Համշենահայերն ու դարվինիզմը

Սև ծովի ափամերձ Անապան հարյուր տարի առաջ էլ էր առողջարանային քաղաք: XX դարասկզբին այստեղ կար շուրջ 10 հազար բնակիչ, ընդ որում` զգալի թվով համշենահայեր, որոնք զբաղվում էին հողամշակությամբ:

Հանգստի սեզոնը տևում էր մայիսի 15-ից մինչև սեպտեմբերի վերջ: Այդ ընթացքում մեռյալ քաղաքը վերակենդանանում էր, ամառային հանգստի էին գալիս Եկատերինոդարի (ներկայիս Կրասնոդար) հայերը, որոնք կազմում էին հանգստացողների ընդհանուր թվի 90 %-ը: Իսկույն տեղի էր ունենում գների բարձրացում, որովհետև 3-4 ամսում տեղաբնակները պիտի վաստակեին այնքան, որ կարողանային ամբողջ տարին ապրել: Այսպես, համշենահայն իր աճեցրած 1000 հատ վարունգը վերավաճառողներին հանձնում էր 2 ռուբլով, իսկ սպեկուլյանտները դրանից 60-80 ռուբլու օգուտ էին քաղում, 4-5 դույլ խմելու ջուրը սովորաբար արժեր 1 կոպեկ, այնինչ ամառվա սեզոնին այդ գնով վաճառվում էր 2 դույլը:
Որքան էլ տարօրինակ լինի, հայերի «գերիշխանության» տակ գտնվող Անապայում հայկական եկեղեցի չկար: ՈՒնեին մի խեղճուկրակ դպրոց, որտեղ օրումեջ ուսուցիչներ էին փոխվում: Դրանց մեջ աչքի էին ընկնում, այսպես կոչված, «լուսավորյալ» վարժապետները, որոնք համշենահայերի երեխաներին դասավանդում էին… դարվինիզմ:

…2016 թ. մայիսի 26-ին Անապայից 9 կմ հեռավորության վրա գտնվող Հայկաձոր հայաբնակ գյուղում օծվեց Սբ Գևորգ հոյակերտ եկեղեցին:

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)
• Թիֆլիսի կուսանաց անապատը
• Երախտիք
• «Զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»
• «Նա չէր մոռանում մեր ազգային հիմնարկները»
• «Հայ վաճառականնե՛ր, ձեր փառքի տունը, ուր անմահ կը մնաք, ձեր տառապեալ հայրենիքն է»
• «Նավթարքան» և Անմահը
• Երեք Ալեքսանդր. Խաչատուր Դադայան
• Ռուսաց Պյոտր I ցարը և հայ վաճառական Պետրոս Ապրոն
• «Հացի արքան»՝ ռուսների Մանթաշյանցը
• «Քո քսակը ազգի շտեմարանն է»
• Պատվո Լեգեոնի շքանշանը և հայերը
• Ալեքսանդր Մանթաշյանց - 180

Մեկնաբանություններ