«Ազգ-բանակ». կոնցեպցիա՞, թե՞ իշխանության նոր բրենդ

«Ազգ-բանակ» կոնցեպցիան հայկական ծագում չունի: Այն պատմության տարբեր ժամանակահատվածներում կիրառվել է մի քանի երկրներում: Հայաստանում այդ գաղափարը շրջանառու դարձավ, երբ պաշտպանության նախարար նշանակվեց Վիգեն Սարգսյանը: Իհարկե, գաղափարը մեկնարկում մի փոքր արժրզրկվեց` նույնանալով «1000 դրամի» նախաձեռնության հետ: Այնպիսի տպավորություն ստեղծվեց, թե պետությունը, գեղեցիկ փաթեթավորմամբ, նոր հարկային բեռ է դնում հասարակության վրա: Երեկ «Ազգ-բանակ» կոնցեպցիան առաջին անգամ հանրությանը ներկայացվեց ռացիոնալ առաջարկություններով, որոնք միտված են զոհված և առաջին կարգի հաշմանդամություն ունեցող զինծառայողների բնակարանային պայմանների լուծմանը, ժամկետային ծառայության նոր ինստիտուտի ներդրմանը (հուսանք` սա քայլ է պրոֆեսիոնալ բանակի ձևավորման ճանապարհին), սպայակազմի ձևավորման այլընտրանքային մեխանիզմների ստեռծմանը (անհրաժեշտ է խուսափել սովետական զինվորական ամբիոնների տխուր նախադեպից):

Ինքնին հասկանալի է, որ խոսքը հավակնոտ նախաձեռնությունների մասին է, և հարկ է վերլուծել այն միջավայրը, ժամանակը, որոնցում դրանք ծնվել են:
Արդյո՞ք «Ազգ-բանակ» կոնցեպցիայի ծնունդը պայմանավորված է քառօրյա պատերազմով, դրա հետևանքներով, կառավարման արատավոր փիլիսոփայությունը վերանայելու անհրաժեշտությամբ, թե՞ գործ ունենք իշխանության գաղափարական վակուումը վերացնելու պարտադրանքի հետ, որը Սերժ Սարգսյանի թիմին անհրաժեշտ է համակարգային տրանսֆորմացիայի քաղաքական լեգիտիմությունն ապահովելու, հանրության հետ երկխոսության օրակարգի պատրանք ստեղծելու համար: Եթե «Ազգ-բանակն» ընդամենը քաղաքական բրենդ է, որը կոնկրետ ժամանակահատվածում ծառայելու է Սերժ Սարգսյանի կամ Վիգեն Սարգսյանի քաղաքական շահերին, ապա մենք կտեսնենք կիսատ-պռատ մեկ-երկու ձեռնարկ, հայրենասիրական պաթոս` առանց բովանդակության և ռազմավարական հետևանքի: Եթե Վիգեն Սարգսյանի գաղափարը երկարաժամկետ է` ռազմավարական բաղկացուցիչով, ապա չենք կարող սահմանափակվել միայն բանակային ռեֆորմով, որովհետև ակնհայտ է, որ նույն «Ազգ-բանակ» կոնցեպցիան չի կարող կյանքի կոչվել կոռումպացված համակարգի, անարդյունավետ կառավարման, տնտեսության մոնոպոլացման, քրեական բարքերի առկայության պայմաններում: Արմատապես պետք է փոխվեն մեր պատկերացումները կառավարման, տնտեսության կառուցվածքի, իշխանություն-բիզնես հարաբերությունների հարցերում: Այլ խոսքով` մեզ նոր որակի պետություն է պետք, որին այսօրվա համակարգը չի ձգում: Խնդիրն` իշխանափոխության կամ սոսկ իշխանափոխության մասին չէ, մանավանդ, վերջին ընտրությունները, ըստ էության, բացահայտեցին կենսունակ այլընտրանքի բացակայությունը: Խոսքը նոր, կրեատիվ գաղափարների մասին է, որոնք պետք է ասոցացվեն նոր որակի գործիչների, պրոֆեսիոնալիզմի հետ:

Օրինակ, հիմա ՊՆ-ն բարեփոխվում է. արևմտյան մտածողություն, արժեհամակարգ ունեցող նախարարն իր թիմը համալրում է ՀՀԿ ինտելեկտուալ թևի ներկայացուցիչներով: Սակայն եթե ամեն բան սահմանափակվի միայն ՊՆ-ով, խախտվելու է իշխանության համակարգի ներդաշնակությունը, որովհետև լոկալ ռեֆորմները չեն աշխատում, չունեն էֆեկտ: Մյուս կողմից` իշխանության համակարգը, եթե իհարկե բարեփոխվելու ցանկություն ունի, պետք է «բացվի», որովհետև կրեատիվիզմի ու կադրերի պակաս ունի:
Մյուս կարևոր հարցն այն է, որ մենք չենք ապրում տոտալիտար երկրում և գաղափարախոսությունը` թեկուզև գրավիչ, չի կարող պարտադրվել, լինել նախագահի հրամանագիր, խորհրդարանի օրենք, ՊՆ նախարարի հրաման: «Ազգ-բանակ» կոնցեպցիան կհաջողի, եթե միս ու արյուն ստանա հանրային, մասնագիտական քննարկումների, կոնսենսուսի արդյունքում: Միայն այդ դեպքում բանակը հնարավորություն է ստանում ոչ պարտադիր կերպով ինտեգրվելու մեր կյանքին և բնակչին ինտեգրելու պետության պաշտպանությանը:

Սարգիս ԱՐԾՐՈՒՆԻ

Մեկնաբանություններ