Կինոխորհրդանիշ ծիրանի 13-րդ մեկնարկը

Քաղաքը կինո է դիտում

13-րդ անգամ Երևանը հագավ ծիրանավառ գույնը՝ կինոյի համաշխարհային կիզակետը մեծ ու հանրահայտ քաղաքներից տեղափոխելով մեր մայրաքաղաք: Տոնն սկսվեց Ծիրանօրհնեքով՝ Սուրբ Զորավոր եկեղեցում:
Երեկոյան պաշտոնապես բացվեցին հայ կինոգործիչների՝ Էդմոնդ Քյոսայանի, Ալբերտ Յավուրյանի, Դմիտրի Կեսայանցի աստղերը՝ «Շարլ Ազնավուրի» հրապարակում: Ապա Կարմիր գորգն ուղղորդեց ոսկեծիրանցիներին «Մոսկվա» կինոթատրոն՝ Կարմիր դահլիճ՝ ծանոթանալու այս տարվա փառատոնային անակնկալներին և դիտելու թվայնացված, բայց ոչ՝ արդիականացված «Զարե» ֆիլմը, որն ուղեկցվեց տաղանդավոր ջազմեն Վահագն Հայրապետյանի և «Ակուստիկ ձայներ» խմբի նվագակցությամբ: Կատարվեց Վահագն Հայրապետյանի՝ հատուկ «Զարեի» համար գրած երաժշտությունը:

«Հայաստանի և հայ ազգի համար բավական դժվար տարի էր: Չորսօրյա պատերազմ, անհանգստություն: Բայց ի պատիվ մեր կառավարության, մեր բոլոր հովանավորների, մասնավորապես Ռակֆ Յիրիկյանի, պիտի ասեմ, որ նրանք ոչնչի առջև կանգ չառան՝ ապահովելով փառատոնի նորմալ ընթացքը»,- իր ելույթում նշեց «Ոսկե ծիրանի» հիմնադիր տնօրեն Հարություն Խաչատրյանը: Նա իր տոնական խոսքում նաև վշտալի լուր հայտնեց. մահացել է պարսիկ նշանավոր կինոռեժիսոր, «Ոսկե ծիրանի» բազմամյա բարեկամ Աբաս Քիառոստամին, որի հուղարկավորությունն էր փառատոնի բացման օրը: Ներկաները մեկ րոպե լռությամբ և ծափերով արձագանքեցին այդ տխուր իրողությանը:
Թե արտամցրութային ինչ ֆիլմեր են ցուցադրվելու առաջիկա մեկ շաբաթում, թե ինչպիսին են լինելու հետահայաց ցուցադրություններն ու պրեմիերաները, ներկայացրել ենք մեր նախորդ հրապարակումներում:

Մամուլի ներկայացուցիչների համար կազմակերպված ֆիլմերի նախնական ցուցադրությունն էլ հնարավոր է դարձնում կանխավ իրազեկել մեր ընթերցողներին մրցութային ծրագրում ընդգրկված մի շարք ֆիլմերի մասին:
Եվ այսպես, Խաղարկային ֆիլմերի մրցույթին կմասնակցի Ասիեր Ալտունայի «Ամամա» ֆիլմը: Այն բասկյան ընտանիքի ավանդական ու նորորյա որակների բախման ու հաշտեցման իմաստուն պատմությունն է մատուցում էկրանից՝ համեմված կինոարվեստի յուրատեսակ հնարներով, որոնք իրենց արտասովորության մեջ դյուրությամբ են ընկալվում ու հասնում հանդիսատեսին, քանի որ արված են բարձր արվեստով: Մարդկային բնույթի, վաղնջական պատմական շերտավորումների, բնության, նորարար արվեստի, հողագործի առօրյա տքնանքի ու էլի շատ այլ գործոնների համադրությամբ հյուսվող պատումը մեզ՝ հայերիս, հարազատացնում է բասկյան ընտանիքի ու այնտեղ խմորվող-հանգուցալուծվող կոնֆլիկտների հետ, որովհետև այնքա՜ն ծանոթ ու հասկանալի են մեզ համար դրանք:

Ֆանտաստիկ լուծումների մի բանալի է հայտնաբերում ֆիլմի հեղինակը՝ ժամանակի չափումների մի նոր բանաձևի արտածումով: Ֆիլմի գործողությունների կենտրոնում գտնվող Ամաման՝ ընտանիքի տատիկը, որ գեղջկական կենցաղի մեջ ապրող ազնվատոհմիկ մի երևույթ է, դառնում է չափման ինքնատիպ միավոր իր թոռնուհու՝ Ամայայի համար. «80 տատիկ առաջ մենք ապրում էինք նեոլիթյան ժամանակաշրջանում»: ՈՒ ֆիլմն էլ այդ բազմադարյա ժամանակների ու մեր օրերի կյանքի ներդաշնակ համադրության իմաստուն դրվագաշարն է ներկայցնում մեծ էկրանից: Անկեղծ պիտի լինեմ ու խոստովանեմ. դեռ փառատոնի մեկնարկից առաջ այս ֆիլմը դիտելով՝ ես սկսել եմ կանխավայելել փառատոնի փակումից հետո այն իբրև հաղթած ֆիլմ մեծ էկրանին կրկին տեսնելու հաճույքը:
Պիտեր-Յան Դը Պյուի «Լուսավորյալների երկիրը» ֆիլմը, որ պատմում է Աֆղանստանի արյունալի իրադարձությունների մասին, մինչև մրցույթն արդեն տեղիք է տվել բանավեճերի ու տարաձայնությունների. ֆիլմը նկարված է խաղարկային և վավերագրական ժանրերի սահուն համադրությամբ, և այն մրցութային ծրագրի խաղարկային բաժնում ընդգրկելը միանշանակ չի ընդունվել մասնագետների կողմից, ինչպես հավաստիացնում է «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի ծրագրերի տնօրեն Միքայել Ստամբոլցյանը: Հիրավի, այս ֆիլմը դիտողի համար դժվար է որսալ դաժան իրականության և ռեժիսորի երևակայության թռիչքի սահմանագծերը: Սակայն ինձ համար այն ուներ մի կարևոր պատգամ. որքան էլ կյանքը պարտադրի գիշատչային վարք ու կենսաձև, մարդու երազանքն իր խորքում նույնն է ամենուր. ապրել դղյակում՝ կողքին ունենալով սիրելիին:

Պաբլո Լամարի «Վերջին եզերքը» ֆիլմն առանց խոսքերի պատմում է միայնակ մարդու անելանելի կացության մասին: Նրա կատարած բոլոր քայլերը կամ դրանց բացակայությունը ֆիլմում հանգում են փակուղու: Բելա Տարի «Թուրինյան ձին» հիշեցնող այս լուսանկարային ֆիլմը միանշանակ չի կարող ընկալվել թե՛ հանդիսատեսի, թե՛ մասնագետների կողմից:
Դավիթ Վերբեքի «Սերտ շփում» ֆիլմն անտարբեր չի թողնի պատերազմ երևույթի հանդեպ գերզգայուն հայ հանրությանը: Հեռակառավարման վահանակի առջև նստած՝ ժամանակակից մեթոդներով մահ սփռող դիպուկահարի մեջ մարդկային որակների արթնացումը անցնում է խութաշատ ոլորանների միջով, որոնք լարված սպասում են պարտադրում ֆիլմի հանդիսատեսին:

«Բալերի անունները» /ռեժիսոր՝ Բրանկո Շմիդտ/ սրտառուչ պատմություն է մարդկային հարաբերությունների մասին, որ ներկայացվում է աշխարհից հեռու մի անկյունում ապրող ծեր ամուսինների օրինակով: Կատոյի և Սլավկոյի՝ արտաքինից կռվազանության շերտով պատված խորը կապվածությունն ու սերը հորդում է հատկապես ֆիլմի ֆինալում: Կատոյի մահվանից առաջ նրանց կատարած երգը՝ թե՛ տեքստով, թե՛ մեղեդայնությամբ, վկայում է երիտասարդ տարիներին ապրած զգացմունքների կենսականության մասին ու ստիպում հանդիսատեսին հուզվել նրանց հետ միասին: Կենդանի, հումորով, փիլիսոփայությամբ, սկզբունքայնությամբ հագեցած փայլուն երկխոսությունների շարան է «Բալերի անունները»: Կարծում եմ, որ այս ֆիլմը ևս կարող է հայտնվել «Ոսկե ծիրանի» մրցանակակիրների շարքում: Նույն կարծիքը կա նաև «Դատախազը, դատապաշտպանը, հայրը և որդին» /ռեժիսոր՝ Իգլիկա Տրիֆոնովա/ ֆիլմի մասին, որն առանձնահատուկ ջերմությամբ է ընդունվել փառատոնային ֆիլմերի նախնական ցուցադրությանը մասնակցած հանդիսատեսի կողմից:

Վավերագրական մրցույթին ներկայացված «Օլմոն և ճայը» /հեղինակներ՝ Պետրա Կոստա, Լեա Գլոբ/ խաղարկային ֆիլմի ակնհայտ տարրեր պարունակող աշխատանք է, որում արծարծվող դերասանուհի հերոսուհու տարուբերումը կարիերայի և սպասվող մայրության միջակայքում ներկայացված է շատ հուզիչ ու համոզիչ պատումաշարով:

«Հայկական համայնապատկեր» անվանակարգում ընդգրկված «Ռադիոլա» /ռեժիսոր՝ Լուսինե Պապոյան/ կարճամետրաժը մարդու հարաբերություններն է քննում իր անցյալի, ապրած տարիների հիշողությունների հետ, որոնք հակիրճ ձևակերպումներով մարմին են առնում հոր՝ որդու հետ ունեած զրույցում: Այս ֆիլմը կարելի է համարել կինոթոթովանք, որում ակնհայտ են հեռանկարում լիարժեք կինոյի վերաճելու նախանշանները: Գոռ Մարգարյանի «Ավրորան» կարող է տարակարծություններ առաջացնել հանդիսատեսի մեջ, որովհետև ինձ համար այն չհստակեցված ասելիքի մի սառցապատ տարածություն էր:

Հայկական կինոն կներկայացվի նաև այլ ձևաչափերում, փառատոնային այլ ծրագրերի շրջանակներում, և մենք առիթ կունենանք ինչպես վերհիշելու մեր կինոանցյալը, այնպես էլ պատկերացում կազմելու այսօր ծնունդ առնող հայկական ֆիլմերի մասին:

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ