«Ես, այնուամենայնիվ, չդարձա գերմանացի, չեմ կարող դառնալ, չեմ էլ ցանկանում»

«Իրատեսի» հյուրն է ՀՀ ժողովրդական արտիստուհի ՀԱՍՄԻԿ ՊԱՊՅԱՆԸ:

«ՉԿԱՏԱՐՎԱԾ ԵՐԱԶԱՆՔ ՕՊԵՐԱՅԻՆ ԴԵՐԵՐԳԵՐԻ ԱՍՊԱՐԵԶՈՒՄ ԿԱՐԾԵՍ ԹԵ ՉՈՒՆԵՄ»

-Հասմիկ, այս տարիվա նոյեմբերին լրանում է Ձեր բեմական գործունեության 30-ամյակը: Ի՞նչ կարևորագույն հանգրվաններ եք առանձնացրել ինքներդ Ձեզ համար այս տասնամյակների ընթացքում:
-Այնքան արագ անցավ այդ երեսուն տարին: Դա օպերային բեմում իմ ունեցած գործունեության ժամանակաշրջանն է. առաջին ելույթը մեր օպերայում ունեցել եմ 1986-ի նոյեմբերի 16-ին: Իսկ համերգային ելույթներս սկսվել էին դրանից երեք տարի առաջ: Հանգրվանները տարբեր են: Սկիզբը Երևանի օպերային թատրոնն էր՝ ինձ համար շատ հարազատ ու թանկ մի բեմահարթակ, որտեղ երգել եմ «Սևիլյան սափրիչ», «Բոհեմ», «Կարմեն», «Արշակ Երկրորդ», «Կարինե», «Անուշ», «Ճանապարհորդություն դեպի Էրզրում» ներկայացումներում: Վերջինը Էդգար Հովհաննիսյանը գրել էր հենց ինձ համար, հրաշալի ներկայացում էր: Հետո մեկնեցի Գերմանիա, սկսվեց մեծ ճանապարհը: Երկու տարի անց տեղափոխվեցի Վիեննա, հետո ելույթներ՝ աշխարհի ամենամեծ բեմերում: Շատ հետաքրքիր է, որ հենց առաջին օրվանից երգել եմ միայն գլխավոր դերերգեր: 45 և ավելի գլխավոր դերերգեր: Եվ հիմա բաց տեղ, չկատարված երազանք օպերային դերերգերի ասպարեզում կարծես թե չունեմ:
-Կնշվի՞ հոբելյանը հայրենիքում:
-Ես դեմ եմ հոբելյան նշելու այստեղ ընդունված ձևերին, երբ հոբելյարին նստեցնում են բազկաթոռին, շուրջը ծաղիկներ շարում: Եթե հնարավորություն լինի, կցանկանամ երգել իմ խաղընկերների մասնակցությամբ: Համենայն դեպս, այս պահին որևէ բան նախատեսված չէ:

«ԱՎՐՈՐԱՅԻ» ՄԻՋՈՑՈՎ ՄԵՆՔ ԱՇԽԱՐՀԻՆ ՄԵՐ ԿԱՄՔԸ ԹԵԼԱԴՐԵՑԻՆՔ ԱՌԱՋԻՆ ԱՆԳԱՄ ԱՅՍ ՁԵՎՈՎ, ԵՎ ԻՆՁ ԹՎՈՒՄ Է, ՈՐ ՀԱՋՈՂՎԵՑ»

-Հայաստանը միշտ Ձերն է ու Ձեզ հետ է: Անգամ այն տեղերում եք հասցնում լինել, որոնց մասին անտեղյակ է մեր հասարակության մի զգալի հատվածը: Մասնավորապես նկատի ունեմ «Պատասխան 100 տարի անց» նախագիծը՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին: Ո՞րն է այդքան իրազեկ լինելու Ձեր ճանապարհը, և ինչպե՞ս եք կարողանում ժամանակ գտնել հայաստանյան կյանքով ապրելու համար:
-Ժամանակ միշտ սիրով եմ գտնում: Ես ակտիվ եմ ընդհանրապես, ապրում եմ Հայաստանի կյանքով, սիրտս միշտ թրթռում է թե՛ լավ, թե՛ վատ բաների համար: Գուցե դա արձագանք է գտնում այստեղ: Կարծես նաև ինչ-որ նախախնամություն կա այս ամենում: Երբեք չէի իմանա այդ նախագծի մասին, եթե իրենք ինձ չգտնեին: Սովորաբար այդպես է լինում իրազեկումս, ինձ գտնում են: Եթե այդ հետադարձ կապը չլիներ, գուցե թե այսօր չխոսեինք իմ գործունեության 30-ամյակի մասին հայրենիքում: Ես խորհրդային տարիների ծնունդ եմ: Իմ ուսումնառությունը, գործունեության սկիզբը եղել են այդ հասարակարգի պայմաններում: Եվ ես առաջինն էի, որ դուրս եկա երկրից: Դեռ կար երկաթյա վարագույրը, դժվարություններ կային, բայց ես երբեք չկտրեցի կապը Հայաստանի հետ: Բոլոր առիթներով եկել եմ, երգել: Գուցե դա է պատճառը, որ այստեղ ինձ չեն մոռանում և առաջարկում են մասնակցել տարբեր նախաձեռնությունների:
-Եվ ոչ միայն երգել եք: Ցայտուն օրինակը «Ավրորա» մրցանակաբաշխության ժամանակ Ձեզ վստահված առաքելությունն է: Ինչպե՞ս կարժևորեք «Ավրորան» հայի և Արևմուտքում բնակվողի հայացքով:
-Արևմուտքի հասարակության համար դա, անկասկած, խոնարհումի արժանի երևույթ էր: Դա միայն հիացմունք էր ներշնչում մարդկանց: Եվ այնտեղ երբևիցե չէին կարող առաջանալ այլ հարցեր, հակընդդեմ քննարկումներ, ինչպես եղավ այստեղ՝ Հայաստանում: Եվ պատճառաբանված ու տեղին էին այստեղ եղած հարցադրումները: Մարդիկ տարակուսեցին, թե ինչու մենք՝ դեռ չընդունված, ամբողջ աշխարհից դեռ հատուցում չստացած մեր ցեղասպանության պարագայում հանկարծ այսպիսի քայլ արեցինք: Բայց և մեծամասնությունն ընդունեց այդ քայլը, որովհետև, ըստ իս, սա է ճանապարհը: Շատ ճիշտ էր դուրս գալ զոհի կարգավիճակից և անցնել ուրիշ մի հարթություն, խոսել մարդկության հետ հավասարի իրավունքով, մի բան էլ՝ ավելին: «Ավրորայի» միջոցով մենք աշխարհին մեր կամքը թելադրեցինք առաջին անգամ այս ձևով, և ինձ թվում է, որ հաջողվեց: Արդեն ծրագրված է մրցանակաբաշխությունն իրականացնել հաջորդ ութ տարիներին: Հետո թե ինչ կլինի, ժամանակը ցույց կտա:

«ԿՈՏՐԵԼ ԿԱՐԾՐԱՏԻՊԵՐԸ, ՃԱԿԱՏՈՎ ՊԱՏ ՔԱՆԴԵԼ»

-Մի հարցազրույցում ակնարկել եք, թե օպերային երգչուհու կարիերան ավարտելուց հետո հնարավոր է՝ նյութական ներդրում անեք հայրենիքում: Ձեզ հայտնի չե՞ն այն բազմաթիվ չպատճառաբանված արգելանքները, որ ծառանում են այդ քայլին գնացող սփյուռքահայերի առջև:
-Նախ՝ ես սփյուռքահայ չեմ:
-Հայաստանցի հայերն էլ անմասն չեն մնում այդ «բարիքից»:
-Իմ մեջ նաև միտում կա՝ սովորեցնել, թե ինչպես կարելի է կոտրել կարծրատիպերը, ճակատով պատ քանդել և ապացուցել, որ կարելի է ազնիվ ճանապարհով վաստակած գումարը ներդնել՝ ի բարօրություն մեր ժողովրդի: Այդպիսի բաներ ես արդեն արել եմ դեռ 30 տարի առաջ: Իսկ այդ տարիներին շատ ավելի դժվար էր: Հենց միայն այն, որ ես խորհրդային վարչակարգի պայմաններում կարողացել եմ գնալ արտասահման, հաղթահարել այն բոլոր պատնեշները, թղթաբանության պարտադրանքները, որ կային, խոսում են իմ հատկանիշների մասին: Միայն երգելը բավական չէր, պիտի շաբաթներ, ամիսներ անցկացնեիր նախարարությունների պատերի տակ, ունենայիր Մոսկվայի թույլտվությունը և այլն: Ես այդ դպրոցն անցել եմ ու հաղթահարել:
-Դուք անձնական օրինակով հերքո՞ւմ եք Սևակի՝ «Էլի պատը կմնա պատ, կպակասի մի լավ ճակատ» խոսքը:
-Չէ՛, ոչ թե Սևակին եմ հերքում, այլ Հրանտ Մաթևոսյանի խոսքին եմ հետևում. կանգնիր, թող խփեն, իրենց բռունցքը կոտրվի: Իհարկե, հույս ունեմ, որ ինձ վրա ձեռք չեն բարձրացնի: Թեև հուլիսյան դեպքերն ինձ մտահոգվելու լուրջ հիմքեր տվեցին: Ես՝ որպես քաղաքացի, որպես մարդ, որպես հայ կին, այդ օրերի հետ կապված անձնական վիրավորանք եմ զգում: Ես ինձ զգում եմ արհամարհված, անտեսված: Գերմանացիները շատ լավ մի հատկություն ունեն՝ միշտ երկխոսում են: Իրենք մեղավոր են, թե ոչ, պատրաստ եմ բացատրվելու, չխորացնելու բացասական տրամադրությունը: Ես սա կարող եմ հավաստիացնել հենց իմ ընտանիքի օրինակով: Իմ ամուսինն ու աղջիկը միշտ ուզում են իմանալ իմ դժգոհության պատճառը, նույնիսկ չլինելով մեղավոր՝ պատրաստ են ներողություն խնդրելու: Գիտե՞ք՝ ինչքան կարևոր է սա ընտանիքի ամրության, նույն կերպ և պետության ամրության համար: Պետք է կարողանալ մի կողմ դնել անձնական ամբիցիաները, մանավանդ երբ խոսքը հայ ժողովրդի մասին է, որը պարզ մի ժողովուրդ չէ: Ես բնակվում եմ Ավստրիայում, բայց ապրում եմ Հայաստանում: Եվ կցանկանայի, որ Հայաստանում երբևէ գործեին եվրոպական դեմոկրատական երկրների օրենքները, որտեղ, օրինակ, Գերմանիայի նախագահը՝ Քրիստիան Վուլֆը, պաշտոնանկ է արվում, որովհետև արտոնյալ պայմաններով վարկ է վերցնում իր դասընկերոջ բանկից՝ ստանալով ընդամենը 20000 եվրո շահույթ, պաշտպանության նախարարը՝ Կարլ-Թեոդոր Գուտտենբերգը, պաշտոնանկ է արվում, որովհետև նրա դոկտորական աշխատանքում ինչ-որ բաժիններ արտագրված են ուրիշից: Ես, իհարկե, չէի ակնկալում դեմոկրատիայի նման բարձր դրսևորում Հայաստանում, բայց հուլիսյան օրերն իմ բոլոր սպասելիքները գերազանցեցին. ի՞նչ է նշանակում՝ ոստիկանն իրեն իրավունք է վերապահում ջարդելու իր ժողովրդին, անկախ նրանից՝ ով է մեղավոր, ով՝ ոչ: Սա 21-րդ դարն է, դատարան կա, օրենքներ կան, ինչպե՞ս կարելի է այս կերպ լուծել հարցերը: Մենք այս դեպքերի արդյունքում ոչ թե ստալինյան ժամանակների հասանք, այլ միջնադար:

«ՈՐՈՇ ԴԵՊՔԵՐՈՒՄ ՄԵՆՔ ՄԵՐ ՍԽԱԼՆԵՐԻՑ ՊԻՏԻ ԴԱՍԵՐ ՔԱՂԵՆՔ»

-Այն, որ Դուք Հայաստանի անքակտելի մասնիկն եք, անքննելի է և ոչ զարմանալի: Իսկ ինչպե՞ս Ձեր դուստր Սիրանուշը դարձավ այդքան հայուհի՝ գերմանացի հոր պարագայում: Ներքին դիմադրություն չի՞ եղել նրա մեջ:
-Սիրանուշն իր մեջ նաև գերմանացու է կրում: Բայց փաստ է, որ նա հայի հզոր գենի կրողն է, որը ենթագիտակցաբար տրվել է իրեն: Նրա դաստիարակությամբ մայրիկս է զբաղվել՝ հենց ծննդյան օրից: Տասնհինգ տարի նա օր ու գիշեր մայրիկիս հետ է եղել, սովորել է հայերեն խոսել, նաև հայերեն մտածել: Նույնիսկ վերջերս դպրոցում հարցաթերթիկ լրացնելիս, իբրև մայրենի լեզու, նշել է հայերենը: Իր համար դա մեծ հարստություն է, որն ինքը, բարեբախտաբար, գիտակցում է: Նա կրում է այդ ամբողջն իր մեջ: Անշուշտ, ունի նաև իր հայրական կողմի հատկանիշները, որի համար ուրախ եմ: Ինչո՞ւ ոչ: Այն, ինչ մեզ, մեր ժողովրդին պակասում է, նրա մեջ կա: Այդ համադրությունը, ինձ թվում է, լավ արդյունք պիտի տա:
-Իսկ ո՞ր հատկանիշն է, որ հայի մեջ պակասում է, ինչի՞ պակասն է մեզ խանգարում:
-Ամենակարևորը ներքին ազատությունն է, որը մենք երբեմն հարցադրումների ենք ենթարկում: Սկսում ենք մտածել, թե մեր արած քայլն ինչ հետևանքներ կունենա, ով ինչ կասի, եթե այս կամ այն բանն անեմ: Սիրանուշը բացարձակապես զերծ է այսպիսի պայմանականություններից: Մենք այս իմաստով երբեմն կոնֆլիկտներ ենք ունենում, բայց հետո զգում եմ, որ ճիշտն ինքն է, ինքն է ինձ դաստիարակում: Ես, արդեն 27 տարի լինելով Արևմուտքում, այդպես էլ չեմ դարձել գերմանացի: Թեև ընդունել եմ ու վերարտադրել իմ մեջ իրենց բոլոր կանոնները: Վերցնելով հանդերձ իրենց մշակույթի, քաղաքակրթության լավագույն տարրերը՝ ես, այնուամենայնիվ, չդարձա գերմանացի, չեմ կարող դառնալ, չեմ էլ ցանկանում: Իսկ աղջիկս, լինելով հայ, ամեն դեպքում կարողանում է իրենն առաջ տանել: Եվ դա շատ լավ է:
-Մեր ազգային այդ հատկանիշների հետևա՞նք է մեր ունեցած դառը պատմությունը, թե՞ հատկանիշներն են ձևավորվել այդպիսի պատմության արդյունքում, ըստ Ձեզ:
-Երկուսն էլ փոխկապակցված են: Ես երբեմն փորձում եմ հրաժարվել այդ որակներից, որովհետև դրանք խանգարում են ինձ ապրել: Բայց հետո հասկանում եմ, որ նաև դա է մեր բացառիկ լինելու պատճառը: Թեև որոշ դեպքերում մենք մեր սխալներից պիտի դասեր քաղենք: Եվ կարծես մեր այս նոր սերունդը ամբողջովին տարբերվում է մեզնից: Նրանք անկախության սերունդն են, չեն տեսել խորհրդային կարծրատիպերը, կաշկանդող կանոնները: Նրանք գուցե և կարդացել են այդ ամենի մասին, լսել իրենց ծնողներից, բայց անձնապես չեն տեսել, իրենց մաշկի վրա չեն զգացել: Շատ մեծ իմաստնություն կա սրա մեջ: Իհարկե, ասում են, թե զգուշավորի մայրը լաց չի լինում, բայց պահեր կան, որ պետք է մեծ քայլերի դիմել, համարձակ լինել:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ