխտերի, Գրիգորի Սոկոլովի ունկնդիրը արդյոք կլսի՞ անպետք երաժշտություն: Հակառակն էլ հնարավոր չէ. ցածր մակարդակի երաժշտության ունկնդիրը չի լսի նրանց կատարումները: Սրանք տարբեր աշխարհներ են, չի կարելի և՛ մեկը հավանել, և՛ մյուսը:
-Երկրի համար ծանրագույն ժամանակներում արվեստը շարունակո՞ւմ է ապրել, ստեղծվո՞ւմ են արվեստի գործեր:
-Անպայման: Հաճախ էքստրեմալ պայմաններում, սուր զգացողությունների ժամանակ մարդու մեջ քողարկված ռեսուրսներն արթնանում են, և ֆանտաստիկ գործեր են ստեղծվում: Եվ ոչ միայն արվեստում, նաև գիտության մեջ, կյանքում:
-Ի՞նչը կուզեիք փոխվեր մեր իրականության մեջ:
-Կուզեի ավելի շատ մատուցվեր մեր երաժշտությունը, պետական կառույցները միջոցառումներ կազմակերպելիս ավելի շատ հենվեին դասական երաժշտության վրա: Ցանկալի է, որ երաժշտությունը հնչեցնելուն զուգահեռ մեկնաբանություններ լինեն, հեղինակի կենսագրության հետաքրքիր հատվածները ներկայացվեն, ասվի, թե ինչպես է ստեղծվել տվյալ երաժշտությունը, ինչ առիթով: Բեթհովենի խլության մասին ավելի շատ է խոսվել, քան բուն Բեթհովենի մասին: Նույնը Մոցարտին թունավորելու մասին կարող եմ ասել: Սա չէ սկզբունքը, բայց ամեն մի փոքր դետալ մի բան ավելացնում է: Կարևոր է նաև հոգեբանական առումով, երբ գիտակցում ես, որ ազգդ այսօր էլ մեծեր ունի, քեզ ավելի ուժեղ ես զգում: Պետք չէ շարունակ մեկ-երկու անունից կառչել:
-Արվեստագետն էլ իրեն գնահատված կզգա:
-Ես որքան էլ անկախ մարդ եմ, որքան էլ քիչ եմ կարևորում խրախուսելու ձևերը, կարծում եմ, արվեստագետը նման է երեխայի, պիտի ասես` ապրես, բալիկս, ինչ լավ բան ես արել:
-Ձեզ համար էական չէ՞ լեփ-լեցուն դահլիճը:
-Ես ոչ միայն չեմ ձգտում հանրահռչակման, նաև չեմ մտահոգվում համատարած ճանաչում ունենալու խնդրով: Եթե դահլիճում պետք է քսան հոգի նստած լինի, ոչինչ, թող լինի քսանը: Գերմանացի հանրահայտ ավանգարդիստ-երաժիշտ Կառլհայնց Շտոկհաուզենը կանգնում էր դահլիճի դռան մոտ, նայում էր ներս մտնողների դեմքին և ում չէր հավանում (թեև տոմս ունեին), ներս չէր թողնում: Իսկ շատերը խնդրում են, որ գան, դահլիճը լցնեն: Ավելի լավ է դատարկ մնա աթոռը, քան կրկնակի դատարկ լինի: Ես տեսել եմ և՛ լեփ-լեցուն դահլիճներ, և՛ կիսադատարկ: ՈՒմ հետաքրքիր է, թող լսի, ում էլ չէ, թող հեռանա, բայց գոնե անաղմուկ, առանց խանգարելու:
-Մի փոքր էլ Ձեր ծրագրերից պատմեք:
-Լարային նվագախմբի համար ստեղծագործություն եմ գրում: Նաև կարգավորում եմ արխիվս: Հրատարակված նյութերը շատ են, բայց քիչ են իմ գրածի համեմատ: Ձեռագրերի մեծ մասը հնացել է, քրքրվել, փորձում եմ կարգի բերել, ստուգել, լրացումներ անել, որ չկորչեն-գնան: Եվ եթե կարողանում եմ ինչ-որ բանով օգտակար լինել երիտասարդներին, երաժշտությանը, բավարարված եմ ինձ զգում, ուրախանում եմ:
-ՈՒնե՞նք խոստումնալից երաժիշտների նոր սերունդ:
-Այո, ցավոք, շատերը երկրից գնում են: Նախկինում ուսումն ավարտելուց հետո էին գնում, հիմա` ուսման կեսից: Եվ կարող եմ ասել ուսանողներիս խոստովանությունն անձամբ ինձ ուղղված: Ասում են` այն, ինչ դուք եք մեզ սովորեցրել, այնտեղ չեն սովորեցնում, պարզապես դաշտն է պետք, երկիրն է պետք: Վստահ եմ, որ այդպես է, մենք ունենք լավ երաժիշտներ, մանկավարժներ, ի վերջո, խորհրդային շրջանում հրաշալի դպրոց ենք ունեցել: Մեր երիտասարդ երաժիշտները արտասահմանում փառատոների են մասնակցում, պատվերներ են ստանում, սկավառակներ են թողարկում: Չեն ասում` երիտասարդ ես, պիտի սպասես: Այստեղ համերգից հետո շարունակություն չի լինում: Բա չձայնագրե՞ն, մեկ ուրիշ կատարողն էլ չհետաքրքրվի՞: Ցավոք շատ երաժիշտներ, լինելով տվյալ ստեղծագործության առաջին կատարողը, ուզում են լինել նաև միակը: Խնդիրները, խոչընդոտները շատ են, առաջինը մենք ենք մեզ խանգարում: Թե չէ` լավ որակներ ունենք: Արժեքները հո չվերջացա՞ն: Երիտասարդները հաճախ գնում են վերադառնալու մտադրությամբ, բայց չեն վերադառնում: Գոնե ինչ-որ բան հայրենիքի համար անեն, ոչ թե սեփական կենսագրութունը կառուցեն միայն ու կապերը խզեն իրենց արմատների հետ:


Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 2444

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ