Այսբերգը դեռ դուրս չի լողացել

Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման գործընթացում հայտնվում է Սանկտ Պետերբուրգը: Հունիսի 14-ին ՌԴ նախագահի օգնական Յուրի ՈՒշակովը հայտարարեց. «Հունիսի 20-ին նախատեսվում է ՌԴ, Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահների մասնակցությամբ եռակողմ հանդիպում, որի ընթացքում կքննարկվի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորումը: Վլադիմիր Պուտինը նախ երկկողմ հանդիպումներ կունենա Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հետ»:

«Բնականաբար, մենք ակտիվ փորձ ենք ձեռնարկելու հակամարտության կարգավորման գործում կողմերին աջակցելու համար: Մենք արդեն որոշիչ դեր ենք խաղացել ռազմական գործողությունների դադարեցման հարցում: Հիմա մենք պատրաստ ենք շարունակել մեր միջնորդական առաքելությունը, բնականաբար, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մյուս համանախագահ երկրների հետ լիակատար փոխգործակցությամբ, և հիմնվելով սկզբունքների վրա, որոնք շարադրվել են Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահների 2009-2013 թթ. համատեղ հայտարարություններում: Մեր կողմն անցկացնելու է ամենաշահագրգիռ և ակտիվ բանակցությունները»: Փաստորեն՝ Յուրի ՈՒշակովը մի քանի նախադասությամբ շրջանցեց Վիեննան ու իրավիճակը սլացիկ վերադարձրեց «սկզբունքների վրա, որոնք շարադրվել են ՌԴ-ի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահների 2009-2013 թթ. համատեղ հայտարարություններում», այսինքն՝ հասնել շրջանակային համաձայնագրի կնքման: Փաստացի Մոսկվան հաշվից դո՞ւրս է գրում ապրիլյան պատերազմը:

Վիեննայից առաջ և հետո ռուսական մամուլը տարօրինակ տագնապի կոչնակ էր հնչեցնում՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերին Մոսկվայից խլում է հարցի կարգավորման նախաձեռնությունը, ՌԴ-ին դուրս են մղում Հարավային Կովկասից: Եթե Վիեննան ամրագրում էր ՀՀ նախագահի բարձրաձայնած պայմանները՝ բանակցությունները շարունակելու համար, և դարձնում էր ԵԱՀԿ առաջարկներ, Սանկտ Պետերբուրգը ՌԴ-ին է վերադարձնում կոնֆլիկտի կարգավորման մենաշնորհը: ԵԱՀԿ-ի մամուլի կապերի բաժնի պետի պաշտոնակատար Նատաշա Ռաջակովիչը պարզաբանել է. «ԵԱՀԿ-ն ներգրավված չէ Սանկտ Պետերբուրգում Լեռնային Ղարաբաղին նվիրված գագաթնաժողովի կազմակերպմանը, մենք չենք կարող մեկնաբանել»:

Հիշեցնեմ՝ մինչ այդ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հայտարարեցին հունիսին Սարգսյան-Ալիև հանդիպման մասին և նշեցին, որ կողմերին փոխանցվել են ԵԱՀԿ մշտադիտարկման գրասենյակի հնարավորությունն ընդլայնելու ու հրադադարի խախտման հետաքննման մեխանիզմի ներդրման փաստաթղթերի նախագծերը: ՈՒրեմն՝ ինչո՞ւ է Վիեննան մի կողմ դրվում և փորձ արվում պատմությունը շարունակել նախքան ապրիլյան պատերազմը եղած ելակետով: Գործնականում ապրիլյան պատերազմում ոչ Մոսկվան, ոչ Բաքուն չլուծեցին հիմնական խնդիրը՝ հայկական կողմերին պարտադրել կապիտուլյացիա՝ ռազմական հաղթանակի հիման վրա, և ստիպված էին փոխել մարտավարությունը: Վիեննան քաղաքացիություն տվեց նոր իրավիճակին՝ նախքան բանակցությունները վերսկսելը կարևորելով շփման գծում հրադադարի խախտման վերահսկողության մեխանիզմների տեղակայումը և կրակի դադարեցման երաշխիքները: Դա չի բխում ոչ Մոսկվայի շահերից, որ սեփական խաղաղապահներն է ուզում շփման գիծ բերել, ոչ Բաքվի, որ նախօրեին ու հետո սուբստանցիոնալ բանակցություններ էր պահանջում՝ ելակետ ունենալով ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձևերի անհապաղ կատարումը: ՌԴ Անվտանգության խորհրդի նիստից հետո Ալիևը հրաժարվեց Վիեննայի համաձայնություններից: Մայիսի վերջին Էլմար Մամեդյարովը Բրյուսելում ասաց. «Հակամարտության կարգավորման համար հայկական զորամիավորումները պետք է դուրս գան Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներից»: «Մենք ակնկալում ենք, որ հունիսին տեղի կունենա հերթական հանդիպում, որի նպատակը ստատուս քվոյի փոփոխության հարցում նշանակալի առաջընթացի հասնելն է»:

Հունիսի 7-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը գնաց Բեռլին և կանցլերի հետ համատեղ ասուլիսում հայտարարեց. «Մենք ՌԴ-ի հետ ունենք շատ կառուցողական, շատ բարեկամական հարաբերություններ: Մենք ՌԴ-ն դիտում ենք որպես ռազմավարական գործընկեր, ՌԴ-ի գործելակերպը լիովին համապատասխանում է դրան», և՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործում ՌԴ-ի՝ որպես ՄԽ համանախագահի դերը «շատ կառուցողական է»:

Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելն էլ պատասխանեց. «ՌԴ-ն, իհարկե, վճռորոշ դեր կխաղա ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործում: Մենք կօգտագործենք մեր շփումները, որ աջակցենք ՌԴ կառավարությանը, Մինսկի խմբի համանախագահներ ԱՄՆ-ի ու Ֆրանսիայի կառավարություններին` լուծելու ԼՂ հակամարտությունը»:

Այս ընթացքում աշխատանքային այցերով ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը մեկնեց Բելգիա, վարչապետ Արա Հարությունյանը՝ Շվեյցարիա և Ֆրանսիա:
ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում քննարկվեց ՌԴ-ի հետ միասնական ՀՕՊ համակարգի ստեղծման համաձայնագիրն ու դրական եզրակացությամբ մտնելով օրակարգ՝ ոչ հերթական, ոչ արտահերթ նիստերում չքննարկվեց: ՀՀԿ-ն, ինչպես միշտ, պաշտպանում է ռուսական ամեն ինչ, փորձելով հիմնավորել անկախության նշույլների օտարումը և ներկայացնել Հայաստանի ձեռքբերումները՝ տարածքի ուսումնասիրության հնարավորություններ, որ մենք չունենք, որոշումներ ընդունելու գրեթե անկախություն: Համաձայնագիրը, որ դեռ չի վավերացրել ՌԴ Պետդուման, ԱԺ օրակարգ կմտնի սեպտեմբերին: Արդեն ավանդույթ է՝ իրավունքները տալ Ռուսաստանին, պարտականությունները պահանջել Արևմուտքից, Մոսկվայից ոչինչ չստանալով՝ փակել Արևմուտքի հետ նորմալ հարաբերվելու ելքերը:

Հունիսի 5-ին պաշտոնական այցով Թեհրան մեկնեց ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը: Նրան ընդունած նախագահ Հասան Ռոհանին ասաց, որ Իրանը մշտապես սատարել է տարածաշրջանում անվտանգության, կայունության և խաղաղության ապահովումը, և վերահաստատեց, որ իր երկիրը սատարում է միջազգային իրավունքի սկզբունքների հիման վրա ղարաբաղյան հիմնախնդրի բացառապես խաղաղ հանգուցալուծումը։ ՀՕՊ համաձայնագրի մասին՝ ոչ մի խոսք, թեպետ ակնհայտ է, որ թեման Թեհրանում քննարկվել է:
Եթե հայտնի չէ՝ ինչ էր կատարվում այսբերգի ներքևում, վերևում Մոսկվան հաջողությամբ «զբաղեցնում էր» հասարակությանը: Անմահ Փանջունու նոր ուխտագնացություն բեմադրվեց՝ հայրենասիրության հանկարծահաս պոռթկումով Երևան վերադարձավ մոսկվաբնակ Սամվել Բաբայանը: Ո՞րն էր Փանջունու նպատակը՝ հեղափոխություն: Ինչու ու ինչպես հարցը նրան չէր վերաբերում, կարևորը խառնակությունն էր, որ մեր օրերում նշանակում է բերդի բանալիները ներսից հանձնել բերդը պաշարողին: Նրա այցը վճարովի ոգևորությամբ ընդունած ղարաբաղցիներին հիասթափություն էր սպասում՝ գեներալը ձախողեց առաքելությունը: Նրան պաշտպանության նախարար դարձնելու փորձից հետո ծեծ կերավ ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր Հայկ Խանումյանը, և Սամվել Բաբայանը խորիմաստ լռեց՝ հայտարարելով, որ քայլերը շարունակելու է: Կշարունակի, երբ ստանա հերթական հրահանգը Մոսկվայից՝ շարունակե՞լ խառնակել, թե՞ խելոք սպասել: Գեներալի ձախողումից հետո Կրեմլում հիշեցին, որ հաղթել են ֆաշիզմին ու պիտի հաղթեն «ֆաշիստ» Նժդեհի արձանին: Հացը չկար, զվարճանքը լիուլի էր քաղաքական կրկեսում, այնքան, որ ՀՀԿ-ն որոշեց նամակ գրել Մարիա Զախարովային՝ ի պաշտպանություն չգիտես՝ Գարեգին Նժդեհի՞, թե՞ նրա արձանի:

Վիեննայից հետո Բաքուն շփման գծում համեմատաբար հանգիստ էր, կսկսի կրակել «Ֆորմուլա 1»-ից հետո, երբ ավարտված կլինի նաև մուսուլմանների սրբազան Ռամադանը: Պատկերի ամբողջականության համար՝ հավելեմ, որ հունիսի 12-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը նամակ գրեց Վլադիմիր Պուտինին. «Ողջ թուրք ժողովրդի անունից ի դեմս Ձեզ՝ շնորհավորում եմ բոլոր ռուսներին Ռուսաստանի օրվա կապակցությամբ և մաղթում, որ առաջիկայում Ռուսաստանի ու Թուրքիայի հարաբերություններն արժանի մակարդակի բարձրանան»: Էրդողանը նաև փոխեց ՌԴ-ում Թուրքիայի դեսպանին: Պուտինը չի արձագանքում: Պեսկովն ասաց՝ նամակը ստացել են: Բաքուն քանիցս բարձրաձայնել է հույսերը, որ Թուրքիայի և Ռուսաստանի հարաբերությունների վերականգնումը հեշտացնելու է «օկուպացված տարածքների» վերադարձը: Այդպե՞ս է:

Հունիսի 15-ին Մոսկվայում ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն հանդիպեց նախ Ադրբեջանի, ապա՝ Հայաստանի պաշտպանության նախարարների հետ: Սեյրան Օհանյանին ասաց, որ Ռուսաստանը ծրագրում է պահպանել ռազմավարական գործընկերությունը Հայաստանի հետ. «Մեր համագործակցության տեմպերն ու հագեցվածությունը գոհացնում են մեզ: Մենք համագործակցում ենք բոլոր ուղղություններով»: Սեյրան Օհանյանը 200 միլիոն դոլար վարկով զենքը չհատկացնելը հիշեցրեց, թե ոչ, հայտնի չէ, հայտնի է, որ ասաց. «Մեր հարաբերությունները շատ բարձր մակարդակի վրա են, և պաշտպանության ոլորտում մեր համագործակցությունը դինամիկ զարգանում է»: Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովին Շոյգուն ասել է. «Մեր ռազմական համագործակցությունը ռազմավարական բնույթ է կրում, ինչպես ամբողջ համագործակցությունը մեր երկրների միջև»:

ՈՒ ի՞նչ: Խայտաբղետ իրադարձությունների խճանկարում պարզ ուրվագծվում է.
1. Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպումը կապ չունի այն հանդիպման հետ, որի մասին մայիսից խոսում էին ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները՝ կարևորելով բանակցությունների վերսկսումը:
2. Սանկտ Պետերբուրգի եռակողմ հանդիպումը չի շարունակելու Վիեննայի պայմանավորվածությունները, առաջարկվելու է կոնֆլիկտի կարգավորման ռուսական նախագիծ, որ պայմանականորեն կարելի է անվանել «Լավրովի պլան»: Հիմքում Կազանի սկզբունքներն են՝ տարածքները հանձնել՝ առանց կարգավիճակի, որ հենց տարածքային ամբողջականության սկզբունքն է՝ առանց ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը նույնիսկ հիշելու:
3. ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի համանախագահները տեղեկացված են, նրանք նույնպես սպասում են Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպմանը՝ առանց էական արդյունքների ակնկալիքի:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Ստանիսլավ Տարասովը REGNUM-ում՝ հղում անելով անհայտ «հայ փորձագետների», հրապարակեց հետաքրքիր վարկած. «Լեռնային Ղարաբաղը, պահպանելով դեֆակտո գոյություն ունեցող համադաշնային հարաբերությունները Հայաստանի հետ, Ադրբեջանի հետ դաշնակցա-պայմանագրային հարաբերությունների մեջ է մտնում՝ որոշակի երաշխիքներ ունենալու պայմանով. 1) հատուկ տնտեսական գոտի, որ բացառում է Ադրբեջանի դիկտատը, 2) ինքնապաշտպանության ուժեր հստակ սահմանված մանդատով և միջազգային դիտորդներին ենթակա, 3) գործադիր ու ներկայացուցչական իշխանությունների, կառավարման ու դատաքննության սեփական մարմիններ՝ Ադրբեջանի որոշումները վիճարկելու իրավունքով հատուկ ստեղծվելիք միջազգային արբիտրաժում, 4) սեփական քաղաքացիություն, որ բացառում է բնակչության մեխանիկական աճը և սեփականության իրավունք է տալիս, 5) միջազգային կառույցներում ներկայացուցչության որոշակի ձև: Այս համալիրը կարող է իրականացվել իբրև ժամանակավոր միջոց միջազգային երաշխիքներով՝ ընդհուպ մինչև միջազգային իրավունքի նորմերով պահանջված հանրաքվե Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ՝ ՄԱԿ-ի հովանու ներքո»:
Բայց սա խայծ է՝ «փաթեթ»-ի տեսքով, այսբերգը դեռ դուրս չի լողացել:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ