Քաբուլի հայկական եկեղեցին

1720-ական թթ. պարսից Նադիր շահը մոտ 200 հայ ընտանիքներ (շուրջ 500 հոգի) Նոր Ջուղայից բռնագաղթեցրեց Քաբուլ: 1737 թ. նրանք եկեղեցի կառուցեցին աֆղանների մայրաքաղաքի Բալա-Հիսար ամրոցի տարածքում: Նոր Ջուղայի առաջնորդությանը պատկանող այդ եկեղեցին, որի անունը չի պահպանվել, ուներ 36 ոտք բարձրություն, 15 ոտք լայնություն, բեմը` 8 ոտք բարձրություն և 5 ոտք լայնություն, իսկ առաստաղին բացված էր լուսամուտ: Աստծո այդ տունը մաքուր էր ու կոկիկ, ուներ հաղորդության սկիհ, սեղանի վրա` վեց աշտանակ, երկու արծաթե փոքր խաչեր, արծաթապատ երկու Ավետարան և մի ձեռագիր Ժամագիրք: Խորանի մեջ դրված էր մանուկ Հիսուսը գրկին Մարիամի ու Հովսեփի պատկերը:
Քաբուլի հայերն ի՞նչ եղան: Ոչ մի անգամ որևէ քահանա չայցելեց, պատարագ չմատուցվեց, Հաղորդության փոխարեն տարին մեկ Երուսաղեմից բերված նշխարքն էին ճաշակում, և արդյունքում հայերը կամ հեռացան, կամ ձուլվեցին:

XIX դարավերջին այստեղ մնացել էին 4 տղամարդ, 8 կին և 3 մանուկ: Կանանցից մեկը էմիր Աչիմ խանի տիկինն էր, իսկ Սարգիս Խըդր խանը պետական բարձր պաշտոն էր զբաղեցնում: Վարդան անունով մի բժիշկ էլ կար: Սա էմիրի երեխաներին անգլերեն էր ուսուցանում, միաժամանակ եկեղեցում քարոզ էր կարդում ու դպրություն անում: Ի վերջո, սիրահարվեց մի բարձրաշխարհիկ աֆղան օրիորդի, ամուսնացավ և… ընդունեց կնոջ կրոնը:

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Թեպետ համոզված եմ, այդ թուրքը հայոց այբուբենը չգիտի, բայց սա հայերեն գիտցողների համար է
• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)
• Թիֆլիսի կուսանաց անապատը
• Երախտիք
• «Զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»
• «Նա չէր մոռանում մեր ազգային հիմնարկները»
• «Հայ վաճառականնե՛ր, ձեր փառքի տունը, ուր անմահ կը մնաք, ձեր տառապեալ հայրենիքն է»
• «Նավթարքան» և Անմահը
• Երեք Ալեքսանդր. Խաչատուր Դադայան
• Ռուսաց Պյոտր I ցարը և հայ վաճառական Պետրոս Ապրոն
• «Հացի արքան»՝ ռուսների Մանթաշյանցը
• «Քո քսակը ազգի շտեմարանն է»
• Պատվո Լեգեոնի շքանշանը և հայերը

Մեկնաբանություններ