Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Տաղարանն» առաջինն էր, որ զրահամեքենաներով մեկնեց Արծվաշեն՝ համերգ տալու»

«Տաղարանն» առաջինն էր, որ զրահամեքենաներով մեկնեց Արծվաշեն՝ համերգ տալու»
24.05.2016 | 01:27

Հնագույն երաժշտության «Տաղարան» համույթի գեղարվեստական ղեկավար և դիրիժոր, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ ՍԵԴՐԱԿ ԵՐԿԱՆՅԱՆԻ հետ մեր զրույցը մշակութային կյանքում առկա խնդիրների, վայրիվերումների, նաև ձեռքբերումների մասին է:

-«Տաղարանի» նվագացանկում կենտրոնական տեղ են գրավում 5-15-րդ դարերի հեղինակների շարականներն ու տաղերը, առաջին անգամ նորովի են մատուցվում նաև հայկական ժողովրդական, ազգային-հայրենասիրական երգեր ու նվագներ։ Ի՞նչ պետք է արվի, որ այդ երգերը հասնեն ունկնդրին, դառնան ծանոթ, սիրելի: Օրինակ, Կոմիտասի անունը բոլորին է հայտնի, բայց կոմիտասյան երգերից մի քանիսին ենք ծանոթ: Դրանք չե՞ն պրոպագանդվում, թե՞ հեշտ ընկալելի չեն:
-Նախ, պատկերացնենք, թե քանի տարեկան է հայ ժողովուրդը, հաստատ` երկու հազարից ավելի: Դա մոտավորապես քրիստոնեական շրջանն է: Մինչ այդ ունեցել ենք հայկական հսկայական պետականություններ: Ամբողջ այդ պատմության ընթացքում արարվել են երգեր` տասնյակ հազարների հասնող, անթիվ երգեր: Մարդկային կյանքի ընթացքում անկարելի է այդ բոլորը լսել, իմանալ, սիրել կամ չսիրել: Դրա համար յուրաքանչյուր սերունդ նախորդ սերնդից որոշակի երգեր, նվագներ վերցնելով, մի քանիսն էլ ինքն է ավելացնում (հնից վերցրած կամ նոր ստեղծված), ու տարածքը քիչ-քիչ ընդլայնվում է: Եթե 70-ականներին ես, ենթադրենք, գիտեի 10-20 հայկական երգ, այսօր գիտեմ 100-ը: ՈՒնկնդիրն էլ իմ գործունեության շնորհիվ, իր իմացած տասին ևս տասն է ավելացնում: Անդրադառնամ Կոմիտասի երգերին: Կոմիտասն ունի 3-4 հեղինակային երգ, 3-4 հազար ժողովրդական երգ փրկել է, գրառել, դրանց մի մասը հասցրել է զտել, տասը տոկոսին էլ կարողացել է անդրադառնալ որպես կոմպոզիտոր, այսինքն` երգերին տալ դաշնամուրային նվագակցություն կամ երգչախմբային կառույցի վերածել: Երբեմն ինձ ասում են, որ Կոմիտասին չպետք է ձեռք տալ: Ես ասում եմ` Կոմիտասին ես ձեռք չեմ տալիս, ես վերցնում եմ այն երգը, որ Կոմիտասը լսել է իմ պապու պապից, օրինակ` «Չինար ես»-ը, ու տալիս եմ իմ նվագակցությունը, իմ մոտեցումը: Եթե ես մեխանիկորեն վերցնեմ նրա «Չինար ես»-ը ու նույնությամբ մատուցեմ, այստեղ հեղինակային իրավունք եմ խախտում: Ցավոք, անգամ երաժիշտների 99 տոկոսը չի տարբերակում այն երգերը, որ Կոմիտասը հասցրել է մեզ, երգերը, որոնց նա անդրադարձել է որպես կոմպոզիտոր, և այն մի քանի երգերը, որ ինքն է ստեղծել:
-Ինչպե՞ս են անցնում համույթի համերգային շրջագայությունները։ Դրսի հանդիսատեսի շարքերում ափյուռքի՞ հայությունն է գերակշռում, թե՞ օտարազգի ունկնդիրը:
-Երբեք նման բաժանում չեմ նկատել: Եթե փորձեմ հիշել, Անգլիայի համերգներին, ասենք, մի քանի հայ կային, մնացած մի քանի հարյուրը տեղացիներ էին, Կիպրոսում գուցե կես-կես, Կորեայում մի հայ էլ չկար: «Տաղարանը» եղել է Ռումինիայում, Ֆրանսիայում, Բրազիլիայում և այլուր: Իմ ղեկավարութան ժամանակ «Տաղարանը» շրջագայություններ է ունեցել Հայաստանի անկախության կայացման առաջին տարիներին` 1999-2003 թթ: Հովանավորներ կային, որ սիրով օգնում էին, սակայն Վանոն արգելեց, այս պարագայում երաժշտիս դեմ էր արգելքը:
-Իսկ այսօր արդեն պետական հոգածությունը ձեր համույթի վրա չի՞ տարածվում:
-Պետականն էլ սեփականի նման է. եթե դուք ինձ ֆավորիտ եք, կօգնեմ, տարին գուցե հիսուն անգամ կգնաք արտասահման, բայց քանի որ Երկանյանն իմ ֆավորիտը չէ, ինչքան ուզում է, թող խոսի:
-Երաժշտական խմբերը թեև անվան մեջ «Հայաստան» բառն ունեն, սակայն նրանց գործունեությունը սահմանափակվում է մայրաքաղաքով: Սա մեղադրանքի պես է հնչում, սակայն, Ձեր ասածից դատելով, ոչ թե չեք ուզում, այլ հնարավորություններն են սահմանափակ:
-Համույթն իր ստացած չնչին աշխատավարձի պարագայում չի կարող անգամ դահլիճ փոխել: Մարզերում ուտելու հացի փողն է երկնքից կախված, ինչպե՞ս կարող են տոմս գնել, որ գոնե ճանապարհածախսը հոգանք: Երբ մշակույթի նախարարությունը օժանդակում է, մեծ ոգևորությամբ ենք գնում: Արտիստի համար բեմի, հանդիսատեսի փոփոխությունը, ընկալումները` օդ, սար, ծաղիկ, դրական նշանակություն ունեն: Ժամանակին արտիստներն իրենց գործունեությունը հենց այդպես էլ սկսել են: Մեր աշուղները, գուսանները պտտվել են գյուղից գյուղ: Դա է եղել նրանց գործը:
-Արցախում հյուրախաղեր ունեցե՞լ եք:
- 2014-ին ենք եղել Արցախում` քսան տարի պայքարելուց հետո: Այն պարագայում, երբ 90 թվականին (երբ սկսվել էր հայ-ադրբեջանական բացահայտ հակամարտությունը) «Տաղարանն» առաջին էր, որ զրահամեքենաներով մեկնեց Արծվաշեն՝ համերգ տալու: Մշակույթի նախարարությունում տարիներ առաջ հաստատվեց մայրաքաղաք-մարզեր մշակութային կապերի ծրագիր, որ յուրաքանչյուր կոլեկտիվ տարին գոնե երկու անգամ սպասարկի մարզերին: Շատ ուրախացանք, մի տարի արեցին, երկրորդ տարում պակասեց, երրորդ տարում չքացավ:
-«Տաղարանի» գործունեության մեկ այլ հետաքրքրական կողմ կապված է եվրոպական մինչդասական և բարոկկո շրջանի երաժշտության հետ։ ՈՒնկնդրի դատին պարբերաբար ներկայացվում են գերմանական, ֆրանսիական, իտալական և այլ ժողովուրդների հնագույն երաժշտության ամբողջական ծրագրեր։ Ընդհանուր կոնտեքստում` իսկապե՞ս հայկական երաժշտությունն ընդգծված տխուր է, ինչպես ընդունված է ասել:
-Չէի ուզենա շատ հակադրվել այդ կարծիքին, բայց դրա կողքին ունենք նաև շատ վառ կենսուրախ երաժշտություն: Պարզապես չենք ճանաչում: Վերջերս երևան հանեցի և շարունակաբար անդրադառնալու եմ «քոչարիներին»: Հայ ժողովուրդը քանի՞ քոչարի գիտի: Մեկ, երկու, երեք, բայց, պարզվում է, կա Սյունիքի քոչարի, Վայոց ձորի, ամեն տարածաշրջան իր քոչարին ունի:
-Մեր պատմությունից դատելով, ռազմահայրենասիրական երգերն էլ պետք է շատ լինեն:
-Շատ չեն: Հայրենասիրական ռազմական երգերը ստեղծվում են, երբ կա պահանջարկ: Խաղաղ ժամանակներում չես կարող ռազմական երգեր հորինել, քաղաքական իրադրությունն է, որ ստիպում է գրել նման գործեր: Մի ողջ միջնադար` 4-5-րդ դարից մինչև 1700-ականները հայրենասիրական երգի կամ բանաստեղծության չենք հանդիպում: Այդ երգերը երևան եկան 1800-ականներից, երբ հայ հասարակական մտքի մեջ սկսվեց բեկումնային շրջան. ազատական գաղափարներ, հեղափոխական մտքեր, շփումներ դեկաբրիստների հետ և այլն: Ոչինչ, որ դրանք երաժշտական կառուցվածքով այնքան էլ հայկական չէին, շատ անգամ եվրոպականացված մեղեդիներ էին, կամ մեղեդին վերցնում էին, բառեր հորինում:
-Պատմությունից, անցած ճանապարհից, ապրածից է ծնվում երաժշտությունը: Իր հերթին երաժշտությունն էլ ազդո՞ւմ է լսողի վրա: Երաժշտության ուժի, ազդեցության մասին ի՞նչ կասեք:
-Երաժշտությունն իհարկե ուժ ունի, բայց ընկալողից է կախված` կներշնչվի Բեթհովենի՞ սոնատից, թե՞ Արմենչիկի երգից: Համոզված եմ, որ ստադիոններ, սրճարաններ այցելող երիտասարդությանը առանձնապես բարձր արվեստ պետք չէ, նրանք սովորական գրգիռներից կարող են մեծ վայելք ապրել:
-Չե՞ք կարծում, որ պետք է լինի նաև երաժշտութուն, որը կարող ես լսել մեքենայում, սրճարանում, ակումբներում, խնջույքների ժամանակ:
-Իհարկե պետք է: Առաջին անգամ Ֆրանսիայում էի: Ավտոբուսի վարորդը միացրել էր ֆրանսիական քաղաքային երաժշտություն: Շշմելու սիրուն էր, անուշ, քաղցր, ուրախ, Բեթհովեն չէր, բայց մարդուն, այս պարագայում` երաժշտին, ով քիչ բան չի լսել, կարողացավ կտրել իրականությունից, ցնծություն պարգևել: Մեզ մոտ ի՞նչ են լսում երթուղայիններում, լավագույն դեպքում պետք է խնդրես, որ ցածրացնի երաժշտության ձայնը:
-Առաջիկա ծրագրերի մասին ի՞նչ կասեք:
-Առաջիկայում անդրադառնալու եմ նաև Խաչատուր Ավետիսյանի հոբելյանին: Շարունակելու եմ կազմել պատմական Հայաստանի հորովելների և քոչարիների քարտեզը` Վասպուրականի, Մոկաց, Ղարաբաղի, Ապարանի, Արարատյան, Ջավախքի: Սրանք մեր առաջնահերթ ծրագրերն են:

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 3237

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ