Նոր երկրի կարուսե՞լը, թե՞ երկրի նոր կարուսելը

2017-ի ապրիլի 2-ը սկսում է թելադրող դառնալ՝ խորհրդարանական ընտրություններին պատրաստվում են քաղաքական դաշտում ու կուլիսներում, միայն ընտրողներն են անհաղորդ: Նրանք կմիանան ընտրարշավում, ընտրությունների օրն ու հաջորդող օրերին: Դա մեր դարի ընտրությունների ոսկե կանոնն է: Ո՞րն է իշխանության, ընդդիմության և ժողովրդի real politic-ը:

Իշխանությունը գործում է երկու հարթություններում հրապարակային, մեկում գերադասում է աննկատ լինել: Հրապարակային առաջին հարթությունը տնտեսությունն է: Երկրորդը՝ քաղաքականությունը: Երրորդը փոխգործակցությունն է դաշտի հնարավորինս բոլոր անդամների հետ: Առաջին հարթության real politic-ը կառավարության կազմի փոփոխությունները չեն՝ իշխանական բուրգի վերակազմավորումը, կառուցվածքային փոփոխությունները, այլ՝ «Ո՞վ է տալու փողը» հարցի պատասխանը: Ակնհայտորեն՝ փողը տալու են Մոսկվայից, բայց ոչ Մոսկվան: Վարչապետ Կարեն Կարապետյանի ֆինանսական հենարանը պետական դատարկ գանձարանը, իր արդյունավետ մենեջմենտը և երազներ ունեցող նախարարները չեն: Նրանք չեն կարող այդ հարցերը լուծել, համենայն դեպս՝ պահանջվող արագությամբ: Ի սկզբանե որոշված է, որ կիսանոր կառավարության հաջողության ֆինանսական կողմը պիտի ապահովի Սամվել Կարապետյանը: Կասկածի տակ չառնենք ռուսաստանաբնակ հայ միլիարդատիրոջ հայրենասիրությունը, առավել ևս Հայաստանի տնտեսական կյանքին նրա մասնակցությունը նոր չի սկսվել, ոչ էլ ՀԷՑ-ի գնումով է սկսվել, հիմա նրա մասնակցությունը Հայաստանի տնտեսական կյանքին դառնում է համակարգված ու նպատակային: Նրանց հանձնարարված է տեսանելի փոփոխությունների հասնել մինչև խորհրդարանական ընտրությունները: Հանձնարարականը ռեալ արդյունքի հասնելու տեսակետից ուշացված է, բայց քաղաքական որոշում էր և ավելի շուտ չէր կարող կայացվել: Մոսկվայում որոշումները վերջին պահին են ընդունում: Քաղաքական հարթության real politic-ը դաշտում քաոս ստեղծելն է: Ո՞վ կարող է ասել՝ ո՞ր կուսակցություններն են իշխանական, ո՞ր կուսակցություններն են ընդդիմադիր իրականում:

Վանաձորի ՏԻՄ ընտրությունները ցուցադրական ելույթներ էին, որ ոչ մի ընդդիմություն real politic-ում ընդդիմություն չէ: Ոչ էլ ընտրողն է նրանց ընդդիմություն համարում, այլապես երկուշաբթի օրը՝ ավագանու նիստից հետո, վանաձորցիները պիտի փողոց դուրս գային ու պահանջեին նորընտիր քաղաքապետի հրաժարականը: Քանի՞սը դուրս եկավ, քանի՞սը մտածեց, որ ինքը ձայն չի տվել ՀՀԿ-ի թեկնածուին, իսկ նա քաղաքապետ դարձավ: Ինչո՞ւ մտածեր, եթե թատրոնի բոլոր մասնակիցները իր աչքի առաջ գնացին նշելու աղմկահարույց «հաջողությունը» ռեստորանում: Վանաձորցու համար ի՞նչ տարբերություն, թե ով է քաղաքապետը: Համարյա մի շաբաթ համագործակցության համաձայնագիր կնքած կուսակցությունները որոնում էին «հրաշալի քառյակին»՝ քվեարկության սեփական ձևերի տարբերակներով հիմնավորելով, որ իրենք ազնիվ են, բայց ո՞ւմ է դա պետք ի վերջո: Իրենք շատ լավ էլ գիտեն՝ ով ով է, ով ինչ է արել ու ինչու: ՀՀԿ-ն խաղը շահեց, բայց ոչ ոք էլ տանուլ չտվեց՝ այդպես էր մտածված:

Շաբաթվա կեսին՝ Վանաձորի աղմուկը խլացնելու ճիշտ պահին, պարզվեց, որ երկրի ամենահեղափոխական կետը նախագահականն է՝ շնորհիվ նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Վիկտոր Դալլաքյանի, որ աշխատանքից չազատված՝ պատրաստվում էր զոլավոր հագուստ հագցնել նախագահին: Տարիներ առաջ նախագահի աշխատակազմի ևս մեկ պաշտոնյա՝ աշխատակազմի ղեկավար Արտաշես Թումանյանն էր կուսակցություն ստեղծում, բայց նրա «Նոր երկիրը» դարձավ Գագիկ Ծառուկյանի «Բարգավաճ Հայաստան»: Իսկ Արտաշես Թումանյանը մնաց կադրային ռեզերվում և տարիներ անց նշանակվեց Իրանում ՀՀ դեսպան: Ո՞ր երկրի դեսպան կդառնա Վիկտոր Դալլաքյանը՝ իր հավատարիմ ծառայության համար, կերևա ժամանակի մեջ, իսկ այսօր նրա քառամյա քնից ընդդիմադիր արթնացումը ոչ թե «Շրջադարձի», այլ իշխանության գործունեության երրորդ՝ ոչ հրապարակային տարածքում է տեղավորվում, որտեղ խնդիրը պարզ ու հստակ է՝ վարկաբեկել ընդդիմությունն իբրև գաղափար ու ընդդիմադիրներին` իբրև կերպար:

Հընթացս տպավորություն ստեղծել, թե Հայաստանում ինչն է շատ՝ ընդդիմադիրը, բոլորն ազատ գործում են՝ անգամ նախագահի աշխատակազմում: Հայաստանում չեն հավատա, հետո ինչ, դիտորդներ կան, դիտորդական առաքելություններ, ժողովրդավարության պահանջներ, գալու են, գնալու են՝ նրանց անուններ, դեպքեր, դեմքեր են պետք՝ հնարավորինս յուրային ու վստահելի: Միաժամանակ պետք է հասարակությանը ներշնչել, որ Հայաստանում իրական, գաղափարական ու հետևողական ընդդիմություն լինել չի կարող, նույնիսկ եթե կա: Լքված ՀՀԿ-ն ի՞նչ է անելու առանց Վիկտոր Դալլաքյանի: Կդիմանա՞ կորստին «հին հոգնածի», որ չորս տարի չի աշխատել, իսկ վճարվել է: Մեղավորը ո՞վ է՝ ՀՀԿ անդա՞մը, որ թռած է քաղաքական ու հասարակական որևէ տրամաբանությունից, թե՞ ՀՀԿ-ն, որ հանգիստ ընդունում է՝ ում երբ պետք է՝ դառնում է կուսակցության անդամ, երբ պետք չէ՝ դուրս է գալիս: ՈՒ պետք չէ կիսատ մեջբերել Նիկոլո Մաքիավելիին, թե «Քաղաքականությունը անբարոյականություն է», իտալացին նախադասությունն ավարտել է՝ «…երբ քաղաքականությամբ զբաղվում են անբարոյական մարդիկ» բառերով:
Նյու Յորքում վերջապես կայացավ ներդրողների հավաքը, որի համար ջանադիր աշխատում էր Հայաստանում ԱՄՆ նախկին դեսպանը: «Հայաստան. ներդրումային համաժողով 2016»-ի առաջին լիագումար նիստը անվանվել էր «Հայաստանը՝ որպես դարպաս դեպի մեծ շուկաներ»: Աշխատանքային այցով ԱՄՆ մեկնած ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը ներկայացրեց Հայաստանի տնտեսական և քաղաքական առաջնահերթությունները, մրցակցային առավելություններն ու ներդրումային հնարավորությունները, բարեփոխումները, բարենպաստ գործարար միջավայրը, տարածաշրջանային շուկաներ Հայաստանով մուտքի դյուրինությունն ու մակրոտնտեսական կայուն միջավայրը: Որքան էլ զարմանալի է՝ նրա հետ էր ոչ թե գործող, այլ նախկին վարչապետ, այժմ ԵԱՏՀ կոլեգիայի նախագահ Տիգրան Սարգսյանը: Կառավարությունը ներկայացնում էր փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանը և իր ելույթում ԱՄՆ ձեռներեցներին կոչ էր անում ներդրումներ անել Հայաստանում՝ օգտագործելով Հայաստանի հնարավորությունները մուտք գործելու ԵԱՏՄ շուկա՝ «մոռանալով», որ Նյու Յորքը ԱՄՆ-ում է, իսկ ԱՄՆ-ը չի վերացրել տնտեսական պատժամիջոցները Ռուսաստանի նկատմամբ ու հազիվ թե ԱՄՆ քաղաքացի գործարարների համար հրապուրիչ լինի պատժամիջոցների տակ հայտնվել՝ գործակցելով ռուսական ընկերությունների հետ՝ թեկուզ միջնորդավորված: Իսկ ՀՀ նախագահն ասում էր, որ Հայաստանի դեպի մեծ շուկաներ դարպասի դերը կանխորոշվել է վաղ անցյալում՝ պատմությամբ, աշխարհագրությամբ և ինքնությամբ, և թվարկում էր Հայաստանի մրցակցային առավելությունները, որ սահմանափակ ռեսուրսների ու անբարենպաստ աշխարհաքաղաքական իրողությունների ծնունդ են նաև։

Նա հրապուրում էր մարդկային կապիտալով ու Հայաստանի գիտելիքահենք հանրությամբ, որ 3 միլիոն բնակչություն ունեցող Հայաստանին թույլ տվեց իր տեղն ունենալ տեխնոլոգիապես առաջատար երկրների շարքում, ներկայացնում միջազգային դպրոցական օլիմպիադաներում մրցանակների քանակը, շախմատի գրոսմայստերների ամենամեծ թիվը, «Թումոն», «Լույս» հիմնադրամը և այլն, և այլն: Նշվեցին հաջողությունները բժշկական զբոսաշրջության ոլորտում, հատկապես` ատամնաբուժական, օտարերկրացի ուսանողներին լիարժեք կրթություն տալը, Դիլիջանի միջազգային դպրոցը։ Որքանով ԱՄՆ-ում հավատացին Հայաստանի «շրջադարձային բարեփոխումներին», կերևա ընտրություններից հետո՝ թե ԱՄՆ-ի, թե Հայաստանի: Փողը սիրում է լռություն, կայունություն ու կանխատեսելիություն: Ազգային հերոս Քըրք Քըրքորյանն էլ չկա, որ հավաքված գումարները կրկնապատկի ու եռապատկի, ինչքան էլ նախագահի մակարդակով հնչում է՝ «Սիրով բոլորիդ սպասում ենք Հայաստանում»։ ԱՄՆ-ում ֆինանսական real politic-ը Հայաստանից բոլորովին այլ բովանդակություն ունի: Ներդրումային համաժողովն էլ կարող էր այլ բովանդակություն ունենալ, եթե անցկացվեր երեք տարի առաջ՝ ինչպես նախատեսված էր՝ նախքան Հայաստանի մաքսային միությանն անդամակցությունը: Իհարկե, ինչ-որ ծրագրեր կգործեն՝ իբրև խրախուսական մրցանակ Հայաստանի համարձակության, որ գտնվելով ԵԱՏՄ կազմում՝ համագործակցում է ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի հետ, ու՝ ԱՄՆ-ին էլ պետք է ներկայացվածություն տարածաշրջանում:

Չնվազեցնենք մեր դերն ու նշանակությունը: Ղազախստանի նախագահը, օրինակ, Հայաստանից «մրսում» է թե ապրիլին, թե հոկտեմբերին: Ինչպե՞ս ու ինչո՞ւ հիվանդացավ Նուրսուլթան Նազարբաևը և բեկանեց Ադրբեջան ու Հայաստան այցերը, կարևոր չէ, կարևորը արագ առողջանա՝ տարիքով մարդ է:
Այսօր Երևանում ՀԱՊԿ վեհաժողովն է սկսվել: Գլխավորը՝ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն է եկել, ի վերջո գաղտնիք չէ, որ ՀԱՊԿ անդամներ Բելառուսի, Ղազախստանի, Տաջիկստանի, Ղրղզստանի ներկայությունը Հայաստանում ձևական է: Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն, օրինակ, հոկտեմբերի 6-ին ՈՒզբեկստանում էր, Սամարղանդում հանդիպեց նախագահի պաշտոնակատար Շավքատ Միրզիևին, հարգեց Իսլամ Քարիմովի հիշատակը, հանդիպեց նրա այրուն՝ Տատյանա Քարիմովային: Իսկ Շավքատ Միրզիևին ասաց, որ հետ են մնացել տնտեսական հարաբերություններում ու առաջիկա երկու-երեք տարում պարտադիր պիտի հաղթահարեն ծիծաղելի ապրանքաշրջանառությունը: «Մենք ձեր կարիքն ունենք, դուք՝ մեր տնտեսության», ասաց Բելառուսի նախագահը ՈՒզբեկստանի ապագա նախագահին ու լսեց ի պատասխան. «Բելառուսը մեր հուսալի, անկեղծ, վաղեմի գործընկերն է»: Ղրղզստանի նախագահ Ալմազբեկ Աթամբաևը Հայաստանի ճանապարհին Վրաստանում էր՝ պաշտոնական այցով, նախագահ Գեորգի Մարգվելաշվիլու հետ է հանդիպել, երկկողմ համաձայնագրեր ստորագրել:

Դե իսկ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի Թուրքիա այցն ու մասնակցությունը 23-րդ էներգետիկ կոնգրեսին, հանդիպումը նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի հետ համաշխարհային լրատվամիջոցների առաջին էջերում էին: «Թուրքական հոսքն» էլ վերջապես ստորագրված համաձայնագրի տեսք ստացավ: «Թուրք-ռուսական հարաբերությունների նորմալացման գործընթացն ամբողջ թափով առաջ է շարժվում»,- ասուլիսում հայտարարեց Թուրքիայի նախագահը, իսկ ՌԴ նախագահը մանրամասնեց համագործակցության ուղղությունները: Հայաստանից էլ ՌԴ նախագահը մեկնում է Հնդկաստան, Օլանդի վատությունը իրեն մնա: Այնպես որ, այս շրջանակում ՀԱՊԿ գագաթնաժողովը բոլորի, այդ թվում՝ Հայաստանի, համար պարտադիր միջոցառում է, որ պիտի կատարվի՝ առանց էական պատճառների ու հետևանքների: Մնացածը կարևոր է այնքան, որքան կարևոր էր ՀԱՊԿ-ը Հայաստանի համար իր գոյության բոլոր տարիներին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Իսկ Ադրբեջա՞նը: Առանց Ադրբեջանի ի՞նչ ՀԱՊԿ, հետո ի՞նչ՝ անդամ չէ: Իլհամ Ալիևը մի քիչ խառն է: Չզարմանաք, եթե մինչև տարեվերջ նա հրաժարական տա ու նախագահական արտահերթ ընտրություններ նշանակի: Ի՞նչ իմաստ ունի՝ հիմա էլ է նախագահ, հետո էլ է նախագահ լինելու: ՈՒնի՝ Ադրբեջանը գնում է իր «ուրույն ուղիով»: Ի՞նչ իմանաս հետո ինչ կլինի: Իսկ այսպես մինչև 2020-ը Իլհամ Ալիևը կլինի նախագահ, կնոջն էլ կնշանակի առաջին փոխնախագահ՝ առանց խորհրդարանի հետ համաձայնեցման, հետո արդեն որդին կմեծանա ու իրավունք կունենա նախագահ առաջադրվելու՝ նոր Սահմանադրությամբ նախագահը կարող է մի քանի փոխնախագահներ նշանակել, իսկ նախագահ դառնալու տարիքն իջեցվել է: Կարուսելն ի՞նչ կապ ուներ, իսկ ի՞նչ, եթե ոչ կարուսել է պտտվում տարածաշրջանում ու Հայաստանում: Խնդիրը՝ նո՞ր երկրի կարուսել է, թե՞ երկրի նոր կարուսել: Իսկ գուցե խնդիրը վերջապես հոգնածներին կարուսելից իջեցնե՞լն է:
Real politic-ը դեռ չի սկսել գործել իրական խորքով:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ