«Պայթեց միֆը, թե ստվերային գումարների մի հատվածը գոնե ուղղվում է բանակաշինությանն ու սպառազինությանը»

«Իրատեսի» զրուցակիցն է «Ժառանգություն» կուսակցության փոխնախագահ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ:

-Ինչո՞ւ «Ժառանգությունը» չմասնակցեց հայտնի 4+4+4 ձևաչափին:
-Իմաստ չկար, արդեն առաջարկներն արվել էին, եթե իշխանությունը ցանկանար, առաջարկները կներառեր Ընտրական օրենսգրքում:
-Բայց իշխանությունն ընդունեց առաջարկների մեծ մասը:
-Բովանդակային առաջարկությունները չընդունվեցին նույնիսկ երկրորդ ռաունդով բանակցություններում, երբ նախօրոք հայտնի էր, որ պետք է փաստաթուղթ ստորագրվի: Եթե իշխանությունն ընդունում էր հինգ կետերը, մասնակցում էինք հետագա քննարկումներին: Ընտրական օրենսգիրքը այն փաստաթուղթն է, որ կամ անում ես քայլեր ազատ ու արդար ընտրությունների կազմակերպման համար, կամ չես անում, միջինը չկա: Հինգ կետերն առաջադրվեցին որպես քննարկումների հիմք, բայց իշխանությունը չընդունեց: Քննարկումների իմաստը մենք չտեսանք, պատահական չէ, որ քաղհասարակությունն էլ երկրորդ ռաունդին չմասնակցեց:
-Որևէ Ընտրական օրենսգրքում հոդված չկա, որ խախտումներ պիտի լինեն, պե՞տք է այդքան կառչել օրենսգրքից, եթե վճռորոշը քաղաքական կամքն է:
-Ընտրական օրենսգիրքը ազատ ու արդար ընտրությունների համար անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար պայման է: Եթե անհրաժեշտը չկա, բավարարն առավել ևս չի կարող լինել: Ընտրական օրենսգիրքը, առաջարկված փոփոխությունների ընդունման դեպքում, թույլ կտար մեխանիզմներ ստեղծել՝ մեծ ծավալով վերահսկողություն ապահովելու համար: Որևէ Ընտրական օրենսգրքում մինչև հիմա չի գրվել, համոզված եմ, հետագայում էլ չի գրվի, որ թույլատրվում է կաշառել, ձայներ գողանալ, մարդ ծեծել և այլն: Ակնհայտ է, որ զարգացումները ոչ թե Ընտրական օրենսգրքի շուրջ են, այլ ներքաղաքական, արտաքին քաղաքական հարցերի:
-Չե՞ք կարծում, որ նոր գումարման խորհրդարանում 4+4+4-ը նաև իր ներգրավվածության հարցն էր լուծում:
-Դա էլ կարող է լինել: Ովքե՞ր են ստորագրել փաստաթուղթը: Այն կուսակցությունները, որոնք երբևէ եղել են իշխանություն, որոնք կողմ են մադրիդյան-կազանյան սկզբունքներին, որոնք կողմ են քվեարկել ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությանը: Այս շրջանակն առաջին անգամ չի ձևավորվում, և առաջին անգամ չէ, որ «Ժառանգությունն» այդ շրջանակից դուրս է: Այդ ուժերը բազմիցս կոնսոլիդացվել են Սերժ Սարգսյանի շուրջ՝ ապրիլյան սրացումից առաջ ու հետո: Բոլոր տրամաբանական հիմքերը կան, որ այդ շրջանակը լինի հաջորդ խորհրդարանում: Եթե ֆորս մաժորներ չլինեն, պայմանավորվածությունը ուժի մեջ կմնա: Մենք այնքան հարափոփոխ ժամանակներում ենք ապրում, որ հայտնի չէ՝ հարցազրույցի տպագրության պահին ինչ կարող է եղած լինել: Ստատիկայի մեջ ամեն ինչ կարող է պայմանավորվածի պես լինել, բայց դինամիկայի մեջ ամեն ինչ կարող է փոխվել:
-Վարդան Օսկանյանի «Համախմբումը» գալիս է կառուցողական ընդդիմությո՞ւն ձևավորելու:
-Որոշակի գործունեություն ծավալելուց հետո միայն գնահատականներ կարող են լինել: Ողջունում եմ քաղաքական դեմքերի հավաքվելը նոր կուսակցությունում, բայց ի՞նչ կդառնա ընթացքը, չեմ կարող ասել:
-Վարդան Օսկանյանի ելույթից դատելով՝ պիտի վերադառնանք կոմպլեմենտարիզմին, այն ժամանակվա տնտեսական աճերին՝ տնտեսության այն ժամանակվա կառուցվածքով:
-Այն ժամանակվա կառուցվածքով տնտեսությանը վերադառնալ չենք կարող: Այն ժամանակ վաճառվում էր պետական ունեցվածքը, որ այլևս չկա: Բյուջե գումար էր մտնում ձեռնարկությունների, տարբեր տարածքների վաճառքից, սեփականաշնորհումից, շինարարության արհեստական բումից, այսօր դա հնարավոր չէ՝ ռեսուրսներ չկան: Իրենք խոսում են նաև ազատ մրցակցության մասին, որ տնտեսական առողջացման միակ ճանապարհն է:
-ՈՒ դա հնարավո՞ր է:
-Քանի դեռ իշխանության մեթոդաբանությունը չի փոխվել, ոչ:
-Անձերը փոխվում են, մեթոդաբանությունը՝ ոչ, ու ի՞նչ:
-Եթե մեթոդաբանությունը չփոխվի, անձերն էլ չեն փոխվի: Տնտեսության աճ այս պարագայում ես հնարավոր չեմ համարում, առավել ևս մենք անդամակցել ենք մի միության, որը չի խթանում տնտեսության զարգացումը:
-Ի՞նչ պիտի լինի, որ ԵԱՏՄ-ից դուրս գանք:
-Հայաստանում իշխանափոխություն է պետք, որ իշխանության գա քաղաքական մի միավոր, որը էությամբ կլինի Հայաստանի ինքնիշխանության և ժողովրդավարության վերականգնող:
-Կա՞ն քաղաքական ուժեր, որ կկազմեն այդ միավորը:
-Քաղաքական ուժերի հատվածներ կան, տարբեր քաղաքական ուժեր ինչ-որ պահի կարող են այլ քայլեր անել: Ես «Ժառանգության» ներկայացուցիչ եմ և մեր կուսակցության քայլերով՝ կարող եմ ասել, որ մենք միանշանակ ինքնիշխանության վերականգնման կողմնակից ենք, բայց չեմ կարող բացառել, որ ինչ-որ մեկը այլ քայլ կարող է անել: Ես խոսում եմ արժեքների մասին՝ քաղաքական, հասարակական ուժեր, անհատներ, որ այդ բանաձևի շրջանակներում գործեն՝ վերականգնելու ինքնիշխանությունն ու ժողովրդավարությունը: Մեր անվտանգության ապահովումը, սոցիալ-տնտեսական խնդիրների լուծումը կախված են նրանից՝ կարո՞ղ ենք ինքնիշխան քաղաքականություն վարել: Եթե այո, կօգտագործենք բազում հնարավորությունները, որ տրված են Հայաստանին: Կողքներիս բացվեց Իրանը, և Հայաստանը կարող է տարանցիկ երկիր դառնալ:
-Այո՞, Հայաստանի ԱԳ նախարարը մեկ տարի հետո Թեհրան հասավ, Իրանից հնչող բազում առաջարկներին որևէ հոդաբաշխ պատասխան չենք տալիս:
-Հայաստանի արտգործնախարարությունը Ռուսաստանի արտգործնախարարության մասնաճյուղն է, ցավոք, այլապես մինչև պատժամիջոցներից Թեհրանի ազատվելն էլ կգնայինք, հետո էլ, առավել ևս, որ Իրանի հետ մեր հարաբերությունները երբևէ որևէ մեկը չի քննադատել նույնիսկ պատժամիջոցների շրջանում: Ինքնիշխան քաղաքականություն իրականացնելը տնտեսական դաշտում ոչ միայն Իրանի հետ, այլև Եվրամիության հետ այլ հարաբերություններ էր ենթադրում: Ակնհայտ է, որ եթե ԵՄ-ի հետ ստորագրեինք ասոցացման պայմանագիրը, բոլորովին այլ սոցիալ-տնտեսական իրավիճակում կլինեինք, անվտանգության առումով՝ ևս: Թուրքիայի հետ կապված Ռուսաստանի և Հայաստանի շահերի համադրում գոյություն ունի, բայց խոշոր հաշվով՝ անվտանգության առումով Հայաստանը շահերի համադրում ունի ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի, Իրանի, Չինաստանի հետ: Եթե մենք անկախ քաղաքականություն վարենք, գործընկեր կարող է դառնալ Վրաստանը, և տարանցիկ ուղիները անցնեն Հայաստանով: Համենայն դեպս՝ Իրանից Եվրոպա տանող երեք ճանապարհներից երկուսը՝ Ադրբեջանով ու Թուրքիայով, խնդրահարույց են: Ադրբեջանում ցանկացած պահի կարող է անկայուն իրավիճակ ստեղծվել, և եթե քառօրյա սրացման ընթացքում հայկական ուժերը, ռուսական մատուցմամբ, կանգ չառնեին, Ալիևի նկատմամբ իր երկրում դժգոհության ալիքն ավելի էր խորանալու, իսկ Թուրքիայում արդեն երկու տարուց ավելի է՝ անկայուն իրավիճակ, պայթյուններ, ահաբեկչություններ: Միակ կայուն ճանապարհը՝ Իրանից Եվրոպա, Հայաստանով է անցնում: Տնտեսական հաջողություններ ունենալու համար ինքնիշխանության կարևորությունն ակնհայտ է: Եվ ժողովրդավարության, որ ոչ միայն մարդու իրավունքների պաշտպանություն է նշանակում, այլև արդարադատության անկախ համակարգ, ազատ տնտեսական դաշտ՝ այն ամենը, որ այսօր մեզ ներսից քայքայում է՝ պարուրված կոռուպցիայով ու խոսքերի առատությամբ, որոնց գործեր չեն հաջորդում: Կրկնում եմ՝ նման միավորումը անհրաժեշտություն է և չի կարող լինել որևէ կուսակցության մենաշնորհ, եթե կարողացանք այդ խնդիրը լուծել, իրավիճակ կփոխվի:
-Դուք երկու ճանապարհ եք նշում, չբարձրաձայնելով, բայց կա տեսակետ, որ Հայաստանում իշխանափոխություն չի լինի, քանի դեռ Ղարաբաղի հարցը լուծված չէ:
-Ղարաբաղի հարցը արդեն իսկ լուծված է:
-Աշխարհը այդ լուծումը չի ընդունում, և ԼՂՀ-ն որպես պետություն չի ճանաչվել:
-Լուծումը եղել է, հիմա լուծման ամրապնդման փուլն է: Ես համոզված եմ, որ եթե մենք ստորագրած լինեինք ԵՄ-ի հետ ասոցացման պայմանագիրը, այս քառօրյա սրացումից հետո եվրոպական մի քանի պետություններ կճանաչեին Արցախը: Նույնիսկ այն պարագայում, երբ մենք տգեղ խաբեցինք ԵՄ-ին, ԵՄ-ն Հայաստանի նկատմամբ շարունակում է բարեկամական քայլեր անել: Իշխանափոխությունը կարող ենք Ղարաբաղի հետ կապել, բայց չասենք, որ դա միակ խոչընդոտող հանգամանքն է: Ակնհայտ է, որ իշխանափոխությամբ մենք ուժեղացնելու ենք և պետականությունը, և ինքնիշխանությունը, անվտանգությունը:
-Ապրիլից հետո Վիեննայում և Պետերբուրգում ԼՂ հարցով նախագահների հանդիպում եղավ: Նալբանդյանն ասում է, որ Պետերբուրգը Վիեննայի շարունակությունն էր, այդպե՞ս է, թե՞ հակառակն է:
-Որ շարունակություն չէ, պարզ դարձավ, երբ ԵԱՀԿ-ն ի սկզբանե հայտարարեց, որ ինքը կազմակերպման հետ կապ չունի: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները մասնակցեցին խորհրդանշական՝ ասելու, որ գործընթացը չի կարող ԵԱՀԿ-ն շրջանցել և առանձին ուղղորդում ունենալ:
-Դա հարցի լուծման մենաշնորհը վերադարձնելու Պուտինի ծրագրի ձախողո՞ւմ էր:
-Հնարավոր չէ հստակ գնահատել: Պետերբուրգից հետո տեղեկատվական հոսքեր եղան, որ տարբեր տեսակետներ են ներկայացնում: Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալը հայտարարեց, որ քննարկվել է տարածքների հանձնման խնդիրը:
-Այո, բայց թե՛ ՌԴ, թե՛ ՀՀ ԱԳ-ն հերքեցին Մամեդովի հարցազրույցում ասածները:
-Նալբանդյանը հերքեց փուլային ու փաթեթային տարբերակների քննարկումը, բայց չասաց, որ տարածք չի հանձնվելու: Նույնը՝ Զախարովան: Իսկ առանցքում հենց շրջաններն են, որ որոշում են անվտանգության, անկախության, կարգավիճակի հարցը: «Բլումբերգին» տված հարցազրույցում Սերժ Սարգսյանն ասաց, որ 2011-ին ինքը համաձայնել է շրջանների վերադարձին, ու այդ հարցն է բանակցվում:
-Պետերբուրգում չխոսվեց շփման գծում հրադադարի մեխանիզմների տեղակայման մասին, ինչո՞ւ:
-Պետերբուրգում խոսվեց ԵԱՀԿ նախագահի մշտական ներկայացուցչի անձնակազմի ընդլայնման մասին, բայց չկա կոնկրետություն՝ քանի՞ դիտորդ է ավելանալու, ե՞րբ, ի՞նչ լիազորություններով: Երեք նախագահների հայտարարության մեջ նշվեց, որ մի շարք դժվար խնդիրների վերաբերյալ փոխըմբռնում կա, որը այդ խնդիրների լուծման համար լավ հիմք է: Ի՞նչ դժվար խնդիրների մասին է խոսքը: Ես կարծում եմ՝ շրջանների վերադարձից դժվար հարց չկա, ուրեմն՝ փոխըմբռնո՞ւմ է կայացել:
-Պուտին-Ալիև հանդիպման ժամանակ Ալիևը հենց շրջանների «դեօկուպացիայի» խնդիրը դրեց:
-Այսինքն՝ խնդիրը շոշափվել է, և Մամեդով-Նալբանդյան-Զախարովա փոխհրաձգությունն էլ դա է վկայում:
-Այսինքն՝ վերադառնում ենք Կազանի սկզբունքների՞ն:
-Այո, և շրջանների դիմաց կարգավիճակ չենք ստանում: Բայց նույնիսկ եթե կարգավիճակ էլ ստանանք, որևէ մեկը չի կարող երաշխավորել, որ շրջանները Ադրբեջանին տալուց հետո Բաքուն չի հարձակվելու Ղարաբաղի վրա: Միակ փաստարկը կարող էր լինել, որ Հայաստանին թույլատրվում է միջուկային զենք ունենալ, բայց այս տարածաշրջանում միջուկային զենք օգտագործելը ինքնասպանության նման է, քսան կիլոմետր այս կողմ, այն կողմ քամին իր գործն անելու է:
-Ի՞նչ է մնում, ուրեմն, անելու:
-Ամրապնդել երկիրը, ռազմավարական դիրքեր ունենալ և ամրապնդել պաշտպանական համակարգը: Դա միայն ռազմական տեխնիկա ունենալը չէ:
-Երբ 1999-ին պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանը ողջ հասակով, ինչպես ինքն էր ասում, մտավ քաղաքականության մեջ և դարձավ վարչապետ, «ինչո՞ւ» հարցին պատասխանում էր՝ մեր տնտեսությունն արդեն չի կարողանում պահել մեր բանակը, և պետք է տնտեսությունը բանակի մակարդակին հասցնել: Անցած տասնամյակներում մենք այդ խնդիրը լուծեցի՞նք:
-Ոչ, Վազգեն Սարգսյանն իր վարչապետության շրջանում պետությանն ու պետականությանը բոլորովին այլ հայացքով նայեց, բանակը արդեն որոշակի հզորության հասցրել էր, և համոզված եմ՝ ավելի հզորացնելու ցանկություն ուներ, իսկ դրա համար տնտեսություն էր պետք: Բոլոր պատերազմներում պարտվում են ռազմական հնացած տեխնոլոգիաներով կռվողները՝ կարճ տարածություն խոցող նետը զիջել է ավելի հեռուն հարվածողին: Վազգեն Սարգսյանը ոչ միայն դա էր տեսնում, նա զգաց պատասխանատվություն պետության համար, որ կարող էր ունենալ միայն վարչապետ դառնալուց հետո՝ մինչ այդ միայն պաշտպանությամբ զբաղվելով: Կարճ ժամանակում նա շատ հասցրեց ոչ միայն երկիրը գույքագրել՝ հզորությունները պարզելու համար, այլև միջազգային հանդիպումներ ունենալ և պայմանավորվածությունների հասնել: Մենք չունենք տնտեսություն, որ պիտի պատերազմող երկիրն ունենար, կառավարման համակարգ, որ պիտի պատերազմող երկիրն ունենար: Վազգենից հետո վերադարձանք սպասարկման ոլորտը զարգացնելու մոդելին՝ առանց արդյունաբերություն վերականգնելու: Հայաստանում զարգացավ իշխանությունը փող աշխատելուն ծառայեցնելու մոդելը:
-Քառօրյա պատերազմը չդարձա՞վ այն կետը, երբ այլևս չես կարող քայլ չանել, եթե չես ուզում ինքդ քեզ կործանել:
-Այդ քաղաքականության հետևանքների մասին քչերն էին խոսում, մեկն էլ ես եմ եղել, քառօրյա ակտիվացումը բոլորին ակնհայտ դարձրեց, որ այսպես չի կարող շարունակվել: Պայթեց միֆը, թե ստվերային գումարների մի հատվածը գոնե ուղղվում է բանակաշինությանն ու սպառազինությանը: Զուգահեռ տեսանք օֆշորային սկանդալներ, դժվար չէ պատկերացնել՝ մյուսները օֆշորներում ու օֆշորներից դուրս ինչեր ունեն: Միջազգային կազմակերպություններից մեկը տվյալներ հրապարակեց, որ 10 տարում Հայաստանից դուրս է բերվել 10 միլիարդ դոլար անօրինական գումար՝ տարեցտարի ավելանալով: Համակարգային կոռուպցիան շարժվել է դեպի օֆշորներ, և եթե 10 միլիարդի գոնե 1/3-ը ուղղվեր բանակին, մենք այսօր այլ վիճակում կլինեինք, եթե 1/3-ը գոնե տնտեսություն մտներ, գործազրկության այլ մակարդակ կլիներ, և էժան աշխատուժ չէինք արտահանի՝ տուն քանդող արտագաղթի միջոցով: Համակարգային խնդիրները համակարգային լուծումներ են պահանջում:

Հարցազրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ