Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Ղարաբաղը մեղավո՞ր է, որ Հայաստանում օլիգարխներ կան»

«Ղարաբաղը մեղավո՞ր է, որ Հայաստանում օլիգարխներ կան»
06.09.2016 | 08:10

Ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո ղարաբաղյան հիմնախնդրի շուրջ բանակցությունները կարծես նոր էջից են սկսվել: Գերտերություններից յուրաքանչյուրը փորձում է խնդրի լուծման գործում սեփական ներգրավվածությունն ունենալ: Առայժմ գերակա դիրք է զբաղեցնում Ռուսաստանը: Մեզ համար, թերևս, պակաս կարևոր հանգամանք չէ նաև այն, թե այդ պատերազմից հետո հայկական կողմը բանակցային սեղանի շուրջ ինչպիսի դիրքում է: Ղարաբաղյան հիմնախնդրին առնչվող այս և այլ հարցերի շուրջ «Իրատեսը» զրուցեց ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ ՀԱՄԼԵՏ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ հետ:

-Բանակցությունների սեղանին մենք նույն «կարգավիճակն» ունենք, որովհետև իրականում այս հարթության մեջ լուրջ տեղաշարժեր չկան,- ասաց պարոն Հարությունյանը:- Անկախ ռազմական գործողություններից, մենք միշտ պետք է ամուր դիրքում լինենք: Մեր հիմնական խնդիրը ԼՂՀ-ի ճանաչումն է, որից մեկ քայլ անգամ նահանջելու տեղ չունենք, մնացածն ածանցյալ է:
-Ապրիլյան ռազմական գործողությունները թույլ տալի՞ս են ենթադրելու, որ ճանաչումը մոտ է:
-Կամ պետք է ոչնչանանք, կամ հասնենք մեր նպատակին: Պետք է հաղթենք այս ճակատամարտում, այլ ելք չունենք: Մարգարե չեմ, բայց կարծում եմ, որ եթե կորցնենք Ղարաբաղը, պատմական ապագա չենք ունենալու: Դատապարտված ենք հաղթելու:
-Մեր դիվանագիտական քայլերը տանո՞ւմ են դեպի ցանկալի արդյունք:
-Սկսած Ադրբեջանից վերջացրած ԱՄՆ-ով հասկանում են, որ ԼՂՀ-ի ճանաչումն այլընտրանք չունի, այլապես կենաց և մահու կռիվ պետք է մղել: Լավ օրից չէ, որ այլընտրանք չունենք: Օրինակ, Վրաստանը զիջեց Աբխազիան, Օսիան, բայց դրանից վրաց ժողովրդի ճակատագիրն էական փոփոխություն չկրեց, որովհետև աբխազներն ու օսերը վրացիների հետ պատմական ոչ մի ընդհանրություն չունեն: Այս կորուստը Վրաստանի համար կարծես անցավ եղավ, այդ պետությունը զարգանում է, տնտեսությունը՝ հզորանում: Մենք Ղարաբաղը չենք կարող համեմատել ոչ Աբխազիայի, ոչ էլ Օսիայի հետ, այն Հայաստանի մարմնի մի մասն է, որի կորուստը կնշանակի լիարժեք օրգանիզմի բացակայություն: Մենք չունենք նաև այն հնարավորությունը, որ ինչ-որ բան զիջելով իրավիճակ շտկենք:
-Ճանաչման գործընթացը բանակցություններին մասնակցող երկրները փոխկապակցում են առաջին հերթին փոխզիջումների հետ, իսկ Ադրբեջանը` զիջումների: Ճանաչումը, այնուամենայնիվ, զիջումնե՞ր է ենթադրում:
-Բանակցային գործընթացի մանրամասներին անիրազեկները չեն կարող հստակ գծագիր ներկայացնել, թե ինչ է զիջվելու: Հայաստանի քաղաքական գործիչները միայն ենթադրություններ են անում, մեկը փորձում է օրիգինալ երևալ, մյուսը` լավատեղյակ, երրորդն էլ օդի մեջ հայտարարություններ է անում: Իսկ թե իրականում բանակցային գործընթացը ո՞ր էտապում է, ի՞նչ փոխզիջումներ կլինեն, ոչ մեկը չգիտի: Ադրբեջանը փոխզիջում չի ընդունում, այլ զիջում է պահանջում, իսկ դա լինում է կապիտուլյացիայի ենթարկված երկրի հանդեպ: Փոխզիջումը ցանկացած բանակցային գործընթացի օբյեկտիվ լուծումն է: Այն, ինչ Ադրբեջանն ուզում է, անհնար է բանակցային գործընթացով լուծել: Այս պարագայում նա պետք է նաև համոզված լինի, որ ռազմական ճանապարհով ևս չի կարող խնդրին լուծում տալ:
-Ձեր ասածից կարելի է ենթադրել, որ Հայաստանի թիվ մեկ խնդիրը ռազմական վերազինումն ու պատրաստվածությունն է:
-Մենք պատրաստ ենք ու պետք է ավելի պատրաստ լինենք պատերազմի: Դիմադրելու ենք ու հնարավոր է առաջ էլ գնանք:
-Կա՞ փոխզիջման այն սահմանը, որից այն կողմ անթույլատրելին է:
-Ինձ նման մարդկանց այդպիսի հարցեր մի տվեք: Եթե ես մի տարբերակ ասեմ, դա ընդամենն իմ երևակայության արդյունքը կլինի: Մարդիկ կան, ովքեր Ղարաբաղի տեղն անգամ չգիտեն, բայց ամբողջ օրը հեռուստատեսությամբ այս հարցին են պատասխանում: Ասում են` հողերը տալու են, փոխզիջումներ են անելու` առանց որևէ բան հստակ իմանալու: Ադրբեջանը միայն զիջման մասին է խոսում, իսկ այս պարագայում ի՞նչ բանակցային գործընթաց: Կարծում եմ, բանակցությունները ռազմական բախում թույլ չտալու համար են: Թե ե՞րբ Ադրբեջանը կհամոզվի, որ Ղարաբաղը չի կարող իր կազմում լինել, դժվար է ասել: Մի բան հստակ է՝ սահմանի այս և այն կողմերում կանգնած զինվորների հոգեբանությունը լիովին այլ է: Մեր զինվորը գիտի, որ պաշտպանում է սեփական հայրենիքը ու կմեռնի, բայց թշնամուն հող չի տա: Իսկ սահմանի մյուս կողմում խառնիճաղանջ մի ամբոխ է, որի մի մասը վարձկաններ են, թալիշներ, ազգային փոքրամասնություններ, որոնք չգիտեն էլ անգամ, թե ուր են եկել, ինչի համար: Հիշո՞ւմ եք ապրիլյան պատերազմից հետո թալիշների ազգային կոմիտեի հայտարարությունն այն մասին, որ թալիշները չգնան Ղարաբաղ, քանի որ դա նրանց կռիվը չէ: Բազմաթիվ այլ հայտարարություններ էլ եղան, որ ադրբեջանցիները սահման են տանում հիմնականում ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներին: Ադրբեջանում էլ խնդիրը ճիշտ ընկալողներ կան, այնպես չէ, որ բոլորը Ալիևի նման են մտածում: Այսինքն, Բաքվում ծնված զինվորն ի՞նչ գործ ունի այդ տարածքներում: Երբ այս տեսակետը գերիշխող լինի Ադրբեջանում, բանակցությունները ճիշտ հունով կընթանան:
-Հայաստանում կան քաղաքական գործիչներ, ովքեր պնդում են, թե միջազգային կառույցներում մենք չենք կարողանում իրավականորեն ճիշտ ձևակերպել ղարաբաղյան հիմնախնդիրը, որպեսզի դրսում ընկալելի լինի դրա բուն էությունը:
-Այսօր հեռուստատեսությամբ ով երևում է, «տակը» գրում են՝ քաղաքագետ: Խրիմյան Հայրիկի իմաստուն ձևակերպումն այդ մարդիկ հավանաբար չեն կարդացել: Ինչ ձևով ուզում ես ներկայացրու հիմնախնդիրը, ինչքան ուզում ես աշխարհի իրավաբաններին հավաքիր ու հարցը քննարկիր, կոնֆերանսներ անցկացրու, հատորներով գրքեր գրիր այդ մասին, ելույթներ ունեցիր, մի՞թե պարզ չէ, որ միջազգային դիվանագիտության վրա դրանք ոչ մի ազդեցություն չեն ունենալու: 1915-ի կոտորածների մասին ողջ եվրոպական մամուլը, դիվանագիտությունը գրում էին, բայց ո՞վ լսեց նրանց: Ի՞նչ իրավաբանական ձևակերպում, ի՞նչ իրավական հիմքեր, երբ ողջ աշխարհը գիտի, որ ԼՂՀ-ն ոչ մի օրգանական կապ չունի Ադրբեջանի հետ:
-Կարծում եք` գիտե՞ն:
-Իհարկե գիտեն: Էդ ո՞նց է, որ կարողացան մեկ օրում Հարավսլավիան քանդել: Էն խեղճ Միլոշևիչին, ով ոչ մի մեղք չուներ և դեմ էր զտումներին, տարան, սպանեցին: Միլոսլավ Կարաջիչին նորից արդարացրին: Խրիմյան Հայրիկի թղթե և երկաթե շերեփի տեսությունը պետք է մեր դիվանագիտության, քաղաքական գործիչների համար օրինակ լինի: Մեղադրում են, թե այսինչը ԵԽԽՎ-ում լավ ելույթ չունեցավ, այնինչը միջազգային հարթությունում լավ չներկայացրեց հարցը, սկսում են իրար միս կրծել, և դա այն դեպքում, երբ այդ ամենը ոչ մի նշանակություն չունի: Եթե խոշոր տերություններն ուզեին, ԼՂՀ-ն վաղուց ճանաչված կլիներ:
-ՈՒրեմն, շահագրգիռ չեն:
-Ամեն երկիր ունի իր շահը: Հիմա Ռուսաստանը փորձում է նախաձեռնությունն իր ձեռքը վերցնել, ինչն էլ հարուցում է մյուսների` ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի խանդը: Սա զարմանալի չէ: Պատմությունը կրկնվելու հատկություն ունի: Նույն գործընթացը 1918-20 թվերին է եղել: Մենշևիկներին պաշտպանում էին գերմանացիները, դաշնակցականներին` ամերիկացիները, մուսավաթականներին` անգլիացիները: Ինչո՞ւ Ադրբեջանն այդ թվերին հաղթած դուրս եկավ` և՛ Վրաստանից, և՛ Հայաստանից տարածքներ վերցնելով, որովհետև նրանց հովանավոր անգլիացիներն ավելի ճկուն գտնվեցին, քան ամերիկացիները Հայաստանում: Եթե Երևան էր եկել գնդապետ Հասկելը, Շուշիում էին անգլիական ռեզիդենտները: Շուշիի կոտորածների մեղավորները հենց նրանք էին: Հիմա էլ նույնն է կրկնվում. Վրաստանին հովանավորում են ամերիկացիները, Հայաստանին` ռուսները, Ադրբեջանին` Անգլիան, առավելապես՝ Թուրքիան, որն այժմ ավելի մեծ դերակատարում ունի տարածաշրջանում:
-Հենց այն հանգամանքը, որ Թուրքիայի դերակատարությունը տարածաշրջանում մեծանում է, մեզ համար մտահոգիչ չէ՞: Այս համատեքստում ռուս-թուրքական հերթական մերձեցումը վտանգավոր զարգացումների պատճառ չի՞ դառնա:
-Ես չեմ հավատում, որ ռուս-թուրքական մերձեցում երբևէ կլինի: Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև աշխարհաքաղաքական այնպիսի խնդիրներ կան, որ դարեր շարունակ նրանց թույլ չեն տվել մերձենալ: Առաջին հերթին դա Բոսֆորի և Դարդանելի նեղուցների խնդիրն է: Ռուսների աշխարհաքաղաքական զարգացման հեռանկարը «ջրերն» են, այնպես պիտի անեն, որ դուրս գան դեպի այդ նեղուցները, իսկ Եվրոպայի բանալին, ինչպես բնութագրել է Մարքսը, Թուրքիայի գրպանում է և շատ հավակնորդներ ունի: Գլխավորը Ռուսաստանն է: Այնպես որ, նրանց օտարացումը ցանկացած պահի կարող է լինել: Նրանք երբեք չեն կարող լինել դաշնակիցներ, եթե հաշվի չառնենք պատմական մի էպիզոդ, երբ, Լենինի ցնդաբանության համաձայն, պետք էր Թուրքիան դարձնել հենակետ` հեղափոխության ալիքը Արևելքում տարածելու համար: Այս ցնդաբանությունից դարձյալ հայերը տուժեցին:
-Այսօր հնարավո՞ր է, որ նույնը կրկնվի:
-Ոչ, հիմա Պուտինը շատ պրագմատիկ քաղաքականություն է վարում, առաջնորդվում է միայն իրենց շահերով: Եթե ՌԴ-ն` իր, Թուրքիան իր շահերով առաջնորդվեն, երբեք մերձեցում չի լինելու: Սա չի բացառում որոշակի սիրախաղ, ինչն էլ երբեմն-երբեմն լինում է:
-Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը մեզ համար շահեկան ելք կունենա՞, եթե դրանով «զբաղվի» Ռուսաստանը: Հայաստանի արևմտամետ ուժերը բավականին կոշտ են արձագանքում այս հանգամանքին:
-Հայ ժողովրդի ողջ պատմության ընթացքում եղել են արևմտամետ, ռուսամետ, հռոմեամետ, պարսկամետ ու չգիտեմ էլ ինչամետ ուժեր, բայց սուղ է եղել հայամետ քաղաքական գործիչների թիվը։ Առանձին մարդիկ եղել են, բայց դա քանակ չի կազմել: Սա մեր ազգային դժբախտությունն է: Ռուսամետները մեղադրում են եվրոպամետներին, վերջիններս էլ` առաջիններին: Այդ բոլոր անհատները, կազմակերպությունները ինչպե՞ս են ապրում. այդ երկրների տված գրանտներով: Ով ԱՄՆ-ից է գումար ստանում, իր տեքստն է տալիս նրանց կարդալու, ով ՌԴ-ից` իր տեքստը: Տեսեք, այդ գումարներով ինչքան մարդկանց են հավաքում ու ճնշում հայամետ, հայրենասեր մարդկանց: Այդ տեսակը նաև հեռուստատեսության եթերով է շատ երևում, մինչդեռ ազգային գործիչների գրեթե չես հանդիպի տարբեր հաղորդումներում: Ինչքան «շպիոններ», անհայտ ծագմամբ կազմակերպությունների ղեկավարներ, քաղաքական գործիչներ կան, երևում են էկրանին ու բարձր աղաղակում, թե հեսա-հեսա Ղարաբաղը զիջում ենք, հողեր ենք հանձնում: Հայ քաղաքական գործիչների պակաս կա: Էդ որ գնում են արտասահմանում կրթություն են ստանում, հո հենց այնպես չէ: Ամենախոշոր համալսարանները հետախուզական կենտրոններ են, որոնք անգլիական և ամերիկյան հետախուզական ծառայությունների ազդեցության գոտում են: Բա հո ձրի չե՞ն սովորեցնում, փող, ուտելիք տալիս: Դրա համար էլ ամեն ինչ այսպիսի շիլաշփոթ վիճակում է: Ղարաբաղի հարցը ոչ ռուսամետները, ոչ էլ ամերիկամետներն են լուծելու: Ղարաբաղի հարցը ղարաբաղցիները և հայ ժողովուրդն են լուծելու: Մնացածը թատրոն է:
-Ոմանք պնդում են, թե Ղարաբաղի հիմնախնդիրը խանգարում է Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը:
-Այդպես չէ: Օրինակ, ի՞նչն է խանգարում, որ Ղարաբաղը հայտարարվի ազատ տնտեսական գոտի: Ինչո՞ւ չեն անում: Ղարաբաղի խնդիրը որ չլինի, հաջորդ օրը Թուրքիան ու Ադրբեջանը մեզ հետ ախպերանալո՞ւ են: Ենթադրենք, Ղարաբաղի հարցը չկա, Թուրքիան վաղը բացելո՞ւ է սահմաները: Էլի մի պատճառ գտնելու է, քանի որ Թուրքիայի և Ադրբեջանի համար մեկ խնդիր կա` հայերն այս տարածաշրջանում չպետք է լինեն: Սա դարերի կռիվ է, ինչ կապ ունի Ղարաբաղը: Կամ Սևանի հետ Ղարաբաղը ինչ կապ ունի, եթե Սևանի կեսը տանք նրանց, Ղարաբաղն էլ կտան, Նախիջևանն էլ հետը, որովհետև նրանք խմելու ջրի սարսափելի մեծ խնդիր ունեն: Ղարաբաղում նրանց կռիվը հիմնականում Սարսանգի ջրամբարի համար է: Թուրքիան այսօր կռվում է քրդերի հետ Եփրատի համար: Այսօր աշխարհում պայքարը բնական ռեսուրսների համար է ու ամենակարևորը` ջրի: Ադրբեջանի և Թուրքիայի միավորումը հնարավոր է միայն Հայաստանով, ուստի նրանց խնդիրը մեզ այս տարածաշրջանից «մաքրելն» է։ Սա նոր խնդիր չէ:
-Թեև Դուք Հայաստանի տնտեսության զարգացման խնդիրը չկապեցիք ղարաբաղյան հիմնախնդրի հետ, սակայն անկախ Հայաստանի իշխանությունները ժողովրդի սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակը պատճառաբանում են չլուծվող հակամարտությամբ:
-Իհարկե, չլուծվող հակամարտությունը խնդիր է, բայց Ղարաբաղը մեղավո՞ր է, որ տնտեսությունում օլիգարխիա կա: Ղարաբաղը մեղավո՞ր է, որ Հայաստանում օլիգարխներ կան: Տնտեսությունն այս պայմաններում էլ կարող է դժվարությամբ, բայց, այնուամենայնիվ, զարգանալ:


Զրույցը՝
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 2304

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ