«Երբ կա պատերազմ, արվեստի հարթության մեջ հայրենասիրության մասին խոսելը ամոթ է»

2016 թ. դեկտեմբերի 6-ին Լոս Անջելեսում Հայաստանի գլխավոր հյուպատոսության հարկի տակ բացվեց ՀՀ ժողովրդական արտիստ, գեղանկարիչ Զուլում Գրիգորյանի և նրա որդու՝ Մուշեղ Գրիգորյանի աշխատանքների ցուցահանդեսը՝ նվիրված Զուլում Գրիգորյանի 86-ամյակին: Այդ առիթով «Իրատեսը» զրուցեց ՄՈՒՇԵՂ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ հետ:

-Ձեր աշխատանքները ցուցահանդեսի ձևաչափով ամերիկյան արվեստասերներին ներկայացվել են առաջին անգամ: Ինչպիսի՞ տպավորությամբ վերադարձաք հայրենիք:
-Հայրս՝ Զուլում Գրիգորյանը, ամերիկահայ արվեստասերներին հայտնի է դեռևս 1980-ական թվականներից: Իմ գործերն առաջին անգամ էին ներկայացվում այնտեղ: Ցուցադրության հրավերը ստացել էի հայկական հյուպատոսությունից, որի համար շատ շնորհակալ եմ: Ցուցադրության կազմակերպման գործում ինձ մեծապես աջակցեց իմ վաղեմի բարեկամը՝ Լոս Անջելեսի Գևորգյան պարի ակադեմիայի հիմնադիր և ղեկավար Վարդան Գևորգյանը, ում նույնպես շնորհակալ եմ: Ցուցադրված աշխատանքներից 17-ը իմն էին, 7-ը՝ հայրիկինս, որոնք տրամադրվեցին Վարդան Գևորգյանի անձնական հավաքածուից, քանի որ վերջին շրջանում Զուլում Գրիգորյանը քիչ է ստեղծագործում:
Ես կարծում եմ, որ նկարիչը պարբերաբար պետք է ցուցադրվի, դա կարևոր է նկարչի համար, որպեսզի ոչ միայն ներկայացնի իր գործունեությունը, այլև ինքը հասկանա, թե ինչ է անում, ինչ է ուզում, ինչպես են ընկալվում իր կտավները, որովհետև, երբ ներկայացվում է հատկապես անհատական ցուցահանդեսի տեսքով, դա լրիվ այլ բան է: Իսկ տպավորությունս, բնականաբար, մեծ է, կարծում եմ՝ ներկաները տպավորված էին:
-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում քննադատությանը:
-Շատ հանգիստ, երբեմն այն օգնում է, այդ առումով ամբիցիոզ չեմ, թեև կարծում եմ, որ ցանկացած արվեստագետ ինչ-որ չափով պետք է ամբիցիոզ լինի: Երբ քննադատը մասնագետ է, այլ հարց է, խոսակցությունն ընթանում է մասնագիտական հարթության մեջ, իսկ սոսկ դիտորդի հետ այլ է, թեև օգտվել եմ նաև նրա ոչ մասնագիտական կարծիքից: Ինձ դուր է գալիս, երբ քննադատում են, անկեղծ եմ ասում, սկսում եմ ինչ-որ բան փնտրել իմ աշխատանքում: Քննադատությունը հաճախ փրկում է նկարչին միօրինականության մեջ մնալուց: Պարբերաբար կողքից հուշումները կամ «ծակոցները» ճիշտ են:
-Ինչպե՞ս եք նախընտրում աշխատել՝ արա՞գ, թե՞ դանդաղ, և արդյոք այն կապ ունի՞ նկարչի խառնվածքի ու բնավորության հետ:
-Սովորաբար երկար եմ աշխատում կտավի վրա, պարբերաբար դադար եմ առնում, կարող եմ մեկ շաբաթ շարունակ աշխատել մի կտավի վրա, հետո թողնել անավարտ ու անդրադառնալ մեկ ամիս անց: Անավարտ գործեր շատ ունեմ, սիրում եմ, որ պահին որի վրա ուզենամ աշխատել, կարող է այս կամ այն մեկը չցանկանամ, բայց մեկ այլ կիսատ թողած գործը ցանկանամ շարունակել, դա իմ աշխատաոճն է: Իսկ թեմայի ընտրության հարցում հստակ մեխանիզմ կամ ֆորմուլա չկա, ցանկացած իր կամ գաղափար կարող է ներշնչանքի աղբյուր դառնալ: Նկարչի վրա կարող են ազդել, օրինակ, առավոտյան փողոցում մեկի ժպիտը, հայացքը, անգամ բարևելը, կամ քո անկումային տրամադրությունը, մի խոսքով՝ հազար ու մի բան:
-Ինձ թվում է, որ Ձեր կտավներում գերակշռում են մուգ գույները: Ճի՞շտ եմ նկատել:
-Երբեմն թեման է թելադրում գույնը, թե ինչի մասին ես նկարում: Ես մի քանի գործ ունեմ անապատի թեմայով, դա արդեն թելադրում է դեղին գույնը, թեև կարող է նախընտրեմ նաև կարմիրը, բայց կանաչ-կապույտը մի քիչ կասկածելի է այս թեմայի հարցում: Եթե արվեստագետը կարողանում է համոզել դիտողին, ապա անվերջ հնարավորություն կա գույների ընտրության հարցում: Սակայն գունային լուծման թելադրողը հիմնականում թեման է: Զգացողությունը նույնպես կարևոր է: Օրինակ, վերջին շրջանում ես ¥երևի դա ընդունված է նկարիչների մեջ¤ շատ եմ օգտագործում կապույտը: Եթե կարծում եք, որ իմ աշխատանքներում մուգ գույնի առկայությունը բնորոշում է իմ խառնվածքը, դա այդքան էլ ճիշտ չէ, թեև գույնի ընտրությունը նաև հոգեվիճակ է, բայց ես մռայլ մարդ չեմ:
-Ձեր բնավորության մեջ ի՞նչն է Ձեզ խանգարում, որից կուզեիք ձերբազատվել:
-Կարծում եմ՝ ամեն մարդ ինքն իրեն պետք է ընդունի այնպես, ինչպես կա: Հնարավոր է, որ մեկն ուզենա իր բնավորության այս կամ այն գիծը փոխել, սակայն իմ մեջ այնքան վառ արտահայտված գիծ չեմ տեսնում, որ ցանկանամ փոխել, արտաքինից թվում է, թե խաղաղ, հանգիստ մարդ եմ, բայց դա միայն թվում է: Ինձ լավ ճանաչողներից մեկը, մի օր դիտելով կտավներս, ասաց` բայց ես չէի սպասում, որ այսքան անհանգիստ մարդ ես: Իմ նկարչությունից երևում է, որ ես այնքան էլ հանգիստ մարդ չեմ:
-Զուլում և Մուշեղ Գրիգորյաններ, հայր ու որդի, գեղանկարչության հարցերում նրանց միջև կա՞ն տարաձայնություններ:
-Որոշ հարցերի շուրջ տարբեր տեսակետներ ունենք, պատահում են նաև միմյանց լրիվ հակասող կարծիքներ: Դասական արվեստի հանդեպ հայրս մի հետաքրքիր մոտեցում ունի, որ վաղ անցյալի, Վերածննդի դարաշրջանի նկարիչներ Ռեմբրանդից, Ռաֆայելից հետո վերջ, այլևս նրանց նման նկարիչներ չկան ու չեն լինի: Ես այդ կարծիքին չեմ, քանի որ նրանցից առաջ կար հունա-հռոմեական արվեստը, որով մի ողջ քաղաքակրթություն դաստիարակվեց: Մարդկությունն ու արվեստը մշտապես առաջընթաց են ապրում, որի առաջմղիչ ուժը նախկինում ստեղծվածն է: Այդպես, որոշ հարցերում հակառակվում ենք միմյանց, սակայն դա չի խանգարում հետաքրքիր զրուցելուն, ի վերջո, նա իմ ուսուցիչն է:
-Ձեր արվեստում քաղաքականությունը տեղ ունի՞:
-Նկարչի աշխատանքներում դա, այնուամենայնիվ, արտացոլվում է, եթե անգամ կտրուկ չի վերաբերում քաղաքականությանը: Մի դեպք պատմեմ: 2001-ին Բարսելոնում կազմակերպված միջազգային ցուցահանդեսին մասնակցում էի նաև ես, ներկայացրել էի 10 կտավ: Երկու իսպանացի նկարիչ, ովքեր Հայաստանի մասին այնքան էլ տեղեկացված չէին, գործերս դիտելուց հետո ինձ ասացին՝ Ձեր կտավներից երևում է, որ Ձեր երկիրը պատերազմի մեջ է, խնդիրներ ունի: Գուցե իմ կտավներում լարվածություն էին նկատել, որը գալիս է իմ տրամադրությունից: Ինքս իմ առջև նման խնդիր չեմ դնում, սցենարային նկարներ շատ քիչ եմ ստեղծում, ինձ ավելի շատ հրապուրում են ներքին դինամիկայով հարուստ արվեստի գործեր: Թեև մտքովս անցել է անդրադառնալ պատերազմի թեմային, ի վերջո, շուրջ 30 տարի պատերազմի մեջ ենք, այն դեռ չի դադարել:
-Իսկ հայրենասիրության թեմային անդրադառնո՞ւմ եք:
-Իմ արվեստը շատ ազգայնական չէ, հայկական բնանկարներ ունեմ, որտեղ պատկերված են տեսարաններ, Մասիսն ու Արագածը: Հայրենասիրությունը նկարչից դուրս մի բան է: Ի՜նչ հրաշալի տղաներ են մասնակցել Արցախյան պատերազմին, քանիսն են զոհվել, այ, նրանց արարքն է հայրենասիրական, թե չէ նկարիչն ի՞նչ, այն, ինչ նա անում է, կռվող տղաների համեմատ ամոթ էլ է հայրենասիրություն անվանել: Այսօրվա զինվորն է հայրենասերը: Հայրենասիրության գագաթնակետը սահմանի պաշտպանությունն է: Երբ կա պատերազմ, արվեստի հարթության մեջ հայրենասիրության մասին խոսելը ամոթ է, մեր հայրենասիրությունը այնտեղ է՝ սահմանի վրա:

Զրույցը՝ Անուշ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ