«Երբ մենք ծնվում ենք, չեն ասում` դերասան կամ նկարիչ է ծնվել, ասում են` մարդ է ծնվել»

Օպերային թատրոնի մեներգիչ, ՀՀ վաստակավոր արտիստ ՍԱՐԳԻՍ ԱՂԱՄԱԼՅԱՆԻ հետ մեր զրույցը Հասմիկ Պապյանի գործունեության 30-ամյա հոբելյանին նվիրված Պուչչինիի «Տոսկա» օպերայի բեմադրության մասին է (բեմադրիչ` Նաիրե Ստեփանյան):
Տոսկայի դերում Հասմիկ Պապյանն էր (սոպրանո): Մարիոյին մարմնավորում էր Սարգիս Աղամալյանը (տենոր): Հռոմեական դրամայի հայաստանյան բեմականացումից զատ, Սարգիս Աղամալյանի հետ զրուցել ենք նաև թատրոնում սպասվող նորությունների, արվեստագետի տեսակի, թատրոն-հանդիսատես կապի, երկրի առաջ ծառացած խնդիրների, կարևորի ու ամենակարևորի մասին:

«ՄԱՐԻՈՆ ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ԿԵՐՊԱՐ Է, ՌՈՄԱՆՏԻԿ ԵՎ ՈՂԲԵՐԳԱԿԱՆ»

-2007-ից աշխատել եք օպերային թատրոնում, մարմնավորել եք հետաքրքիր կերպարներ: Ինչո՞վ է առանձնանում Ձեզ համար Մարիոն, ինչո՞վ է հետաքրքիր, և ի՞նչ բարդություններ եք հաղթահարել:
-Մարիոն ինձ համար նորություն չէր` դերերգի առումով: Միշտ ցանկացել եմ երգել, աշխատել եմ նոտաների վրա: Երջանկահիշատակ Գեղամ Գրիգորյանի օրոք որոշվեց, որ պետք է բեմադրվի «Տոսկան»: Գեղամ Գրիգորյանն ինձ ընդգրկեց բեմականացման մեջ: Ցավոք, չհասցրեց տեսնել ներկայացումը: Առաջնախաղը տեղի ունեցավ 2016-ին: Ռեժիսուրայի առումով բավական հետաքրքիր ներկայացում է: Մեզ հետ դետալ առ դետալ, մանրակրկիտ աշխատել է նաև իտալացի բարձրակարգ դիրիժոր Ջանլուկա Մարչիանոն: Ինչ վերաբերում է բարդությանը` Մարիոյի կերպարը և՛ երգեցողության, և՛ բեմական առումով բավական բարդ է: Բայց ես 2010-ին երգել եմ Վերդիի «Աիդա» օպերայում Ռադամեսի դերերգը, որը, իմ կարծիքով, անհամեմատ բարդ է տենոր ձայնաբաժնի համար:
Մարիոն հետաքրքիր կերպար է, ռոմանտիկ և ողբերգական: Եթե այս ամենը կարողանում ես արտահայտել, գեղեցիկ կերպար ես մատուցում: Հանդիսատեսն էլ գնահատում է` լա՞վ է, թե՞ վատ:
-Կարծում եմ` հանդիսատեսը սիրեց Մարիոյին: Իսկ ինքներդ ի՞նչ կասեք մեր հանդիսատեսի մասին:
-Մերն ամենաջերմ հանդիսատեսն է, որ ես երբևէ հանդիպել եմ: Հետաքրքիրն այն է, որ կարողանում է ճիշտ գնահատել: Երբեք արձագանքը, ծափահարությունները բուռն չեն լինում, եթե արտիստը ինչպես հարկն է չի ներկայանում: Ի վերջո, մենք մեխանիզմ չենք, կենդանի ներկայացման ընթացքում կարող են լինել սխալներ, թերացումներ:
-Ի՞նչ կասեք Հասմիկ Պապյանի հետ համագործակցության մասին:
-Չմոռանանք, որ Հասմիկ Պապյանը երևույթ է: Երգելը նման արտիստի հետ պարծանք է: 2010-ին «Աիդա» օպերայի պրեմիերայի ժամանակ երգել ենք միասին: Այս նոր համատեքստում նման երգչուհու հետ բեմ դուրս գալը մի ուրիշ բավականություն է: Քո ունեցածին ինչ-որ մի բան էլ ավելանում է, ինչ-որ բան սովորում ես, եթե նույնիսկ ոչինչ չասի, սպունգի պես պիտի վերցնես նրանից (նույնը Գեղամ Գրիգորյանի հետ աշխատելիս էր):
-Նաև պարտավորեցնո՞ղ է:
-Նաև պարտավորեցնող է, բոլոր զգայարաններով լարվածություն կար: Մանավանդ որ երկու օր ունեինք բեմական պատրաստության համար: Հասմիկ Պապյանը ծանոթ չէր այս բեմականացմանը: Պատկերացնո՞ւմ եք` ինչքան պատրաստված պետք է լինես, որ բեմ բարձրանաս ու խաղաս:
-Բեմադրությունը հետաքրքիր էր, բայց չե՞ք կարծում, որ դեկորացիան, զգեստները այնքան էլ բնորոշ չէին ներկայացված ժամանակաշրջանին:
-Հինը ներկայացված էր նոր մոտեցմամբ: Գույները, զգեստները հետաքրքիր էին, և ներկայացումը ոչ միայն մեզ համար, միջազգային առումով ևս արժեքավոր է: «Մետրոպոլիտենում» «Տրավիատայի» ներկայացման ժամանակ դերասանը կարող է բեմ մտնել մոտոցիկլետով: Ես դա, իհարկե, չեմ ընդունում, որովհետև ամեն ժամանակաշրջան թելադրում է իրենը: Բայց «Տոսկայի» դեպքում այլ մոտեցում էր, մենք չէինք հեռացել ժամանակաշրջանից, դետալներն էին մի փոքր նորացել:

«ՑԱՎ Է, ՈՐ ԿԱՐՈՂ ԵՆՔ ՄԵԾ ԹՎԵՐ ԾԱԽՍԵԼ ՄԵԿ ՕՐՎԱ ԿՅԱՆՔ ՈՒՆԵՑՈՂ ՇՈՈՒԻ ՎՐԱ` ՀԵՏԻՆ ՊԼԱՆՈՒՄ ԹՈՂՆԵԼՈՎ ԱՐՎԵՍՏԸ»

-1900-ին կայացել է «Տոսկայի» առաջնախաղը, մինչ օրս ամենաշատ բեմադրվող օպերաներից է: Ձեր կարծիքով` հռոմեական դրաման ինչպե՞ս է պահպանում իր հնչեղությունն ու արդիականությունը: Ո՞րն է «Տոսկայի» գաղտնիքը, հմայքը:
-Պուչչինին: Պուչչինին այն կոմպոզիտորներից է, ում ստեղծագործությունները երբեք չես կարող մոռանալ, ամբողջ աշխարհն է լսում, արժևորում: Նրա երաժշտությունը ստիպում է, որ իրեն լսես: Մոգական մի աշխարհ է, որ եթե մեկ անգամ մտնես, էլ երբեք չես ուզի դուրս գալ այնտեղից:
-Ինչո՞ւ այսքան ուշացումով «Տոսկան» հայտնվեց օպերային թատրոնի խաղացանկում (2016 թ.):
-Ներկայացում բեմադրելը մեծ ֆինանսների հետ է կապված, պետական աջակցություն է պետք: Ցանկալի է, որ ամեն տարի պրեմիերաներ լինեն, բայց չենք կարող նման խնդիր դնել, պետք է մեր երկրի հնարավորություններին համընթաց գնանք: Ի վերջո, ընդհանուր համակարգում եթե նայենք` արվեստը ամենավերջին տեղում է: Կան առաջնային հարցեր` բանակ, անվտանգություն...
-Նաև` շոուներ:
-Շոուները` ոչ: Ինձ համար ցավ է, որ կարող ենք մեծ թվեր ծախսել մեկ օրվա կյանք ունեցող շոուի վրա` հետին պլանում թողնելով արվեստը, տվյալ դեպքում` օպերային ներկայացումը, որը կարող է երկար տարիների կյանք ունենալ: Բայց չեմ կարող ասել, թե պետական աջակցություն առհասարակ չկա: Այս տարի հատկապես նոր թափ է ստացել թատրոնի աշխատանքը, նոր ներկայացումներ շատ են լինելու:
-Դասականներին լսելը միշտ էլ հաճելի է, իսկ ժամանակակից հեղինակների գործերը կարո՞ղ են լավ նյութ դառնալ օպերային ներկայացման համար և գրավել հանդիսատեսին:
-Մենք անդրադարձել ենք նոր հեղինակների, բեմադրել ենք Էդուարդ Սադոյանի ստեղծագործություններից: Արդեն ասացի, որ փոփոխություններ կան թատրոնում, արտակարգ ռեժիմով ենք աշխատում այս տարի: Միանգամից մի քանի առաջնախաղերի ենք սպասում, փակագծերը չեմ բացում, բայց կանդրադառնանք նաև ժամանակակիցներին: Մենք ունենք խաղացանկի խնդիր, ուզում ենք ներկայացումներն ավելանան, որ հանդիսատեսին հաճելի լինի թատրոն գալը, չկրկնվեն ներկայացումները: Թեև երբեմն հանդիսատեսի պահանջարկով է պայմանավորված կրկնությունը: Օրինակ` «Անուշը» տարվա այս շրջանում պահանջված ներկայացում է: Զբոսաշրջիկները գալով օպերային թատրոն` ուզում են լսել մերը: Իսկ «Անուշը» մեր պատմությունն է, մեր օպերայի այցեքարտը: Թեև դրսի մեր հյուրերին հետաքրքիր է նաև տեսնել, թե ինչպես ենք ներկայացնում իրենց արվեստը: Ասեմ, որ հաճելիորեն զարմանում են: Մենք հետ չենք մնում նրանցից: Շատ լավ ձայներ ունենք, բայց, կրկնում եմ, դեռ չունենք այն մեծ խաղացանկը, որ ապահովի բոլորի զբաղվածությունը:
-Վերադառնալով «Տոսկային», նկատե՞լ եք, որ հանդիսատեսի շրջանում զինվորականների մեծ խումբ կար:
-Այո, նկատել եմ, և շատ ուրախալի է: Մենք, ի վերջո, գնալու ենք բարձրարժեքի հետևից: Ժամանակին շատ շեղվեցինք արաբաթուրքական մուղամներով, այսօր ուզում ենք հետ բերել մեր հանդիսատեսին: Կարևորը ամեն ինչ լավ լինի, պատերազմական վիճակներ չլինեն, ի վերջո, լուծվի մեզ համար ամենակարևոր` Արցախի հարցը: Կարևոր է, որ մենք բռունցք լինենք: Եթե չձերբազատվենք «լենինականցի, ղարաբաղցի, երևանցի, սփյուռքահայ» հոգեբանությունից, մեր ազգը կկորչի:
-Ապրիլյան դեպքերից հետո կարծես մեղմացել է այդ հակամարտությունը:
-Պետք է պահենք միտումը, ոչ թե նման դեպքերում կուռ մարմին դառնանք, հետո միմյանց հետ վերաբերվենք վատ հարևանների նման:

«ՀԱՍՄԻԿ ՊԱՊՅԱՆՆ ԱՌԱՋԻՆ ՀԵՐԹԻՆ ԻՍԿԱԿԱՆ ՀԱՅ Է, ՀԱՅՐԵՆԱՍԵՐ ԿԻՆ, ՀԱԶՎԱԳՅՈՒՏ ՏԵՍԱԿ»

-Հասմիկ Պապյանը «Տոսկայի» առաջնախաղից առաջ խնդրել էր հանդիսատեսին ներկայացմանը գալ առանց ծաղիկների, ծաղկեփնջերի, ծաղկային զամբյուղների, նշելով, որ մենք բոլորս բազում կարիքներ ունենք, և շատ կուզեր, որ այդ գումարը ծախսեինք ավելի նպատակային: Սա անակնկա՞լ հայտարարություն էր, թե՞ շատ բնորոշ Հասմիկ Պապյանին:
-Ինձ համար անսպասելի չէր: Հասմիկ Պապյանն առաջին հերթին իսկական հայ է, հայրենասեր կին, հազվագյուտ տեսակ: Տա՛ Աստված, որ շատերը օրինակ վերցնեն նրանից: Երբ ներկայացման փորձի ընդմիջման ժամանակ զրուցեցինք այդ մասին, նա չգիտեր` ինչպես ձևակերպեր միտքը, որ չվիրավորի հանդիսատեսին: Ավելի շատ ուզում էր, որ բարեգործական նպատակին ուղղվեր ծաղիկների գումարը:
-Նկատելի էր, որ շարունակություն ենթադրող առաջարկ-նախաձեռնություն է. իր հայտարարության մեջ Հասմիկ Պապյանը նշել է, որ գուցե իր այս խնդրանքը նոր ավանդույթի հիմք դառնա: Հուզիչ էր նաև նրբերանգը` «մենք բոլորս բազում կարիքներ ունենք»` «մենքը»: Նա չի առանձնացնում իրեն հանրությունից, հասարակական խնդիրներից: Հաճախ երբ արվեստագետի մեջ ճանաչում ենք մարդուն, հիասթափությունից չենք խուսափում: Բայց երբ ասում ենք` սիրված դերասան, սիրված արվեստագետ, կարծում եմ` նկատի ունենք ոչ միայն տաղանդի դրսևորումը, այլև մարդ տեսակը: Ըստ Ձեզ` ինչպիսի՞ն պետք է լինի արվեստագետը:
-Ինձ համար առաջնայինը մարդկային որակներն են: Երբ մենք ծնվում ենք, չեն ասում` դերասան կամ նկարիչ է ծնվել, ասում են` մարդ է ծնվել: Մենք առաջին հերթին պարտավոր ենք մարդ լինել, սիրել իրար, հարգել: Ոչ թե դուրս գալ փողոց ու չարությամբ նայել իրար: Մենք պիտի հասկանանք, որ ամբողջ աշխարհի հայերով կապված ենք իրար հետ: Մենք չունենք ուրիշ ճանապարհ, եթե սկսենք մեր ձեռքով մեր տեսակը ոչնչացնել, պատկերացնո՞ւմ եք` ինչ կկատարվի: Վարորդ լինի, նախագահ, թե արտիստ, ինձ համար առաջնայինը մարդն է, Հասմիկի մեջ երկուսը մեկտեղվում են` մարդ տեսակը և լավ արտիստը:
-Օպերային թատրոնում նույնպես հաճախ են խմորումներ լինում, տարաձայնություններ, ստորագրահավաքներ, ինչո՞վ եք դա բացատրում:
-Եղել են ստորագրահավաքներ, տարաձայնություններ, բայց շատ հանդարտ է ընթացել ամեն ինչ: Արտիստներն ունեցել են իրենց կարծիքը և արտահայտել են: Արտառոց ոչինչ չկա: Դա ներքին խնդիր է, բայց այստեղ պատերազմ չի եղել, հեղափոխություն չի եղել: Գոնե այն տարիներին, ինչ ես աշխատել եմ, երբևէ լուրջ անհամաձայնություն, վիրավորանքներ միմյանց հասցեին չեն եղել: Հավաքվել ենք, զրուցել, հասկացել իրար: Միշտ շփում է եղել արտիստների, ղեկավարության միջև: Ամեն տան մեջ խնդիրներ կան, իսկ օպերային թատրոնը մեծ ընտանիք է` պահակից մինչև ղեկավարները:
-Վերջին շրջանում ամենաքննարկվող թեմաներից մեկը օպերային թատրոնում ռեստորան, մարզասրահ ու շոգեբաղնիք ունենալու հարցն է: Հետաքրքիր է ու կարևոր, թե ինչ են մտածում օպերային թատրոնի արտիստները:
-Նախկինում ունեցել ենք մարզասրահ, որ նպաստել է երգիչների, արտիստական կազմի աշխատանքին: Մեր արտիստները անհրաժեշտության դեպքում դրսում են մարզվում: Եթե շոգեբաղնիքը, մարզասրահը ստեղծագործական կազմի համար են, բացասական ոչինչ չեմ տեսնում: Իսկ ռեստորանի մասին կասեմ. եթե պետք է ամեն դրսից եկած մարդ, երբ թատրոնում աշխատանքներ են գնում, իր ուզած ժամին գա և ինչ ուզում է անի, անշուշտ դեմ եմ: Դրսի մարդիկ մուտք չունեն թատրոն, բայց չենք կարող ասել, երբ ռեստորանը լինի, ինչ ձևաչափում կգործի: Իսկ եթե, ինչպես բոլոր քաղաքակիրթ երկրների թատրոններում, ռեստորան ասվածը լինելու է շփման մի վայր, ծառայելու է թատրոնին, անշուշտ, կողմ եմ: Ոչ թե ինչ-որ մեկը թատրոնի մի մասը վերցնի, սեփականաշնորհի և ծառայեցնի իր նպատակներին:
-Չե՞ք կարծում, որ մեր հասարակությունը սրտացավ է, հակառակ դեպքում` օպերային թատրոնի շենքում սպասվող փոփոխությունները նման եռուզեռ չէին առաջացնի:
-Լավ է, որ սրտացավ են: Աշխարհի շատ երկրներ կցանկանային ունենալ նման գեղեցիկ կոթող, որտեղ մշակութային եզակի միջուկ կա: Օպերային թատրոնը տարիների ընթացքում բրենդի է վերածվել: Հարցնում են` ո՞ւր ես գնում, ասում են` օպերա: Ամբողջ տարածքն է «օպերա» դարձել:
-Բայց տարածքն այնքան էլ բարետես չէ:
-Մենք ենք դարձրել այդպիսին, եթե ուզենայինք, կարող էինք օպերային թատրոնին համահունչ միջավայր ստեղծել: Բայց ունենք այն, ինչ ունենք, հիմա այս թատրոնն ասես մեր այցեքարտը լինի, մշակութային համար մեկ կոթողներից մեկը, որովհետև մենք ունենք թատրոններ, բայց չունենք օպերային թատրոններ: Ամեն երկրում չկա նման թատրոն: Մեր այս փոքր երկրում, որ քարտեզի վրա չի երևում, ունենք օպերային թատրոն: Մենք սա պետք է պահենք: Ինձ համար սա իմ սիրտն է, ես երևի թե ավելի շատ այստեղ եմ լինում, քան տանը (ծիծաղում է- Ա. Ս.):
-Ի՞նչ կասեք Ձեր առաջիկա ծրագրերի մասին: Ո՞ր ներկայացման մեջ Ձեզ կտեսնենք հաջորդիվ:
-Գրեթե բոլոր սպասվող ներկայացումներում ունեմ զբաղվածություն, որովհետև ձայնիս տեսակը` տենորը, ամեն տեղ լինում է: Առայժմ` այսքանը:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ