Մակարավանքն ու թուրքը

560 թ. Կիպրոսի հյուսիսում կառուցված Սբ. Մակարի վանքը հայոց հնագույն քրիստոնեական համալիրներից էր: ՈՒներ Սբ Աստվածածին եկեղեցի, զանգակատուն, բազմաթիվ ձեռագրեր, թանկագին անոթներ, եպիսկոպոսական զգեստներ ու թագեր: Տարբեր ժամանակներում թե հոգևոր հայրերը (Թադեոս, Նիկողայոս, Գրիգոր, Մարտիրոս եպիսկոպոսներ, Մինաս, Գալուստ-Կայծակ, Հովսեփ վարդապետներ), թե աշխարհիկ այրերը (Աբեթիկ Նևրուզյան, Մալաթիացի Սարգիս, Պողոս և Վիրապ Արթինյաններ, Հայրապետ Մելիքյան) ջանքուեռանդ և փող չէին խնայում վանքը շեն պահելու համար:

Մակարավանքը տնտեսապես ինքնաբավ էր, վերոհիշյալ անձանց ու շատ այլոց շնորհիվ ուներ ջրաղացներ, որթերով, ձիթենիներով, սալորենիներով և այլ պտղատու ծառերով պարտեզներ, ձիթհան, խոշոր ու մանր եղջերավորներ, մեղվափեթակներ և այլն, իսկ զուտ եկամուտը կազմում էր ավելի քան 500 օսմանյան ոսկի: Այս բարվոք վիճակին ի հետևանս, կիպրահայերը մկրտության, ամուսնության ու թաղման համար չէին վճարում:
Սակայն կար եկամտի ևս մի զարմանալի ու անբացատրելի աղբյուր: Տեղացի թրքուհիները` մոմերը ձեռքներին, վազքով մոտենում էին Սբ Աստվածածնին, ավագ դռան մոտ շունչ առնում, ապա մտնում ներս, մոմերը վառում և կանթեղը պտտեցնում դրանց շուրջ, որպեսզի… իրենց սիրելին վերադառնա: Եթե սիրահարված էին, երկու մոմ իրար փաթաթելով էին վառում, եթե ատելություն ունեին, մոմը գլխահակ էին անում ու վառում: Եվ այս արարողության համար վճարում էին:

Հույն կանայք էլ մի հնամենի սովորույթ ունեին: Երբ իրենց մանչուկն սկսում էր քայլել, կանայք երեխային բերում էին եկեղեցի, ոտնամանը հանում ու նոր կոշիկ հագցնում: Թե ինչ իմաստ ու նշանակություն ուներ սա` չգիտեմ: Միայն թե հին ոտնամանների մի ամբողջ կույտ էր գոյացել եկեղեցու մոտ:

…1974 թ. Թուրքիան բռնազավթեց Կիպրոսի հյուսիսը: Թուրքական գերության մեջ հայտնված Սբ Մակարի վանքը թալանվեց, պղծվեց, ավերվեց: Ստորև զետեղում եմ Մակարավանքի անցյալի ու ներկայիս լուսանկարները: Հիշո՞ւմ եք Վիկտոր Հյուգոյի խոսքերը. «Ամեն ինչ պղծված է և ավերված, այստեղով թուրքն է անցել»: Մեր վանքի պարագայում թուրքը, դժբախտաբար, չի անցել, մնացել է:

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Թեպետ համոզված եմ, այդ թուրքը հայոց այբուբենը չգիտի, բայց սա հայերեն գիտցողների համար է
• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)
• Թիֆլիսի կուսանաց անապատը
• Երախտիք
• «Զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»
• «Նա չէր մոռանում մեր ազգային հիմնարկները»
• «Հայ վաճառականնե՛ր, ձեր փառքի տունը, ուր անմահ կը մնաք, ձեր տառապեալ հայրենիքն է»
• «Նավթարքան» և Անմահը
• Երեք Ալեքսանդր. Խաչատուր Դադայան
• Ռուսաց Պյոտր I ցարը և հայ վաճառական Պետրոս Ապրոն
• «Հացի արքան»՝ ռուսների Մանթաշյանցը
• «Քո քսակը ազգի շտեմարանն է»
• Պատվո Լեգեոնի շքանշանը և հայերը

Մեկնաբանություններ