Մի՞թե Իլհամ Ալիևը խորացող ամնեզիայով է տառապում

Մենք մեր ընթերցողներին արդեն տեղեկացրել ենք, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը 2016-ի հոկտեմբերին կառավարության նիստում շատերին զարմացրեց, հայտարարելով, թե բանակցությունների շրջանակներում, փակ դռների հետևում Բաքվի վրա ճնշում է գործադրվում, նպատակ ունենալով հարկադրել համաձայնագիր ստորագրելու Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչման վերաբերյալ: Հիշեցնենք Ապշերոնի ապագա «ցմահ խանի» խոսքերը. «Մենք շատ մանրամասներ չենք բացում, որովհետև կան դիվանագիտության կանոններ: Ադրբեջանը երբեք չի համաձայնի դրան»: Ալիևի ասելով, Ադրբեջանի դեմ այդ հարցում ակտիվ արշավ է ընթանում. «Արևմտյան մամուլի, ոչկառավարական կազմակերպությունների կողմից մեր դեմ ձեռնարկվող արշավի հիմնական նպատակն է վարկաբեկել, զրպարտել ու վիրավորել, իսկ մեզանում գործող «հինգերորդ շարասյունը» ձգտում է ստիպել մեզ ճանաչելու Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը»:

Սակայն, կարծում է Ալիևը, վերջերս անցկացված հանրաքվեն ցույց տվեց, որ ինքը դեռ երկար կլինի իշխանության ղեկի մոտ, և, համապատասխանաբար, Ադրբեջանը երբեք համաձայնություն չի տա դրան. «Լեռնային Ղարաբաղը մեր անքակտելի պատմական հողն է, և մենք կվերականգնենք մեր տարածքային ամբողջականությունը»:

Մենք արդեն գրել ենք, որ Արցախի հարցում ապշերոնցի «խանի» վրա եթե կա մեկը, որ ճնշում է գործադրել և գործադրում, Արևմուտքը չէ, այլ Ռուսաստանն ու Իրանը, և բավականաչափ անուղղակի հայտանշաններ կան, որոնք ուղղակի հնարավոր չէ հրապարակել, բայց դրանք վկայում են, որ առաջին հերթին հենց Թեհրանն է «նրբագույն մակարդակով» կտրականապես դեմ, որ «կարգավորման» պատրվակով Անդրկովկասում Թուրքիայի գերիշխանություն հաստատվի: Երկրորդ, որ «միջազգային ուժերի» տեղաբաշխման պատրվակով Իրանի հյուսիսային սահմանների մոտ գործունեություն ծավալեն ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան, Իսրայելը և այլ երկրներ: Ես դիտմամբ չեմ գրում այն մասին, թե ապշերոնցիների վրա ինչ ճնշում կարող է գործադրել Ռուսաստանը (հետո հասկանալի կլինի, թե ինչու): Իմ կարծիքով, Հայաստանի համար շատ ավելի կարևոր է այն, թե ինչ և ինչպես են մտածում հենց Իրանում և՛ ընթացիկ իրավիճակի մասին, այդ թվում՝ հակամարտության գոտում, և՛ այն մասին, թե հետագայում ինչով է զբաղվելու Հայաստանը: Ընդ որում, պետք է հաշվի առնել երկու փաստ. նախ, հոկտեմբերի 18-ին արտակարգ այցով Երևան ժամանեց Իրանի պաշտպանության փոխնախարար Նասրոլլահ Քալանթարին: Մեր երկրի պաշտպանության նախարարությունը տեղեկացրեց, որ հանդիպման ընթացքում քննարկվել են երկկողմ համագործակցությանը, տարածաշրջանային խնդիրներին և հակամարտությունների կարգավորմանն առնչվող հարցեր: Վիգեն Սարգսյանն ու Ն. Քալանթարին շեշտեցին երկու երկրների ռազմաքաղաքական կապերի և համագործակցության ակտիվացման կարևորությունը. «Կողմերն ընդգծեցին ռազմաքաղաքական շփումների ինտենսիվացման կարևորությունը»: Նույն օրը տեղի ունեցավ ընդլայնված կազմով պատվիրակությունների հանդիպում, որին մասնակցում էին Հայաստանի պաշտպանության առաջին փոխնախարար Դավիթ Տոնոյանը և փոխնախարար Դավիթ Փախչանյանը. քննարկվեցին երկկողմ շփումների շարունակման և ակտիվացման, կրթության, թիկունքի ապահովման ասպարեզում համագործակցության խորացման և այլ հարցեր: Իրանական կողմը Վիգեն Սարգսյանին փոխանցեց Իրանի պաշտպանության նախարար, բրիգադային գեներալ Հոսեյն Դեհանի շնորհավորական նամակը Հայաստանի պաշտպանության նախարարի պաշտոնն ստանձնելու առիթով:

Այն հարցը, թե ինչու հենց իրանցի զինվորականները, ըստ էության, առաջինն էին աշխարհում, ովքեր անհրաժեշտ համարեցին գալ Երևան և պաշտոնական մակարդակով շնորհավորել Հայաստանի պաշտպանական գերատեսչության նորանշանակ ղեկավարին, ինչպես նաև ինչ-որ բան հիշեցնել նրան, պարապ զրույցի կամ քննարկման թեմա չէ: Սակայն հավաստիացնում եմ ընթերցողներին, որ իրանցիները գիտեն ինչ են անում և ինչու. նրանք նախընտրեցին Վիգեն Սարգսյանի պաշտոնավարման համարյա առաջին օրերից հիշեցնել, թե ում հետ է սահմանակից Հայաստանը, և ով է պատրաստ կրկնելու ապրիլյան նախազգուշացումները, որոնք վերաբերում էին ոչ միայն Բաքվին, այլև Երևանին: Վիգեն Սարգսյանը խելացի մարդ է և չի կարող իրեն թույլ տալ «չհասկանալ», թե ինչու է Իրանի պաշտպանության փոխնախարարը մեր պաշտպանության նախարարություն այցելում ճիշտ այն օրը, երբ Թեհրանում դատարանը ԱՄՆ-ի քաղաքացի Սիամաք Նամազիին և նրա 80-ամյա հորը՝ Բաքեր Նամազիին, 10-ական տարով ազատազրկման դատապարտեց ԱՄՆ-ի իշխանությունների հետ համագործակցության համար: Սիամաք և Բաքեր Նամազիները, ովքեր ունեն Իրանի ու ԱՄՆ-ի քաղաքացիություն, մեղավոր են ճանաչվել «ամերիկյան թշնամական կառավարության հետ համագործակցելու» մեջ: Քանի որ Իրանը երկքաղաքացիության սահմանակարգ չի ընդունում, հայր և որդի Նամազիները հյուպատոսական օգնության մուտք ունեն՝ նշում է Reuters գործակալությունը: Սիամաք Նամազին կալանավորվել էր Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) կողմից 2015 թ. հոկտեմբերին, երբ Իրան էր եկել իբր «ազգականներին այցելության»: Նրա հայրը, ով ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի (UNICEF) նախկին ներկայացուցիչ է, Իրանում շահի կառավարման օրոք Խուզիստանի նահանգապետը, ձերբակալվել էր այս տարվա փետրվարին: Իրանի Fars գործակալության հաղորդման համաձայն, այդ գործի շրջանակներում լրտեսության մեղադրանքով Իրանում դատապարտվել է ևս չորս մարդ, այդ թվում՝ Նիզար Զաքան՝ մշտապես ԱՄՆ-ում բնակվող Լիբանանի քաղաքացի, որը ևս դատապարտվել է 10 տարվա ազատազրկման: Նա Իրանի իշխանությունների կողմից ձերբակալվել էր 2015 թ. նոյեմբերին և մեղադրվել «ԱՄՆ-ի զինվորական հետախուզության հետ բազմաթիվ սերտ կապերի» մեջ: Այնպես որ, Վիգեն Սարգսյանը, գոնե որպես 2000 թվականից Թաֆթսի համալսարանի (ԱՄՆ) իրավունքի և դիվանագիտության Ֆլետչերյան դպրոցի իրավունքի ու դիվանագիտության մագիստրոս, պարզապես պարտավոր է «ընթերցել», թե ինչ էին կոչված «հիշեցնել» Իրանի պաշտպանության փոխնախարարի այցն ու նրա հետ անցկացված բանակցությունները, ինչպես նաև հիշել, թե որքան սերտորեն էին իրանցիները կապված Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի և մեր երկրի կառավարության հետ՝ Ռոբերտ Քոչարյանի կառավարման օրոք:
Իրանի պաշտպանության փոխնախարարի Երևան կատարած այցի խորքային պատճառների մասին խոսելուց հետո հարկ է վերադառնալ արցախյան խնդրին ու Ի. Ալիևի հայտարարություններին: Հոկտեմբերի 18-ին ապշերոնցի «խանը» հարցազրույց տվեց «РИА-Новости» գործակալությանը և հայտարարեց մի բան, ինչը հակասում է ավելի վաղ՝ հոկտեմբերին արած իր իսկ հայտարարությանը, որի մասին մենք հիշատակեցինք վերևում:

«Ինչպես ենք մենք պատկերացնում հակամարտության լուծումը. իհարկե, Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը բանավեճի առարկա չի կարող լինել, մենք երբեք չենք համաձայնի Լեռնային Ղարաբաղին անկախություն տալուն, և հայկական կողմը հիանալի գիտե այդ մասին: Բայց խելամիտ փոխհամաձայնությունը հնարավոր է, այն է՝ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության, կենսագործունեության, ինքնակառավարման, Ադրբեջանի կողմից տարատեսակ ներդրումային նախագծերի իրականացման ապահովում, և Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի սահմաններից դուրս գտնվող տարածքների ազատագրման պայմանով երկու ժողովուրդների խաղաղ գործակցություն. ահա այսպես ենք մենք պատկերացնում հակամարտության կարգավորումը»,- բարբաջեց Ալիևը: Նրա ասելով, «դա համահունչ է այն առաջարկություններին, որ միջնորդներն են առաջադրում»: Ո՞նց թե: Ապշերոնցի «խանը» հենց նոր չէ՞ր պնդում, թե միջնորդները ճնշում են գործադրում իր վրա, ստիպելով ճանաչել Արցախի անկախությունը: Հայաստանի ԱԳՆ-ն չհապաղեց անդրադառնալ այս հակասությանը: «Հենց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների ղեկավարների հայտարարություններում, որոնք վկայակոչում է Ալիևը, հստակորեն արձանագրված է, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը կորոշվի ԼՂ-ի ժողովրդի՝ իրավական պարտադիր ուժ ունեցող կամարտահայտման միջոցով: Լավ կլիներ, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունն ինքնախաբեությամբ չզբաղվեր և «թոզ չփչեր» ադրբեջանական հասարակության աչքերին: Մեկ շաբաթ առաջ Ադրբեջանի ղեկավարն արդեն հրապարակավ խոստովանել էր բանակցությունների ճշմարիտ բովանդակությունը, նշելով, որ Բաքվին կոչ են անում ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը»,- հայտարարեց Հայաստանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Տիգրան Բալայանը: Ստեփանակերտում շատ ավելի կոշտ արձագանքեցին Ալիևի այդ խոսքերին:

ԼՂՀ նախագահի մամուլի քարտուղար Դավիթ Բաբայանը «անհեթեթություն» անվանեց դեֆակտո անկախ հանրապետությանն արված առաջարկությունը՝ դառնալու ինքնավարություն և այն էլ՝ «խանության կազմում»: Նա հիշեցրեց, թե ադրբեջանական իշխանություններն ինչպես ժամանակին հայաթափ արեցին «ինքնավար» Նախիջևանը, և Ալիևին առաջարկեց ինքնավարություն տալ ներկայումս Ադրբեջանում բնակվող ազգային փոքրամասնություններին՝ ավարներին, լեզգիներին, թաթերին, թալիշներին՝ խուսափելու համար նրանց հետ գալիք խնդիրներից:

Հիշեցնենք, որ վերջերս ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ջոն Քերիի և ՌԴ նախագահի օգնական Յուրի ՈՒշակովի հոռետեսությունը՝ մոտ ժամանակներս հակամարտության կարգավորման հնարավորության առնչությամբ, լիովին համապատասխանում է Երևանի ակնկալիքներին, որն առանձնապես չի էլ թաքցնում, որ իրեն լիովին բավարարում է ստատուս քվոն, և որ ինքը մտադիր չէ որևէ տարածքային զիջում անելու, հատկապես ապրիլյան իրադարձություններից հետո: Բայց անգամ այն բանից հետո, եթե միջնորդները կողմերին հաշտության համաձայնագիր պարտադրեն, ապա այն, ամեն դեպքում, ԼՂՀ-ի անկախություն կենթադրի (դատելով Ալիևի խոստովանությունից՝ համանախագահող երկրներն ապագայում Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում չեն տեսնում): Փաստորեն, հսկայական կորուստների գնով հասնելով մարտավարական հաջողության՝ բանակցային գործընթացի ժամանակավոր ակտիվացման և պաշտպանության առաջնագծում մի քանի պահակակետի գրավման, գլխավորապես հենց իրանական ուղղությունում (մեկ անգամ ևս հիշենք գեներալ-մայոր Ն. Քալանթարիի Հայաստան կատարած այցը), պաշտոնական Բաքուն տանուլ տվեց ռազմավարական առումով: Նախ, Երևանն ու Ստեփանակերտը ավելի կոշտ դիրք բռնեցին բանակցություններում, և միջնորդները հաշվի են նստում այն բանի հետ, որ Հայաստանի և Արցախի հրաժարումը զիջումների գնալուց, հատկապես տարածքների հարցում, ինչպես նաև հակընդդեմ կողմի հանդեպ անվստահությունը, հիմնավոր են:

Երկրորդ՝ միջնորդներն այլևս չեն վստահում ադրբեջանական կողմին, որն իր անմիտ գործողություններով ապրիլին քիչ էր մնացել լայնածավալ պատերազմի պատճառ դառնար, մի բան, որ ձեռնտու չէ ո՛չ Ռուսաստանին, որը շահագրգռված է և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի հետ կայուն հարաբերություններով, ո՛չ էլ Իրանին, որը մտահոգված է կայունության խնդրով իր «խոր թիկունքում»՝ Անդրկովկասում: Դատելով առաջնագծում տիրող հարաբերական անդորրից, Բաքուն ապրիլյան իրադարձությունների կրկնության անթույլատրելիության մասին ավելի քան կոշտ նախազգուշացում է ստացել թե՛ Թեհրանից, թե՛ Մոսկվայից: Բացի այդ, ռուսական կողմը էապես փոխել է ուժերի հաշվեկշիռը հօգուտ Հայաստանի՝ մատակարարելով բավական լուրջ զինահամակարգեր, մասնավորապես, «Իսկանդեր» ՕՄՀՀ-ներ: Լուրեր են տարածվում, թե մոտ ժամանակներս Ռուսաստանը Հայաստանին տրամադրելու է գերճշգրիտ հեռահար սպառազինության նոր քանակություն: Այդ մասին Մոսկվայի ու Երևանի միջև պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել հոկտեմբերի 14-ին Երևանում՝ ՀԱՊԿ հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստում, ճիշտ է, չի կոնկրետացվում, թե ինչ սպառազինությունների մասին է խոսքը, բայց հայտնի է դարձել, որ նորագույն T-90 տանկերը, որոնք Ադրբեջանը նոր է սկսել ստանալ ՌԴ-ից, Հայաստանում զորավարժությունների ժամանակ գործի են դրվել դեռ 2012-2013 թվականներից:

ՈՒրեմն ինչպե՞ս եղավ, որ Իլհամ Ալիևը համարձակվեց ասել մի բան, որը հակասում է ավելի վաղ՝ հոկտեմբերին հնչեցրած իր իսկ խոստովանությանը: Հավանաբար, նրան ոգեշնչել է հոկտեմբերի 10-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի Անկարա կատարած այցը, և այն, թե ինչպես են ինքն ու Էրդողանը միասին փորձել «հարբեցնել» Ռուսաստանի առաջնորդին (այդ լուսանկարը Հայաստանի շատ քաղաքացիներ են տեսել): Ի հավելումն դրա, Երևանում ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի առաջին հայացքից տարօրինակ հայտարարությունն այն մասին, թե Թուրքիան կարող էր դրական դեր խաղալ արցախյան հարցում, և որ հակամարտության լուծումը կարող էր խթանել նաև հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը: Մեր վայ-հայրենասերների և արևմտամետ շրջանակների պարզունակ մեկնաբանություն, այսինքն, միտումնավոր անտեսում այն բանի, որ ապրիլին հենց Լավրովն էր Թուրքիային բացահայտորեն մեղադրում Ադրբեջանին հրահրելու և պատերազմական գործողությունների վերսկսմանը մասնակցելու մեջ: Բացի այդ, եթե շարունակենք պարզունակ դատել, ապա, երևի, կան մարդիկ, որ հայազգի Լավրովին (Քալանթարյանին) են համարում Ռուսաստանի նախագահ, ոչ թե Պուտինին: Իսկ եթե ոչ, ապա նախ պետք է հիշել Մոսկվայից արված հայտարարությունները թե՛ «ապրիլյան պատերազմի», թե՛ բոլոր կողմերի շահերի հաշվառմամբ կարգավորման հնարավոր ուղու (Սանկտ Պետերբուրգ), թե՛ «մոտ ժամանակներս» կարգավորման անհնարինության (նախագահի օգնական ՈՒշակով) առիթով և այլն, և այլն: Իսկ եթե այս ամենը ի մի բերենք, ապա, Ռուսաստանի, ինչպես նաև Իրանի համար Թուրքիայի դերի դրական կողմն ընդամենը այն է, որ Անկարան հրաժարվում է արցախյան հարցում «ապշերոնյան խանությանը» աջակցելուց: Միայն այսքանը:

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ