«Եվրասիական տարածքը եվրասիացիների համար է»

«Ինտեգրացիա և զարգացում» հետազոտության և վերլուծության հասարակական կազմակերպության հրավերով Հայաստանում էր ԵվրԱզԷՍ-ի ինստիտուտի տնօրեն, Զինովևյան ակումբի համակարգող, քաղաքական վերլուծաբան ՎԼԱԴԻՄԻՐ ԼԵՊԵԽԻՆԸ՝ մասնակցելու Գյումրու մանկավարժական ինստիտուտում կազմակերպված «Հայ-ռուսական ռազմավարական դաշինքին արդիական սպառնալիքներ և մարտահրավերներ. Քաղաքական, սոցիալական և տնտեսական վիճակի վերլուծություն» կոնֆերանսին: Նրա հետ իմ հարցազրույցը Երևանում էր՝ մեկնումից առաջ:

-Դուք արդեն մասնագիտացել եք Հայաստանի խնդիրներով, ինչպե՞ս եք հիմա գնահատում ռուս-հայկական հարաբերությունները:
-Հայաստանը եղել է, կա ու լինելու է Ռուսաստանի կարևոր ռազմավարական դաշնակիցը՝ ինչ էլ տեղի ունենա: Հասկանալի է, որ եթե ռուս-հայկական հարաբերությունները վատանան, դա կանդրադառնա Հայաստանի իրավիճակի վրա, կարող են լինել բացասական հետևանքներ անվտանգության, տնտեսության վրա: Մյուս կողմից՝ վերջին ամիսներին ռուս-հայկական հարաբերություններին երկու հարված հասցվեց՝ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի սրումը Ադրբեջանի կողմից, որին մասնակցում էր ոչ միայն Ադրբեջանը:
-ՈՒրիշ ո՞վ էր մասնակցում:
-Իմ կարծիքով՝ գլոբալ ծրագրավորողը գրանցված է վաշինգտոնյան հասցեում: Լայն հարձակողական գործողություններ են ծավալվում ամբողջ հետխորհրդային տարածքում: Կոնֆլիկտի մեջ ներքաշվեցին Թուրքիան, որոշակի շրջանակներ Ադրբեջանում: Մյուս հարվածը պետական հեղաշրջման փորձն էր Հայաստանում: Ես կարծում եմ, որ հարվածներն այդ ուղղությամբ շարունակվելու են:
-Դուք կարծում եք, որ Հայաստանում հուլիսյան դեպքերը պետական հեղաշրջման փո՞րձ էին:
-Իսկ ուրիշ ի՞նչ էին, եթե զինված մարդիկ գրոհում են պետական կառույցի վրա: Մեծ Մերձավոր Արևելքն այն տարածքն է, որտեղ լուծվում են համաշխարհային երեք հարցեր՝ ղարաբաղյան, թուրքական, պաղեստինյան: Բոլոր այս երեք կետերով գործողություններ են ծավալվում, այսօր՝ Սիրիայի ու Իրաքի հյուսիսում:
-Մոսուլը և Հալե՞պը նկատի ունեք:
-Այո, Մոսուլի և Հալեպի ազատագրումը, որ արևմտյան լրատվամիջոցների ձևակերպմամբ դառնում է Մոսուլի ազատագրում, իսկ Հալեպի գրավում: Կրկնակի ստանդարտների կիրառման պատճառը՝ Հալեպի ազատագրմանը մասնակցում է Ռուսաստանը, իսկ Մոսուլի՝ խառնվում է ԱՄՆ-ը:
-Կողքից էլ՝ Թուրքիան է փորձում գրոհել:
-Բոլոր դեպքերում առաջիկա ամիսներին հիմնական ուշադրությունը Սիրիային ու Իրաքին է ուղղված լինելու: Դա կոնյունկտուրային իրավիճակ է՝ թելադրված նոյեմբերի 8-ին ԱՄՆ նախագահական ընտրություններով. հնարավորն անում են, որ դեմոկրատներին լավ ժառանգություն թողնեն, իսկ Ռուսաստանին անընդհատ մղում են ինչ-որ սխալներ անելու, որը օգտագործեն հօգուտ Քլինթոնի ընտրարշավի: Օրինակ՝ բելգիական ինքնաթիռների հետ կապված սադրանքը: Բելգիացիները հերքում են, որ ռմբակոծել են սիրիական քաղաքները, թեև կան տեսանկարահանումներ: Ռուսաստանին պարտադրում էին, որ խփի բելգիական ռմբակոծիչները՝ աղմուկ բարձրացնելու ու ռազմական հանցագործ հայտարարելու համար:
-Դա պատերա՞զմ է, թե՞ դիվանագիտություն:
-Դա դեմագոգիա է, պատերազմի գլխավոր ուղղությունը տեղեկատվական ու մենթալ դաշտում է: Այսօր Սիրիան է, վաղը հարավը կլինի, կարևորը, որ այդ տարածաշրջանում մշտապես պատերազմ լինի, բնակչությանը վախի մեջ պահեն, Եվրոպային նույնպես՝ փախստականների հերթական հոսքից: Պատերազմի հիմնական ուղղությունը արժեքային համակարգի, մշակույթի ու կրթության դաշտում է՝ այստեղ են կենտրոնացած հիմնական ուժերը: Իմ կարծիքով՝ երեք ուղղություններով է տեղեկատվական, մշակութային պայքարը ծավալվում՝ Հայաստան, Բելառուս և Ղազախստան: Հենց այդ երկրներում են կենտրոնացած տարատեսակ հասարակական կազմակերպությունները, լեզվի ուսուցման դասընթացները, արտասահմանում երիտասարդների կրթության հիմնադրամները: Ցանկացած խնդիր, որ կարող է օգտագործվել երիտասարդությանը Ռուսաստանից կտրելու և Արևմուտքի հետ կապելու, օգտագործվում է, դա է իսկական պատերազմը:
-Ինչի՞ց է Ռուսաստանն այդքան վախենում:
-Ռուսաստանը ոչնչից չի վախենում, Արևմուտքն է վախենում: Մենք ոչ մեկին չենք արգելում Ռուսաստան մուտքը, պատժամիջոցներ չենք սահմանում: Ռուսաստանը հարձակողական դիրքերում չէ: Արևմուտքում են փակվում կայքեր, լրատվամիջոցների հաշվեհամարներ, ձերբակալվում են լրագրողներ:
-Ինչի՞ց է Ռուսաստանը վախենում Հայաստանում: Չե՞ք կարծում, որ հակառուսական տրամադրություններ Հայաստանում, եթե կան, հարուցվում են ոչ Հայաստանում, այլ Ռուսաստանի կողմից: Դուք կարդո՞ւմ եք՝ ինչ են գրում ռուսական լրատվամիջոցները, ինչ են ասում տարատեսակ փորձագետներն ու քաղաքագետները:
-Դա բացառված է, գուցե ռուսական լրատվամիջոցների մի մասը շահագրգռված է ռուս-հայկական հարաբերությունների լարումով, նրանք, ինչպես և հայկական լրատվամիջոցների մի մասը, գտնվում են արևմտյան հովանավորների ազդեցության տակ: Ռուսաստանի պաշտոնական դիրքորոշումը Հայաստանի հետ համագործակցության զարգացումն է ու ստատուս քվոյի պահպանումը:
-Ձեզ չի՞ թվում, որ պաշտոնական Ռուսաստանը ուշանում է իրավիճակին արձագանքել:
-Ցանկացած պաշտպանվող կողմ միշտ ուշանում է: Կա հարձակվող կողմ, որ միշտ առաջ է անցնում պաշտպանվող կողմից: Համաշխարհային տիրապետության համար պայքարը ամբողջ ճակատով է՝ սպառման նոր շուկաներ, ազդեցության գոտիների ընդլայնում: Արևմուտքի ճանապարհին հայտնվել է Ռուսաստանը, և քանի որ Մոսկվան հարձակողական դիրքերում չէ, էքսպանսիայի ոչ մի ցանկություն չունի, հարկադրված պատասխանում է իրեն ուղղված մարտահրավերներին և ուշանում է՝ չունենալով հարձակման պլան, այլ հակահարվածներ տալով: Իհարկե, հիմա սկսել են մտածել՝ մենք տանուլ տվեցինք ՈՒկրաինայում, Հայաստանում են փորձում հեղաշրջում անել, իսկ ի՞նչ է անում Ռուսաստանը: Հիմա արդեն կա գիտակցություն, որ պետք է ակտիվ լինել, բայց երկիրը մեծ է ու մինչև հիմա աշխատում է խորհրդային վարչական մեթոդոլոգիայով:
-ԽՍՀՄ-ի փլուզումից քառորդ դար ա՞նց:
-ԽՍՀՄ-ը վերացավ քաղաքականապես, բայց մշակութապես, մեթոդոլոգիապես ոչնչով չփոխարինվեց: Ցանկացած հումանիտար գործունեություն վարվում է ինչպես խորհրդային ժամանակներում՝ հին մշակութային ծրագրեր, մի տարի նախապատրաստվում է, համաձայնեցվում է, հետո անցկացվում է՝ այս ամենը արդեն արդյունավետ չէ: Ի՞նչ է անում հակառակորդը: Խնդիր է դնում, լուծում ու անցնում հաջորդ խնդրին: Այսօր գենդերային հարցն է, վաղը՝ յուվենալ արդարադատության, մյուս օրը՝ միասեռականների:
-Լավ, քառօրյա պատերազմ էր, երեք օր Ռուսաստանը ոչինչ չձեռնարկեց, չորրորդ օրը, երբ հայկական զինուժը կասեցրել էր ադրբեջանցիներին ու վերականգնում էր դիրքերը, Ռուսաստանը արթնացավ ու հրադադար պահանջեց, ի՞նչ մտածեն Հայաստանում:
-Ռուսական լրատվամիջոցները գրեցին, որ հարձակումը հայկական դիրքերի վրա գրոհ չէր միայն Ղարաբաղի ու Հայաստանի վրա, այլև հարձակում էր Ռուսաստանի վրա: Հասկանալի է, որ Ռուսաստանը իրադարձությունների այդպիսի զարգացում չէր սպասում:
-Ռազմական ղեկավարությունը և՞ս: Զինվորականները, ի տարբերություն քաղաքական ղեկավարության, ամեն ինչի պատրաստ չպիտի՞ լինեն:
-Նրանք պիտի ամեն ինչ հաշվի առնեն, բայց ամեն ինչ չէ, որ միշտ հնարավոր է հաշվարկել: Նման իրավիճակ էր 2008-ին, մեր զինվորականները չէին կարող հաշվարկել, որ խաղաղարարների վրա հարձակում կձեռնարկվի և մի ամբողջ օր որոշում չէին կարողանում ընդունել: Եթե Ռուսաստանը պատերազմի տրամադրված լիներ, ակնթարթային պատասխան կտար: Ավելին՝ Ռուսաստանի ղեկավարությունը համառորեն չի ցանկանում այդ ուղղությամբ քայլեր անել՝ բնակչությանը չնյարդայնացնելու համար: Մյուս կողմից՝ կա սեփական ուժերի վրա ավելորդ վստահություն: Փաստացի օրինակը՝ Ադրբեջանի հարձակումն է: Ես հրապարակավ հայտարարել եմ, որ Ռուսաստանը սխալ վարվեց՝ Ադրբեջանին զենք մատակարարելով: Խնդիրն այն է, որ ՌԴ պաշտպանական համալիրում տարածաշրջանի նկատմամբ ավելորդ ինքնավստահություն կա՝ իրավիճակը վերահսկելու առումով, ինչ է եղել որ, զենք ենք վաճառել, բայց առանց մեզ ոչինչ տեղի չի ունենա, մենք ռազմական բազաներ ունենք, վայրկենական կարձագանքենք: Այդ պատճառով էլ ոչ ոք չէր սպասում, թե ինչ-որ մեկը հանկարծ պատերազմ կսկսի: Կարծում եմ՝ հոգեբանությունը պետք է փոխել, մենք այնպիսին չենք, ինչպես մեզ նկարագրում են հայկական լրատվամիջոցները, որ մեզ համեմատում են Թուրքիայի հետ: Պատերազմից հետո սկսեցին աղմկել՝ ինչո՞ւ է Ռուսաստանը զենք վաճառում Ադրբեջանին: Տրամաբանությունը ջարդվում է:
-Ո՞ր տրամաբանությունն է ջարդվում: Եթե Ղարաբաղի հարցը դիվանագիտական ճանապարհով լուծում չի գտնում, իսկ Ադրբեջանը դա չի ուզում, ի՞նչ է մնում, եթե ոչ պատերազմը:
-Հարցի դիվանագիտական ճանապարհով լուծմամբ զբաղվում է ԵԱՀԿ-ն, Ռուսաստանը իբրև Մինսկի խմբի անդամ շահագրգռված է, որ պատերազմ չլինի:
-Ինչո՞վ եք բացատրում ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարությունը, որ Թուրքիան կարող է դրական դեր խաղալ Ղարաբաղի հարցում: Ի՞նչ դրական դերի մասին է խոսքը, եթե Թուրքիան անթաքույց ադրբեջանական դիրքերում է: Հայկական կողմը բարձր մակարդակով պատասխանեց, որ դեմ է, իսկ մի քանի օր առաջ ՌԴ ԱԳ մամլո խոսնակ Մարիա Զախարովան հայտարարությունը երկրորդեց, ինչո՞ւ:
-Ի՞նչ ցույց տվեց պետական հեղաշրջման փորձը Թուրքիայում: Էրդողանի համար հասկանալի դարձավ, որ ԱՄՆ-ը խաղում է սեփական խաղը և փորձում է իրեն հեռացնել ու իշխանության բերել ՆԱՏՕ-ին ենթարկվող զինվորականներին: Նա սկսեց գործել ավելի շատ իր շահերից ելնելով, ոչ թե ինչ-որ մեկի հրամանները կատարելով: Ռուսաստանը տարածաշրջանը դիտարկում է միասնական, և տարածաշրջանում ունի մշտական դաշնակից ու սուբյեկտներ, որոնց հետ աշխատում է տվյալ պահին՝ Սիրիան, Իրանը, Թուրքիան: Հիմա Էրդողանը պատրաստ է Ռուսաստանի հետ երկխոսության, և Ռուսաստանը ուզում է ցույց տալ, որ Թուրքիան ճիշտ ուղղության վրա է՝ դա դիվանագիտական քայլ է:
Ռուսական դիվանագիտությունը աշխատում է լայն ճակատով, և հայտարարությունները միշտ մի քանի շերտ են ունենում:
-Ինչո՞ւ այդ շերտերը չեն բացատրվում տարընթերցումները բացառելու համար, որ դիվանագիտությունը ինքն իր դեմ չաշխատի:
-Ռուսական դիվանագիտության ոճն է՝ թողնել թերասացություններ, հնարավորինս նրբանկատ լինել: Երկկողմ հարաբերությունները մի քանի մակարդակներ են ունենում: Դիվանագիտությունը աշխատում է կապեր հաստատելու և երկխոսությունը առաջ մղելու վրա: Պետության ղեկավարը ուրիշ խնդիր ունի, նա նվազ նրբանկատ է լինում երբեմն և մամուլի հետ հանդիպումներում խոսում է ուղղակի՝ առաջ մղելով ազգային շահերը: Բացի այդ՝ կան հատուկ ծառայությունները, շփումների հումանիտար ոլորտը: Հայաստանի համար շատ արդյունավետ կլինեն միջկուսակցական շփումները, այդ մակարդակով ցանկացած խնդիր կարելի է բարձրացնել ու լուծել: Ոչ «Միասնական Ռուսաստանը», ոչ ՀՀԿ-ն այդ ուղղությամբ գործուն քայլեր չեն անում և ակտիվ չեն միջկուսակցական երկխոսություն զարգացնելու մեջ:
-Հայաստանում նոր կառավարություն է ձևավորվել, և շատ էր խոսվում, որ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի նշանակումն է, Ռուսաստանում ինչպե՞ս են դրան վերաբերվում:
-Ռուսաստանում ոչ ոք չգիտի, որ Կարեն Կարապետյանը Պուտինի մարդն է: Հայաստանում նշանակվել է համակրելի, գործիմաց վարչապետ, և դա լավ է: Ընդհանրապես՝ աշխարհում ամեն տեղ Պուտինին կամ նրա «ձեռքն» են տեսնում, Պուտինն ամենուր է՝ Սիրիա, Թուրքիա, ՈՒկրաինա, ԱՄՆ ընտրություններ… Եթե աշխարհում ինչ-որ խնդիրների լուծումները կապվում են Ռուսաստանի հետ, պիտի վերաբերեն Պուտինին, դա նորմալ է, բայց շատ հաճախ Պուտինը նույնիսկ չգիտի խոսքն ինչի մասին է, երբ լուծումները վերագրվում են իրեն: Մեկ մարդը չի կարող ամենուր, բացարձակապես ամեն ինչով զբաղվել: Ռուսաստանը մեծ երկիր է, կան կառավարման համակարգեր, ոչ ամեն ինչով է Պուտինը զբաղվում:
-ԵԱՏՄ-ն Պուտինը չէ՞:
-Ոչ, ԵԱՏՄ-ն Նուրսուլթան Նազարբաևն է:
-Ա՞յդ պատճառով Երևան չեկավ:
-ԵԱՏՄ-ն Նազարբաևի գաղափարն էր, Պուտինը ժամանակին հասկացավ այդ կառույցի կարևորությունը և ընթացք տվեց: Կա Ղազախստան-Ադրբեջան-Թուրքիա գիծը, որ Նազարբաևի համար շատ կարևոր է՝ թուրքալեզու աշխարհի առումով:
-Ինչպե՞ս է Պուտինը դրան վերաբերվում:
-ԵԱՏՄ-ն վիթխարի տարածք է՝ անկախ պետություններից կազմված, դա նախկին ԽՍՀՄ-ը չէ, նրանք անկախ պետությունների ղեկավարներ են, հետները կատակներ չես անի, այսօր բոլորն են խոսում բազմավեկտոր քաղաքականության մասին, Ռուսաստա՞նը պիտի Ղազախստանին ասի ինչ քաղաքականություն վարել:
-Բնականաբար՝ ոչ, բայց մեկ կազմակերպության շրջանակներում պիտի լինեն միասնակա՞ն տեսակետներ, թե՞ բազմավեկտոր քաղաքականություն:
-Կա սրբազան հասկացություն՝ ազգային շահ, Պուտինը այդ շահերից պիտի ելնի, ինչ-որ հարցերում զիջի, ինչ-որ հարցերում զիջում կորզի:
-Չե՞ք կարծում, որ ԵԱՏՄ-ում ընդհանուր շահերը շատ քիչ են. բոլորն էլ իրենց հարցերը փորձում են ինքնուրույն լուծել՝ բազմավեկտոր:
-25 տարի փորձել են, հիմա միասնականության ստեղծման բարդ գործընթաց է: Միանգամից չի ստացվում, հակասական գործընթացներ կան, իշխանական նոր էլիտաների խնդիրներ, կոնֆլիկտներ: Կարևոր է, որ հավաքվում է ամբողջ եվրասիական տարածքը:
-Ադրբեջանը և՞ս:
-Օբյեկտիվորեն: Կամ պիտի կղզյակ դառնա՝ իր ազգային շահերը մյուսներից անկախ առաջ մղելով, կամ միանա: Հավաքականության հավակնող մի քանի կենտրոններ կան, որ ստեղծում են իրենց ձևաչափերը: Կա եվրասիական տարածքը հավաքելու օբյեկտիվ գործընթաց՝ երկու բանաձևով: Առաջին՝ հավաքել մի տարածք, որտեղ օտարները տեղ չունեն, օրինակ՝ ի՞նչ կապ ունի ԱՄՆ-ը: Եվրասիական տարածքը եվրասիացիների համար է: Երկրորդ՝ միմյանց հետ միավորում է հավաքական անվտանգությունը: ԲՌԻԿՍ-ի, ՇՀԿ-ի հետ տնտեսական համագործակցությունը կարող է վերաճել անվտանգության հարցերով համագործակցության: Ամենակարևորը՝ եվրասիական տարածքն այն երկրների համար է, որ այդ տարածքում են: Բացի սադրանքներից, սպանություններից, քաղաքակրթական կոդի փոփոխությունից ԱՄՆ-ը այդ տարածք ոչինչ չի բերում: Նրանց կենսակերպը բացարձակապես արատավոր է՝ ոչնչացնում է ավանդական, ինքնատիպ հասարակությունը՝ պարտադրելով իր արևմտյան արժեքները: Կոնֆլիկտն այդտեղ է:

Զրույցը՝ Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ